نقض در گفتار ، هنگام آموختن زبان گفتاری ، پیوسته کودک را تهدید می کند . مشکلات کودک در تسلط یافتن بر دستگاه گفتاری خود ، به آسانی می تواند به نقض در گفتار منجر شود. از این نظر ، توجه و مراقبت پدر و مادر در این مرحله بسیار ضروری است نقص در گفتار خطرات و عواقبی در پی دارد . اول آنکه ، با طولانی شدن آن درمان آن نیز مشکل تر می شود . دوم آنکه ، نقص در گفتار اثرات منفی بر سازگاری اجتماعی کودک به جا می گذارد . چنانچه نقص در گفتار تا سن شش یا هفت سالگی ، سن ورود به مدرسه ، ادامه یابد کودک به اندیشیدن درباره ی چگونگی برخورد کودکان دیگر با نقص خود می پردازد و همین امر موجب وحشت و نگرانی فراوان وی می شود. معمولا دانش آموزان ، دانش آموزی را که واژه ها را درست تلفظ نمی کند . استهزاء می کنند و با تقلید طرز تکلم وی ، به مسخره کردن او می پردازند. این تمسخر موجب شرمساری ، خجلت و احساس کهتری در کودک گردیده ، در نهایت موجب کناره گیری وی از جمع کودکان می گردد.
کودکی که دچار نقص گفتاری است در طول دوران تحصیل به تدریج به فردی خموش و گوشه گیر و یا عصبی و پرخاشگر تبدیل می شود. در حالت دوم ، کودکان دیگر در مقام پاسخگویی به پرخاشگری او ، به تمسخر و تقلید بیشتر او می پردازند و بدین ترتیب عصبانیت وی افزایش یافته ، خود این امر موجب تشدید نقص گفتاری می گردد. چنین نگرانیها و اضطرابهایی معمولا تأثیر منفی ژرفی بر شخصیت فرد می گذارند. کودکانی که دچار نقص گفتاری می گردند به ندرت می توانند در یک گروه به رهبری دست یابند. چنین کودکانی از نظر تحصیلی نیز نمی توانند موقعیت ممتازی را کسب کنند.
نقص در گفتار ، مشکلات فراوانی را به صورت مستقیم و غیر مستقیم برای کودک ایجاد می کند. در کودکانی که دچار نقص گفتاری هستند ، ناراحتی هایی از قبیل شب بیداری ، ترسهای واهی و کابوس در هنگام خواب دیده می شوند. در نهایت ، روابط نامطلوب خانوادگی بیزاری از خانه و خانواده ، ناتوانی در کسب درآمد کافی برای گذران زندگی و ناسازگاری اجتماعی از جمله نتایج منفی نقص در گفتار است.
علل نقص گفتاری
نقص در گفتار به ندرت منشا ارثی دارد . دندانهای نامنظم و نواقصی در سقف دهان و لبها و آرواره ها در پاره ای از موارد موجب اختلال در تکلم می گردند . اما بیشتر اختلالهای تکلمی نتیجه ی یادگیری و تند حرف زدن است. ضعف شنوایی و عضلانی نیز در این مورد بی تاثیر نیستند.
انواع نقص در گفتار
در نواقص گفتاری می باید دو حالت را از یکدیگر متمایز نماییم :
1 اشتباه در گفتار 2 اختلال در گفتار
تشخیص این دو حالت از یکدیگر نسبی بوده ، به شدت و ضعف نقص بستگی دارد . اشتباه در گفتار عموما نتیجه ی خطای یادگیری است . اما اختلال در گفتار می تواند نتیجه ی عوامل عاطفی و یا نقص در ساختمان دستگاه گفتاری (دهان ، زبان ، لبها و حنجره) باشد.
1 اشتباه در گفتار
اشتباه گفتاری در خردسالی امری عادی است که معمولا تا شش هفت سالگی برطرف می گردد و بیشتر نتیجه ی خطای یادگیری و سهل انگاری بزرگسالان در تصحیح آن است . « گفتار کودکانه » در واقع گفتاری است که در آن اشتباههای اصلاح پذیر دیده می شوند . دوران « گفتار کودکانه» از هجده ماهگی تا چهار پنج سالگی است. در این دوران کودک خردسال می کوشد تا هرچه را می شنود بازگو کند. اما چون تلفظ برخی آواها برای وی مشکل است آنها را حذف می کند. کودکان خردسال در این دوران به آواهایی که در ابتدا آموخته اند دلبستگی بسیاری دارند. مثلا ممکن است کودکی بتواند آوای «ف» را تلفظ کند ، اما چون آوای « س» را زودتر آموخته است و در نتیجه ثبات و استحکام بیشتری دارد در واژه ها به جای «ف» از «س» استفاده می کند. مثلا «فرح» را «سرح» می گوید.
2 اختلال در گفتار
اختلال در گفتار نه تنها از نظر علت ، از نظر تاثیر آن در زندگی اجتماعی و عاطفی فرد نیز مهمتر و جدی تر از اشتباه در گفتار است . اختلالهای گوناگون گفتاری عبارتند از :
الف در هم کردن واژه ها :
در هم کردن واژه به علت حرکت نکردن لب ، زبان یا آرواره پدید می آید. عدم رشد ماهیچه های زبان نیز موجب تلفظ درهم و نامشخص واژه ها می شود. علت دیگر این گونه اختلال ، عوامل عاطفی است. مثلاً کودکی که از حضور فرد یا افراد غریبه وحشت زده است لبهای خود را کاملا باز نمی کند و به اصطلاح عامیانه مِن مِن می کند . همچنین این گونه اختلال در گفتار ممکن نتیجه ی سریع بیان کردن مطالب باشد. هنگامی که کودک در حال گفتن مطالب خود شتاب می ورزد ، بدون آن که واژه ها را درست و کامل تلفظ کند از آنها می گذرد.
ب لکنت زبان
لکنت زبان عبارتست از مکث در بیان واژه و تکرار آنها. شخص مبتلا به لکنت به کسی می ماند که بر اثر ترس و یا ذوق زدگی زبانش گرفته باشد. فردی که لکنت زبان دارد گاهی در بیان هرگونه واژه ای در می ماند و سپس با کسب آرامش و برطرف شدن انقباض ماهیچه ها ، چندین واژه را به تندی بیان نموده ، بار دیگر کلام وی قطع می گردد. چگونگی لکنت زبان در افراد گوناگون و حتی در خود فرد در زمانهای گوناگون متفاوت است . از آن جا که لکنت زبان بیشتر با انقباض و انبساط ماهیچه های صورت همراه است ، کودکان مبتلا به لکنت مورد تمسخر و استهزاء کودکان دیگر واقع می شوند.
شیوع لکنت
تقریباً تمام کودکان پیش از دوران تحصیل از 5/2 تا 5/3 سالگی دچار لکنت زبان می شوند پژوهشهای انجام شده در آمریکا نشان می دهد 85 درصد کودکان برای مدتی دچار لکنت زبان می شوند . چنین لکنت زبانی معمولاً زودگذر بوده ، با بزرگتر شدن کودک بر طرف می گردد. در مجموع می توان گفت که لکنت پیش از سه سالگی آغاز می شود و شروع آن به ندرت پس از سه سالگی است .
پیش از دوران تحصیل ، لکنت عموماً نتیجه ناهماهنگی میان سرعت تفکر و سخن گفتن است . از آنجا که واژگان کودک برای بیان اندیشه هایش محدود است یافتن واژه های مناسب ترکیب آنها و ساختن جمله برایش مشکل است . در این دوره کودک عموماً بیش از توانایی اش ، مایل به سخن گفتن است . در این دوره تمایل فراوان کودک به گفتگو با دیگران و ایجاد دوستی ها و آشنایی های بیشتر کاملاً مشهود است زیرا کودک از محیط خانواده به محیط گسترده مدرسه گام می نهد .
به مدرسه رفتن کودک را می توان به از شیر گرفتن عاطفی تعبیر کرد . مکیدن شست و دیگر عادتهای عصبی نشانه کشمکشهای عاطفی در این هنگام است .
علت های لکنت
دانستیم که تمامی کودکان از دوره أی که در میان سرعت تفکر و سخن گفتن توازن و هماهنگی نیست ، گذر می کنند . همچنین تمامی کودکان پس از ورود به مدرسه ناگریز از سازگاری با محیز جدید هستند. با توجه به آنچه گفته شد این پرسش مطرح می شود که چرا برخی از کودکان در این دوران دچار لکنت زبان می شوند. اما برخی از این نقص در امان می مانند ؟ چرا لکنت زبان در برخی کودکان ادامه یافته ، اما در برخی دیگر پس از چندی بر طرف می شود ؟ پژوهشهای انجام شده در مورد طوایف غیر متمدن و بدوی نشان می دهد که آنان هیچ گاه به لکنت زبان دچار نمی شوند . آیا در زندگی متمدنانه عواملی وجود دارد که سبب لکنت زبان هستند ؟
گروهی از دانشمندان به جستجوی علتهای لکنت زبان پرداخته اند . برخی بر این باورند که لکنت زبان منشأ ارثی دارد . برخی معتقدند که تبدیل اجباری چپ برتری به راست برتری موجب لکنت زبان می شود . مقایسه انجام شده میان گروهی از افراد مبتلا به لکنت زبان و گروهی از افراد عادی نشان داد که گروه نخست نسبت به گروه دوم با دشواری های بیشتری در سازگاری روبرو بوده اند .