تقسیم‌بندی تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک در واقع فرآیند خرید و فروش محصولات و خدمات بر روی شبکه اینترنت میباشد و می‌توان آن را به چند گروه: تجارت بین بنگاه و مصرف کننده یا مشتری (B2C)، تجارت بین بنگاه و بنگاه (B2B) و تجارت بین مصرف کننده و مصرف کننده (C2C) تقسیم نمود. که در این میان فعالیتهای تجاری عمدتاً در چارچوب B2B و B2C متمرکز گردیده‌اند. هر چند در آینده فعالیت‌هایت جاری B2A و C2A نیز قابل پیش‌بینی می‌باشند که در ادامه به معرفی هر یک پرداخته شده است.
نمونه‌ای از یک فعالیت تجاری بین بنگاه و بنگاه (B2B)
بنابر عقیده متخصصین با برقراری ارتباط شبکه اینترنتی بین تولید کنندگان قطعات خودرو و سازندگان خوردو زمان تحویل خودروهای سفارش شده کاهش خواهد یافت، چرا که با انتقال سریع اطلاعات متقابل بین قطعه‌سازان از یک طرف و سازندگان خودرو از سوی دیگر با استفاده از شبکه اینترنت تحولات عمده‌ای در مراحل تحویل خودرو کیفیت و هزینه را شاهد خواهیم بود.
قطعه‌سازان، با آگاهی از نیازهای خودروسازان، محصولات را مطابق با نیاز آنها تولید خواهند نمود. ارتباط بین خودروسازان و قطعه‌سازان برای سفارش و تغییر در قطعه و اندازه‌های لوازم یدکی به روش سنتی با کاغذ و نامه حداقل بین یک تا دو ماه زمان می‌برد. اما با استفاده از اینرنت و برقراری ارتباط رایانه‌ای بین این دو مجموعه زمان به کمتر از یک هفته کاهش می‌یابد، در این روش همچنین خودروسازان با کنترل شاخص‌های کیفیت قطعات خودرو می‌توانند تعداد و موارد قطعات معیوب را سریعاً به قطعه‌سازان اطلاع دهند و در نتیجه افزایش قابل توجهی در کیفیت خودروها بوجود می‌آید. در نهایت B2B بین دو مجموعه تولیدکنندگان خودرو و قطعه‌سازان باعث کاهش هزینه‌ها، بهبود کیفیت و افزایش سرعت ساخت خودرو می‌گردد.
فعالیتهای در محدوده بین بنگاه و مصرف کننده B2C
تجارت الکترونیکی بین بنگاه و مشتری بسیار متداول است. در حال حاضر ده گروه اول زمینه‌های فروش خدمات و کالا که از طریق اینترنت و براساس B2C انجام می‌پذیرند عبارتند از: سخت‌افزار، امور مسافرت، جهانگردی، کتاب، موسیقی، ارسال هدیه و گل و موادغذایی و نوشیدنی، جواهرات، کالاهای ورزشی و الکترونیکی، که برخی از آنها نیز در لیست کالاهای صادراتی کشورمان قرار دارند.
لذا با توجه به وجود زمینه‌های مذکور و با سرمایه‌گذاری در این بخش می‌توان آینده روشنی را در بازار تجارت الکترونیک پیش‌بینی نمود.
فعالیتهای در محدوده C2C
انواع مزایده و مناقصه کالاها از طریق اینترنت در این حوزه قرار می‌گیرند و با توجه به استقبال عمومی از این نوع سایت‌ها آینده خوبی برای این بخش از فعالیتهای تجارت الکترونیک پیش‌بینی می‌شود.
فعالیتهای تجاری B2A (Business to Administration)
انواع تعاملات تجاری مابین شرکت ها و سازمانهای دولتی، پرداخت عوارض و مالیاتها نمونه‌هائی از انواع فعالیتهای B2A را تشکیل می‌دهند.
دولت الکترونیکی E_Government
به دنبال متداول شدن تجارت الکترونیکی (e_commerce) در سالهای اخیر پدیده نوین دیگری بنام دولت الکترونیک (e_government) مطر شده است. مهمترین ویژگی این پدیده ایجاد بستری مناسب جهت ارایه خدمات با هزینه کمتر و اثربخشی بالاتر میباشد که همواره مورد نیاز و دغدغه خاطر مردم و دولتها بوده است.
بدین ترتیب ضمن ایجاد ارتباطی بهتر بین آحاد مردم و دولت، خدمات بسیاری در قالب e_government به سه دسته از مشتریان قابل عرضه میباشد شهروندان، بنگاه‌های اقتصادی و موسسات دولتی، مشتریان دولت الکترونیک می‌باشند، این مشتریان قادرند با استفاده از شبکه‌های وب با دسترسی به سایت‌های دولت الکترونیک در فعالیت‌هایا جتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی شرکت نمایند یکی از مهمترین اهداف ایجاد دولت الکترونیک تحقق بخشیدن به مردم سالاری الکترونیک است که تمامی شهروندان بتوانند در سرنوشت خویش دخالت داشته باشند.
هم اکنون بیش از یکصد سایت اینترنتی در ایالات متحده به صورت online در حال ارائه خدمات دولتی به مردم می‌باشند. در نیوزلند نیز پایگاه‌های بسیاری ایجاد شده‌اند که بصورت online اطلاعاتی در مورد ساختار و فعالیتهای دولت ارائه می‌دهد.
پرداخت مالیات و عوارض، تجدید گواهینامه، ثبت شرکت، ثبت تولد و مرگ، تقاضا و دریافت مجوز فعالیتهای ساختمانی، تجدید جواز کسب و اینگونه فعالیتها از موارد مختلف تعاملات با دولت الکترونیک است.
مزایای دولت الکترونیک
1 دسترسی مستقیم به ادارات دولتی و مقامات و نیز تسهیل در تعاملات فیمابین ادارات با یکدیگر و مشتریان آنها.
2 صرفه‌جویی در زمان و امور حمل و نقل و بهبود ترافیک
3 حذف و یا به حداقل رساندن مکاتبات کاغذی
4 کاهش هزینه خدمات و افزایش کیفیت آنها
5 ارائه خدمات در هر کجا و در هر زمان
قوانین حقوقی حاکم بر کسب و کار الکترونیکی (e-law)
استراتژیهای اینترنت بطور غیرقابل وصف چه به لحاظ پیاده‌سازی و چه بخاطر تغییرات سریع قوانین و قاعده‌های مربوط به خود در جهان، همواره نیاز به تغییر و تحول سریع در قوانین تجارت را طلب می‌نماید.
در حالی که هم اکنون در دوران رشد و بلوغ اینترنت و کسب و کار الکترونیکی قرار داریم، هنوز بسیاری از سازمانها از تاثیراتی که به لحاظ بکارگیری اینترنت در زمینه‌های حقوقی ایجاد شده مطلع نمی‌باشند. به منظور تبیین اهمیت موضوع فوق‌الذکر بسیاری از دانشکده‌های مدیریت و علوم انفورماتیک برای آن دسته از افرادی که سابقه رسمی در زمینه قوانین حقوقی ندارند اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاههای متلفی نموده‌اند و افراد مختلفی را تحت آموزش قرار می‌دهند از جمله مدیران اجرائی که شناخت کافی در مورد قوانین حقوقی نداشته اما در فرآیندهای تجاری سازمان خود نقش استراتژیکی دارند.
هر چند روش‌هایی جهت محافظت از دارایی‌های معنوی از طریق قوانین copyright و حقوق مربوط به ثبت اختراع و حق امتیاز ارائه گردیده است لیکن در بررسی قوانین حاکم به اینترنت همواره ریسک را به عنوان یک ضریب مهم در کسب و کار تجاری می‌باید مدنظر قرار داد.
برنامه‌ریزی‌ها نشان می‌دهد که در آینده تصویر بهتری از قوانین حاکم بر سازمانهای الکترونیکی در پیش رو خواهیم داشت.
مزیت‌های تجارت الکترونیکی
افزایش رشد تجارت
افزایش فروش
افزایش درآمد
افزایش سرمایه‌گذاری
افزایش سطح رفاه زندگی مردم
ایجاد فرصت‌های تجاری جدید برای صنایع و بنگاه‌های بازرگانی (ناشی از رفع تبعیضات و تحصیل امتیازات تجاری حاصل از مذکرات بین دولتها)
افزایش فرصت‌های جدید شغلی (کارآفرینی نسل جوان در دراز مدت)
افزایش قابل ملاحظه امنیت دسترسی به بازارهای صادراتی ناشی از تثبیت تعرفه‌ها
افزایش تضمین بازارها و ثبات دسترسی به آنها ناشی از بکارگری قواعد متحدالشکل در تمامی کشورهای عضو سازمانهای جهانی
امکان ارائه خدمات و محصولات در سطح جهانی
جلوگیری از اتلاف وقت و کاهش ترددهای بی‌مورد
کمک به منابع انرژی و محیط زیست
کاهش هزینه‌های سربار و ایجاد رقابت در سطح بین‌الملی
دسترسی سریع به اطلاعات
عدم حضور واسطه
کاهش هزینه‌های تبلیغات کالا به ویژه در سطح بین‌المللی
ورود به بازار های فرامنطقه‌ای در جهت بازاریابی جهانی
معایب تجارت الکترونیکی
تاثیر ناشناخته آن بر روابط اجتماعی انسان‌ها
اینترنت یک شبکه بلاصاحب و بدون سیاست‌گذاری خاصی است
تسلط زبان و فرهنگ انگلیسی که در دراز مدت زبان، فرهنگ و هویت کشورها به نفع اینترنت از بین می‌رود.
در اختیار قرار دادن فوری بخش عمده‌ای از تقاضای داخلی به رقبای خارجی
واگذاری بخش عمده‌ای از بازارهای صادراتی به رقبای خارجی
قرار گرفتن سهام کارخانجات داخلی در سیطره سرمایه مدیریت و سرمایه‌گذاران خارجی با حداقل بهای ممکن
بلااستفاده ماندن بیشتر عوامل تولید
کاهش میزان تولید
کاهش حجم فروش
کاهش نیروی شاغل (افزایش نرخ بیکاری)
کاهش سرمایه‌گذاری صنعتی
کاهش تولید شرکت‌های ورشکسته
کاهش سهام صنعت در تولید ناخالص داخلی
کاهش نیازهای ارزی کشور برای تامین احتیاجات جامعه جوان و رو به رشد کشور
افزایش میزان استقراض خارجی و بدهی‌های کشور
کاهش درآمدهای مردم و سطح زندگی آنها که در تباین با اهداف کلان سازمان جهانی تجارت است.
نیازها
یک سیستم بانکی روان و دقیق
قوانین گمرکی، مالیاتی و بانکداری الکترونیک
کد تجاری محصول
تهیه و تدوین نظام ملی اطلاعات و نظام حقوقی اطلاع‌رسانی (کپی‌رایت)
امنیت اطلاعات
محرمانه بودن اطلاعات شخصی (Privacy)
تطبیق مقررات ملی با مقررات متحدالشکل بین‌المللی
توسعه تکنولوژی عام (Generic) مانند میکروالکترونیک، مهندسی نرم‌افزار
وجود یک بستر قانونی جهت اجرای تجارت الکترونیکی
همکاری دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و سازمانهای مختلف
پذیرش اسناد الکترونیکی توسط قوه قضاییه (بجای اصل سند مالکیت)
تامین صدور و بکارگیری کارتهای اعتباری و نظام انتقال الکترونیکی اسناد توسط شبکه بانکی
تامین خطوط ارتباطی پرسرعت و مطمئن و ایجاد بستر مخابراتی به شکل بی‌سیم
معرفی مرجع نمون گواهی امضاء دیجیتالی در کشور و تایید احراز هویت خریدار و فروشنده توسط این مرجع.
تجارت الکترونیکی چیست؟ (Electronic Commerce)
خرید از طریق اینترنت یک نمونه از مثال تجارت الکترونیکی میباشد بطور کلی واژه تجارت الکترونیکی اشاره به معاملات الکترونیکی می‌نماید که از طریق شبکه‌های ارتباطی انجام می‌پذیرد.
ابتدا خریدار یا مصرف کنده به جستجوی یک مغازه مجاری از طریق اینترنت می‌پردازد و کالایی را از طریق وب یا پست الکترونیکی سفارش می‌دهد و نهایتا کالا را تحویل می‌گیرد. بدیهی است که به این ترتیب فرآیند خرید کالا به سادگی و سرعت انجام می‌پذیرد. صورتحساب نیز به طرق مختف از جمله بصورت نقدی، پس از تحویل جنس، واریز وجه به حساب بانکی فروشنده، Postal money Orders و یا از طریق کارت اعتباری می‌تواند پرداخت شود.
امنیت در تجارت الکترونیکی
منظور از امنیت، حفاظت داده‌ها در مقابل افراد غیرمجاز و خاطی در فرآیند تجارت الکترونیک میباشد اینترنت یک شبکه کاملاً باز است و تا هنگامی که تدابیر لازم جهت عدم امکان دسترسی اشخاص غیرمجاز به منظور در اختیار قرار گرفتن اطلاعات و مداخله در آنها پیش‌بینی نگردد اطلاعات می‌تواند مورد دستبرد یا دستکاری قرار گیرد.
برای مثال زمانی که از کارت اعتباری در خرید استفاده می‌گردد چنانچه شماره کارت اعتباری در اختیار افراد غیرمجاز قرار گیرد با سوء استفاده از آن ممکن است خسارات مالی به صاحب کارت وارد آید و این خود دلیل آشکاری است برای محافظت هر چه بیشتر از تعاملات (transactions) الکترونیکی در شبکه اینترنت.
ابزارهای اصلی این مراقبت رمزنگاری (Encryption) و شناسائی هویت (Authentication) است که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
رمزنگاری (Encryption)
استفاده از کلیدها جهت رمزگذاری و رمزگشایی Encryption گفته می‌شود. معمول‌ترین شیوه جهت محافظت و امنیت داده‌ها روش رمزنگاری میباشد. در این روش اطلاعات با استفاده از یک کلید رمز شده و از طریق اینترنت ارسال می‌گردند و در طرف دیگر، گیرنده اطلاعات نیز از طریق یک کلید آنها را رمزگشایی نموده و می‌خواند. شخص ثالثی که فاقد کلید مربوطه باشد حتی در صورت در اختیار داشتن اطلاعات رمز شده، نمی‌تواند اطلاعات را بخواند. دو سیستم رمزنگاری موسوم به Common Key و Public Key وجود دارد. امروزه این دو سیستم را نیز تواماً مورد استفاده قرار می‌دهند.