مقدمه :
تفکر و تفحص در راه پیشبرد دانش خدمت است و هرگاه این خدمت راه گشای موانع و مشکلات جوامع بشری ، بخصوص جامعه اسلامی ایران گردد در درگاه خداوند تبارک و تعالی عبادت محسوب می شود اضافه برآن آنگاه که حاصل تفکر و تفحص به صورتی گسترده در دسترس همگان واقع گردد .
دانش حسابداری به علت تأثیر قاطع آن در حسن جریان امور مالی و مدیریت موسسات وسعت و کاربرد چشمگیری در تمام شئون یک اجتماع دارد . از سویی ، قوانین متعدد و مختلف که برشکل یا انحاء جریان امور مالی مؤسسات نظارت دارد ، کاربرد این دانش را در اشکال مختلف مؤسسات و صور گوناگون رفتار مالی ، دچار تنوع بیشتر و گاه پیچیده تری می کند . به باور این قلمزن ، دانش حسابداری گرچه اصول مشخص و مستدنی دارد که در هر جامعه ای و هرگونه مؤسسه ای رعایت آن اصول ناگزیر است ولی فقط رعایت اصول دانش حسابداری ، برای سامان دادن جریان امور مالی کافی نیست ، بلکه باید در هر جامعه ای این اصول مشخص و ملون به نحوی مقتضی با قوانین مالی موضوعه همان جامعه ترکیب و تلفیق گردد تا نه تنها امور مالی مؤسسات سامان یابد بلکه مسئولیتهای قانونی نیز رعایت و ملحوظ شود . در تألیف و تنظیم مطالب سلسله کتب حسابداری شرکتها دو نکته مهم ملحوظ بوده که اشاره می شود :
اول آنکه نحوه بیان مطالب و تبلور اصول چنان اتخاب شود که نه تنها دانشجویان را مفید بوده و به عنوان وسیله ای جهت یادآوری آنچه استادان در کلاسهای درس تحریر می کنند بکار آید بلکه آماده سازی باشد برای ورود و فعالیت در شرکتهای تجاری .
دوم آنکه برای سامان دادن جریان امور مالی مؤسسات باید اصول حسابداری شرکتها را با قوانین مالی ترکیب و تلفیق و سازگار ساخت .
گسترش فزاینده و پیچیدگی فعالیتهای اقتصادی از یک سو و لزوم فراهم آوردن اطلاعات دقیق در رابطه با حسابداری شرکتها از سوی دیگر به تدوین اصول و ابداع روشها و راه حلهای نوین حسابداری شرکتها در چند دهه اخیر انجام شده است که با جمع آوری چندین کتب مختلف حسابداری مطالبی بصورت خلاصه گردآوری کرده ام که در این جزوه مشاهده می شود . بیشتر کتابهایی که انتخاب کرده ام از انجمنهای حرفه ای حسابداری که تدوین و منتشر شده که کمابیش کلیه جنبه های حسابداری را نظم داده اند استفاده کردم .
شرکت تضامنی
سازمان و عملیات شرکتهای تضامنی
طبق ماده 116 قانون جارت، شرکت تضامنی، شرکتی است که تحت نام مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل میشود. اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام فروض کافی نباشد، هریک از شرکاء مسئول پرداخت تمامی قروض شرک است.
هر قراری که برخلاف این بین شرکاء ترتیب داده شده باشد، برای اشخاص ثالث، «کانلمیکن» خواهد بود.
مشاغلی مانند وکالت، پزشکی، مؤسسات حسابداری و سایر مؤسسا کوچک، بیشر به صور شرکتهای تضامنی ایجاد میشوند.
مسئولیت در شرکت تضامنی
لفظ شرکت تضامنی، به شرکتی اشاره دارد که همه شرکای آن از مسئولیتی نامحدود برخوردارند و هریک از آنها بطور انفرادی عهدهدار بدهیهای شرکت هستند.
نام شرکتهای تضامنی
ماده 117 قانون تجار مقرر داشته است که در نام شرکت تضامنی باید عبارت (شرکت تضامنی) و لااقل اسم یک نفر از شرکاء ذکر شود. در صورتیکه اسم شرکت مشتمل براسامی تمام شرکاء نباشد، باید بعد از اسم یا شریک یا شرکای ذکر شده، عباراتی از قبیل «… و شرکاء یا … و برادران» قید شود: مانند شرکت تضامنی احمدی و شرکاء.
سازمان شرکت تضامنی
عمر یک شرکت تضامنی ممکن است با فوت، ورشکستگی، فسخ شراکت از طرف یکی از شرکاء یا تقاضای وی خاتمه یابد. با پذیرش شریک جدید به شرکت تضامنی، کار شرکت تضامنی قبلی خاتمه یافته تلقی و شرکت جدیدی ایجاد میشود.
برابر ماده 131 قانون تجارت در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء و همچنین در صورتیکه یکی از طلبکاران شخصی یکی از شرکاء به موجب ماده 129 انحلال شرک را تقاضا کرد، سایر شرکاء میتوانند سهم آن شریک را از دارایی شرکت بطور نقدی تأدیه و او را از شرکت خارج کنند.
ماده 136 قانون تجارت موارد انحلال شرکت تضامنی را به ترتیب زیر اعلام میکند:
الف)
وقتی که شرکت موضوعی را که برای آن تشکیل شده، انجام داده است یا انجام آن غیر ممکن باشد.
وقتی که شرکت برای مدت معینی تشکیل و مدت منقضی شده باشد؛ مگر اینکه مدت، قبل از انقضاء تمدید شده باشد.
در صورتیکه شرک ورشکسته شود:
ب) در صورت رضایت تمامی شرکاء
ج) در صورتیکه یکی از شرکاء به دلایلی انحلال شرکت را از محکمه تقاضا کند، و محکمه نیز آن دلایل را موجه بداند و حکم به انحلال بدهد.
د) در صورت فسخ یکی از شرکاء مطابق ماده 137؛
ماده 137 فسخ شرک در صورتی ممکن است که در اساسنامه شرکت این حق از شرکاء سلب نشده و ناشی از قصد اضرار نباشد. تقاضای فسخ باید شش ماه قبل بطور کتبی به شرکاء اعلام شود.
ه) در مورد ورشکستگی یکی از شرکاء، انحلال وقتی صورت میگیرد که مدیر تصفیه بطور کتبی تقاضای انحلال شرکت را کرده، از تقاضای مزبور شش ماه گذشه و شرکت مدیر تصفیه را از تقاضای انحلال منصرف نکرده باشد.
و) در صور فوت یا محجوری یکی از شرکاء(بقای شرک موقوف بر رضایت سایر شرکاء و قائم مقام متوفی و شریک محجور خواهد بود.)
تبصره:
در مورد بندج، هرگاه دلایل انحلال منحصراً مربوط به شریک یا شرکای معین باشد، محکمه میتواند به تقاضای سایر شرکاء بجای انحلال شرکت، به اخراج آن شریک یا شرکای معین حکم بدهد.
تشکیل شرکتهای تضامنی
بعد از اینکه دو یا چند نفر تصمیم به تشکیل شرکت تضامنی گرفتند، برای انجام فعالیتهای تجاری لازم است که توافق بین شرکاء به صورت مدون تهیه شود. در ایران طبق ماده 195 قانون تجارت، شرکتنامه باید براساس مقررات قانون تجارت تهیه شود و در اداره ثبت شرکتها به ثبت برسد. نکات مهمی که در شرکتنامه یک شرکت تضامنی بیان میشود، به شرح زیر است.
نام و مشخصات شرکت
موضوع فعالیت شرکت
مدت شرکت، تاریخ تشکیل، نام شرکاء
سرمایه شرک و دارائیهای سرمایهگذاری شده توسط هر شریک، روش ارزیابی سرمایهگذاریهی غیر نقدی.
چگونگی تقسیم سود و زیان.
حقوق و برداشتهای هر شریک.
شرایط رفع اختلاف و انحلال و تصفیه شرکت در پایان مدت شرکت.
مقررات مربوط به فوت یا خروج شرکاء
شرکتنامه شرکت تضامنی با تصویب همه شرکاء امکان پذیر است.
اختلافاتی که بین شرکاء بوجود میآید با مراجعه به شرکتنامه قابل حل نیست. و در دادگاههای قانونی مطرح میشود.
طبق ماده 118 قانون تجارت، شرکت تضامنی وقی تشکیل میشود که همه سرمایه نقدی آن تأدیه و سهمالشرکه غیرنقدی تقویم و تسلیم شود.
در شرکت تضامنی، شرکاء باید لااقل یک نفر از میان خود یا از خارج به سمت مدیریت تعیین کنند (ماده 120 قانون تجارت)
در شرکتهای تضامنی اگر سهمالشرکه یک یا چند نفر غیر نقدی باشد، باید سهمالشرکه مزبور قبلاً به تراضی تمامی شرکاء تقدیم شود (ماده 122 قانون تجارت).
افتتاح حسابهای شرکت تضامنی
پس از تعیین میزان سهم هریک از شرکاء (نقدی و غیرنقدی)، اقلام دارایی که شرکاء در اختیار شرکت گذاشتهاند، در بدهکار حسابهای دارایی شرکت ثبت و مبلغ سرمایه هریک از شرکاء در اختیار شرکت گذاشتهاند، در بدهکار حسابهای دارایی شرکت ثبت و مبلغ سرمایه هریک از شرکاء در بستانکار حساب سرمایه مربوط ثبت میشود.
حساب سرمایه شرکاء در شرکتهای تضامنی
عملیات حسابداری مربوط به تقسیم سود و زیان و برداشت شرکاء و حساب سرمایه در شرکتهای تضامنی با حسابداری شرکتهای انفرادی و شرکت سهامی تفاو دارد. اگر چه میتوان در شرکتهای تضامنی با ثبت یک حساب سرمایه برای هر شریک، کلیه حسابهای مربوط به شرکاء را در آن منظور کرد ولی معمول این است که از سه نوع حساب:
حساب سرمایه،
حساب جاری،
حساب وام دریافی یا پرداختی به شرکت.
حساب سرمایه با سرمایهگذاری اولیه بستانکار شده و در مقابل، حساب داراییهایی که بعنوان سرمایه آورده شده است بدهکار میگردد.
سایر موارد احتمالی برای افزایش یا کاهش سرمایه نیز در حساب سرمایه منظور خواهد شد. در برخی از کشورها، در پایان دوره مالی براساس شرکتنامه، سود یا زیان خالص ارائه شده در خلاصه سود وزیان به حساب سرمایه شرکاء بسته میشود. ولی در ایران نظر این است که به نام هر شریک یک حساب برداشت یا حساب جاری افتتاح شود و سهم سود وی به این حساب بستانکار ووجوهی را که شریک از شرکت دریافت و برداشت کند، به این حساب بدهکار شود. با استفاده از این روش، حساب سرمایه هر شریک ثابت باقی مانده و اضافه برداشتهای آنها نیز مشخص خواهد شد. دلایل این نظریه عبارت است از:
سرمایه هر شریک باید مشخص باشد و تغییرات آن تابع مقررات قانونی است؛
سود تقسیم شده متعلق به شریک است و تضمینی برای طلب بستانکاران نمیباشد؛
هر شریک میتواند در هر زمان سود خود را از شرک خارج کند.
وجوه نقد قابل توجهی که هر شریک به صورت علیالحساب یا وام از شرک دریافت میکند، به جای ثبت در حساب برداشت، در حسابی به نام وامهای پرداختی به شرکاء منعکس میشود. برعکس، وجوهی را که شریک به صورت وام به شرکت پرداخت میکند به جای افزایش در حساب سرمایه بعنوان یک وام در حساب وام دریافتی از شرکاء ثبت میشود. طبقهبندی این اقلام تحت عنوان جاری یا بلند مدت معمولاً از روی تاریخ سررسید آنها صورت میگیرد.