شناسنامه معدن
الف-نام ماده معدنی :
فیروزه
ب-نام معدن :
معدن فیروزه نیشابور
ج-شماره و تاریخ پروانه بهره برداری :
100146/4 مورخ 17/1/82
د-نام بهره بردار :
شرکت تعاونی توسعه روستایی معدن فیروزه نیشابور
ه- موقعیت جغرافیایی منطقه و محدوده اکتشافی :
استان خراسان رضوی شهرستان نیشابور - بخش تحت جلگه – در 53 کیلومتری شمال غرب شهرستان نیشابور واقع شده است .
برای دسترسی به معدن 36 کیلومتر راه آن آسفالت درجه2 بوده وبقیه راه خاکی می باشد که به تازگی برای آسفالت آن اقداماتی در حال انجام است .
محدوده معدن چند ضلعی به مساحت تقریبی 40 کیلومتر و به مختصات زیر مشخص می گردد.
الف : طول 50 19 58 عرض 50 31 36
ب : طول 55 23 58 عرض 50 31 36
ج : طول 20 27 58 عرض 25 28 36
د : طول 55 22 58 عرض 25 28 36
و-میزان ذخیره معدن و ظرفِت تولید اسمی سالیانه پروانه بهره برداری
وجود ذخایر بسیار غنی در اعماق بیشتر اثبات گردیده است و ظرفیت تولید اسمی طبق پروانه 15000 کیلوگرم می باشد.
با توجه به کارایی بالای کارشناسان خبره سازمان محترم صنایع و معادن ولی به استناد پیچیدگی فراوان کمپلکس تشکیل فیروزه و همچنین گسلهای فراوان منطقه نمی توان به درستی حجم ذخایر موجود را تخمین زد اما وجود این ذخایر با شواهد فراوان اثبات شده است با توجه به قیمت فعلی فیروزه در بازار که بین 25 تا 32 هزار تومان برای هر کیلو گرم می باشد در صورتی که تولید به حد پروانه بهره برداری برسد معدن از حالت ضرر ده بیرون آمده و می تواند سود آور گردد.
1-مقدمه
در جهان امروز ذخایر معدنی یکی از پشتوانه های مهم برای حفظ استقلال اقتصادی کشورها محسوب می گردد و کشور عزیز ما ایران از لحاظ داشتن ذخایر معدنی در جهان از مرتبه بسیار بالایی برخوردار است.
گر چه معدن فیروزه به جهت میزان استخراج به نسبت بسیاری از معادن کشور رقم چشمگیری را نشان نمی دهد لکن باید توجه داشت سابقه فعالیت معدن فیروزه به زمان شداد برگشت نموده و این ماده معدنی نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا شهرت داشته و اصولا استخراج سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی را در هیچگونه از معادن دنیا به جهت میزان استخراج با سایر معادن مقایسه نمی تمایند. بلکه از موارد بسیار مهم این معدن ایجاد اشتغال و ارزش افزوده آن بخصوص در مرحله تراش فیروزه می باشد که جمع نسبتا بزرگ خاندان فیروزه تراشان کشور را مشغول می نماید .و اصولا سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی هر چه مراحل فراوری آن بیشتر انجام گیرد علاوه بر اشتغال بیشتر به ارزش افزوده نیز دست خواهیم یافت.
2-مشخصات فیروزه
نام : تور کواز. فیروزه (Turquoise )
سیستم تبلور : تریگونال
جرم حجمی :8/2 تا6/2
سختی :5/5 تا6
رنگ : آبی ، آبی مایل به سبز ، سبز
جلا : واکسی
طرز شناخت : به سادگی توسط رنگ آبی ،وسختی و وزن مخصوص خود شناخته می شود.
سنگهای میزبان: تراکیت ، مگنیتیت ، آلونیت
کاربرد : به عنوان یک سنگ با ارزش و جواهر نیمه قیمتی به کار می رود .
فورمول شیمیایی آن CuAl6(PO4(OH)2)4.4H2O
3- سابقه بهره برداری
قدیمیترین اسنادی که در مورد این معدن وجود دارد کتابهای عرایس الجواهر و نفایس الاطایب نوشته ابوالقاسم عبدا... کاشی وتنسوق نامه ایلخانی منتسب به خواجه نصیرالدین طوسی می باشد بر اساس این کتب بیش از چهار هزار سال است که از معدن فیروزه نیشابور بهره برداری می گردد.
از دوره صفویه مرسوم بوده که معدن را به اشخاص اجاره دهند . زمانی کارگاه های استخراج به صورت مورثی و گاه به صورت قباله عروسان خانواده نیزدر می آمده است و از ابتدای دولت جمهوری اسلامی ایران، معدن در اختیار شرکتهای دولتی بوده و بهره برداری معدن از تاریخ2/9/1381 به شرکت تعاونی فیروزه نیشابور واگذار گردید.
4-وضعیت زمین شناسی
منطقه معدن در واقع قسمتی از پهنه بینالود است قدیمی ترین سنگها در منطقه معدن مربوط به ائوسن و شامل آندزیت ، تراکیت ،تراکی آندزیت و ریو تراکیت
با رنگهای خاکستری ،وقرمز مایل به قهوه ای (به علت وجود ترکیبات آهن) می باشد.
در شرق معدن سری رسوبات الیگوسن ومیوسن ملاحظه می گردد که رسوبات آبرفتی بختیاری قسمت اعظم آنرا پوشانیده است.
ائوسن زیرین کلا شامل گدازه ها و مواد پیروکلاستیک می باشد .گسلهای اصلی ناحیه در اثر فشار های تکتونیکی بعد از ائوسن بوجود آمده و بزرگترین آن گسل مشگان است که سری ائوسن وگدازه ها را جابجا کرده است.
علاوه بر گسلهای اصلی تعدادی گسل و شکستگی با جهت شمال و شمال شرقی وجود دارند که گسلهای اصلی را قطع کرده اند.
ذخایر فیروزه در داخل گدازه های اسیدی حد واسط تراکیت و تراکی آندزیت و آندزیت قرار گرفته است.
سنگ محتوی فیروزه یک نوع گدازه متعلق به دوران سوم است که احتمالا دارای مقداری آپاتیت بوده است و در نتیجه نفوذ محلول های گرمابی در این سنگ مقداری پیریت و کالکو پیریت به شکل دانه های پراکنده در آن تشکیل شده است سپس آبهای سطحی در شکافهای این سنگها وارد شده اند و در موقع حرکت به پایین موجب تشکیل فیروزه شده اند. ( گزارش هیئت محقق فرانسوی به سازمان زمین شناسی کشور در سال 1353 )
در بخش شمال غربی معدن در نزدیکی روستای کارجی این سنگها بواسطه یک دگرشیبی زاویه دار در زیر این رسوبات آواری دریایی کم عمق ائوسن قرار گرفته اند بدین معنی که با آغاز پیشروی دریایی ائوسن کنگلومرای قائده آن که دارای قلوه سنگهای فراوانی از سنگهای آذرین بوده ودارای ضخامت تقریبی 10-15 متر می باشد به تدریج جای خود را به رسوبات دریایی کم عمق می دهند که دارای فسیلهای فراوانی از نوع نومولیت می باشد . ادامه رسوبگذاری در زمان ائوسن بتدریج با کم شدن عمق حوزه رسوبی همراه بوده که نتیجه آن تشکیل رسوبات گچی و نمکی است که قسمتی از آن در حال حاضر در معادن گچ قره قوچی و نمک عمارلو در مسیر معدن فیروزه قرار دارد.
گدازه های آتشفشانی منطقه معدن بوسیله دایکهایی از آندزیت با امتداد کلی (N-330) قطع می شوند . به سبب وجود سنگهای آگلومرایی در جنوب شرقی معدن ، احتمال می رود که در زیر این بخش سنگ های درونی دگرسان شده ای وجود داشته است.