مقدمه
شما خانه خود را ترک می‌کنید وعازم تعطیلات اداری می‌شوید اما پس از آن که در صندلی عقب تاکسی آرام گرفتید تردیدها به ذهن شما هجوممی‌آورند. آیا اجاق گاز را خاموش کرده‌ام آیا درب خانه باز است. سعی می‌کنید این افکار را نادیده بگیرید ولی نمی‌توانید. به یاد بیاورید که اجاق گاز را خاموش کرده‌اید یا درب باز است یا بسته. احساس شک و دو دلی در شما اوج می‌گیرد در نهایت مغلوب این افکار می‌شوید و به راننده تاکسی می‌گویید که دور بزند او بیرون منتظر می‌ماند شما بی وقفه اجاق را خاموش و روشن می‌کنید و یا از باز بودن درب مطمئن می‌شوید و هر اندازه که به اجاق نگاه می‌کنید یا درب را باز و بسته می‌کنید باز هم هیچ تأثیری ندارد نمی‌توانید از این موارد مطمئن شوید و به جای آن با هر بار وارسی کردن بر تردید آزار دهنده شما افزوده می‌شود چشما شما بسته بودن درب و یا خاموش بودن اجاق گاز را می‌بیند اما در ذهن شما چیزی ثبت نمی‌شود. پس از گذشت دقایقی که به اندازه ساعت‌ها به نظر می‌رسد بالاخره با اکراه منزل را ترک می‌کنید و به تاکسی باز می‌گردید. اما همان طور که دور می‌شوید، قصور می‌کنید که در نتیجه بی دقتی شما، خانه آتش گرفته است- در طی سفر افکار وحشتناک مربوط به خاکستر شدن دارایی‌تان مایه عذاب خاطرتان می‌شود. با وجود تمامی تلاشهایتان نمی‌توانید این تردیدها را از ذهن خود دور کنید. این نمونه نگاهی اجمالی به افکار فردی دارد که به گونه‌ای به افکار و خواسته‌های غیر قابل کنترل اختلال وسواس – اجبار گرفتار است – این فرد دیوانه نیست – بلکه به نوعی اختلال اضطرابی دچار است که زندگی وی را تحت الشعاع قرار داده است. اختلال شخصیت وسواسی – جبری[1] در سیستم طبقه بندی DSM-IV جزء اختلالات اضطرابی طبقه بندی گردیده است.
تعریف وسواس
نگرانی‌ها، تردیدها، باورهای خرافی – که معمولا در زندگی روزمره شایع‌اند- اگر جنبه افراطی و شدید پیدا کنند، وسواس نامیده می‌شود. مثلاً فرد در هنگام شست و شوی دست یابدن یا بازرسی و چک کردن، خیلی زیاده روی کند و در صورت وجود مانع دچار اضطراب و استرس شود و عملکرد حوزه‌های خانوادگی، اجتماعی، شغلی، تحصیلی یا روابط بین فردی را تحت تاثیر قرار دهد.
انواع وسواس :
الف) وسواس فکری :
افکاری که تکرار می‌شوند و خارج از اختیار به نظر می‌رسند به گونه‌ای که شخصی نمی‌خواهد این افکار را داشته باشد و آنها را ناراحت کننده، مزاحم و بی معنا تلقی می‌کند. شایع ترین انواع وسواس فکری عبارتند از: ترسهای آلودگی به میکروب، تردید و شک در مورد انجام دادن درست کارها، افکار مزاحم در خصوص تکرار یا اعمال پرخاشگرانه یا جنسی، دقت بیش از حد، شک دینی و اخلاقی افراطی
ب ) وسواس عملی : اعمال اجباری که شخص بارها و بارها و طبق مجموعه قواعد و مناسکی برای خنثی کردن افکار وسواسی خود اقدام به انجام آنها می‌کند. شایع ترین انواع وسواس عملی عبارتند از: وارسی، شست و شو، شمارس، پرسیدن، تقارن و دقت، ذخیره کردن و انبارسازی.
آداب وارسی کردن یا چک کردن
[1] - obsessive compulsive disorder.