گزارش کارآموزی بررسی سیستم بانک ملی

بخش اول

تاریخچه تاسیس و تحولات

موسسه و چارت سازمان

تاریخچه:

قبل از بررسی تاریخ و پیشینه تاسیس بانک ملی ، بصورت خلاصه مروری بر نحوه پیدایش بانک و بانکداری در ایران می پردازیم.

در عصر صفویه صرافی هایی معتبر در ایران سامان یافته بودند که با سقوط دولت صفوی و نظام اداری اصفهان از هم پاشیدند . در دوره قاجاریه عده ای صراف با یک نظام عقب مانده متناسب با دیگر نمادهای حکومتی عمدتا بروات با بهره گزاف و حواله پول از ثمری به ثمر دیگر در ازای دریافت کارمزد مشغول بکار بودند .که این حوالجات در حکم اسکناس بوده و بیچک نامیده می شود فکر تاسیس در بین متفکران و سرمایه داران ایران از جمله میرزا ملک خان و حاج امین الغرب که از بین متفکران و روشن فکران دوره ناصر الین شاه بودند شایع بود .سر انجام در سال 1267 شمسی یک موسسه انگلیسی بانک جدید شرق را در ایران  تاسیس نموده که منجر به  تاسیس بانک شاهنشاهی گردید و امتیاز نشر اسکناس را در ایران به دست آورد و بدین ترتیب بانک شاهنشاهی عرضه پول و سرمایه و بانکداری در ایران شد و این سر آغازی شد برای فعالیت بانکداری در ایران  شد.

با این مقدمه به روز تاسیس بانک ملی و تحولات مربوطه می پردازیم.

اندیشه تاسیس بانک ملی در ایران به عهد قاجاریه باز میگردد که میرزا ابراهیم خان معلون الدوله وزیر تجارت وقت قصد داشت بانک فلاحتی با سرمایه خود ایرانیان افتتاح نماید که متاسفانه صورت خارجی به خود گرفت در شهریور 1309 وزارت مالیه وقت قانونی را از تصویب گذراند که به موجب این قانون وزارت مالیه از سال 1309 تا ده سال می بایست هر سال مبلغی که کمتر از پانصد هزار تومان نمگیردید را برای تشکیل بانک فلاحتی به بانک ملی پرداخت نمودند در این قانون ذکر شده بود که اهمیت بانک فلاحتی شاید از ایجاد بانک ملی کمتر نباشد و برای یک مملکت  ملی جزء واجبات شمرده میشود .

در ماده سوم قانون مزکور پیش بینی شده بود هر گاه دامنه معاملات صندوق فلاحتی توسع یابد موسسه مزبور تبدیل به بانک مستقل خواهد شد.در مواردی از این قانون نیز در حوزه فعالیت شعبه فلاحتی معین شده بود.

در فاصله سالهای 1309 تا 1312 دامنه فعالیت مثبت و معاملات شعبه فلاحتی با همت و تلاش  معدود کارکنان ، این شعبه ارتقاء پیدا کرد و به همین منظور بانک ملی پیشنهاد تاسیس بانک فلاحتی ایران را به هیات دولت ارایه داد که نهایتا در تاریخ 21/3/1312 اجازه تاسیس بانک فلاحتی و صنعتی یا سرمایه اولیه بیست میلیون ریال در مجلس شورای ملی تصویب گردید .

به لحاظ کمبود نیروهای انسانی متخصص در ایران کارکنان اولیه بانکها از بین مستشاران خارجی انتخاب میشدند و با ملاحظه جمیع مسائل روز کارل آکر آلمانی به عنوان اولین مدیر عامل بانک فلاحتی و صنعتی انتخاب گردید که البته سوابق و مستندات موجود نشان می دهد عملکرد شایسته ای داشته و صادقانه خدمت کرده است.در اواخر سال 1318 بانک فلاحتی  با تصویب عئیت مدیران به بان ملی و پیشه و هنر ایران تغییر نام پیدا کند و در سال 1341 با دستور هئیت وزیر وقت مرحوم دکتر محمد مصدق بانک ملی پیشه وهنر ایران را به بانک ملی ایران تبدیل کرد که در سال 1342 هیئت وزیران نام بانک را به بانک اعتبارات ملی و عمران روستایی نغییر نام دادند و بلاخره در تاریخ 22/10/1348 قانون تشکیل بانک تعادل ملی از تصویب گذشت و این نام تا سال 1358 دوام آورد .و در سال 1345 به موجب قانون مجلس سنا و ملی صندوق توسعه ملی تاسیس گردید هدف از تشکیل این صندوق تشویق بخش خصوص برای سرمایه گذاری در بخش ملی و دامپروری ، بسط و ترویج ملی تجاری و عمران اراضی و همچنین با هدف کمک به توسعه اقتصادی صادرات و تحولات ملی بوده است.صندوق توسعه ملی در دی ماه 1352 به بانک توسعه ملی تبدیل و تا سال 1358 به فعالیت خود ادامه داد.

در سال 1358 و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران مصوبه مجمع عمومی بانک ها با استناد به ماده 17 لایحه قانون اداری امور بانکها مصوب شورای محترم انقلاب اسلامی ایران بان ملی از ادغام بانکهای تعاون ملی و توسعه ملی ایران تشکیل و اساسنامه آن در تاریخ 24 تیر ماه 1359 به تصویب مجمع عمومی بانکها رسید.این بانک به عنوان تنها بانک تخصصی در بخش ملی از ابتدای تاسیس تا کنون در جهت تامین اعتبارات خرد و کلان بخش ملی فعالیت داشته و مجری سیاستهای دولتها در این قسمتها بوده است.

از مهمترین فعالیت های بانک تاسیس صندوق های در سالهای 1319 بوده است که با الهام از روش مربوط در فرانسه صورت گرفته است مشکل خرده مالکان و کشاورزان که به دلیل عدم ارائه وسقه ملکی و ثلتی بلامانع و وجود تزریقات طولانی برای پرداخت وام و پراگندگی روستاها و مزارع نم توانستند از اعتبارات استفاده نمایند از جمله مسائل مهم و قابل ذکر در تاریخچه بانک ملی نام بلند آوازه استاد سید محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار می باشد که قسمتی از عمر خود را در بانک سپری نموده اندکه خود در این باره فرمودند "شکر دارم که اگر خدمت بانکی کردم خدمت در بانک ملی بود "و هم اکنون دست نوشته ها و دفاتر کل شعبه تبریز که با خط زیبای استاد و به زبان ترکی تحریر گردیده اند و در موزه بانک ملی موجود است

چارت سازمانی :

 بانکها در ایران تا قبل از مجوز فعالیت بانک ها ی خصوصی و همچنین واگذاری ان به تعدادی از بانکهای دولتی در بورس به عنوان شرکتهای وابسته به دولت فعالیت می کردند و به دو دسته بانکهای تجاری و تخصصی تقسیم شده بودندبانک ملی در ردیف بانکهای تخصصی که مجری سیاستهای دولت در بخش ملی می باشد به عنوان یک شرکت وابسته به دولت شخصیت حقوقی داشته است.

از مهمترین ارکان بانک مجمع عمومی می باشد که اعضای هیئت مدیره را انتخاب و جهت صدور حکم به وزرات امور اقتصاد و دارایی معرفی می نمایند مدیر عامل با پیشنهاد هیات مدیره و با انتخاب وزارت امور اقتصاد و دارایی و با حکم وزیر محترم اقتصاد انتخاب و معرفی میگردد البته در گذشته به جهت همکاری تنگاتنگ و همسویی وظایف اختیار تعیین و معرفی مدیر عامل بانک در اساسنامه وزیر محترم جهاد ملی داده شده بود که بعدا این موضوع اصلاح گردید.امورات بانک توسط تعداد یازده مدیر امور که مستقیما از سوی مدیر عامل انتخاب میگردند برنامه ریزی ، کنترل و هدایت میگردد که بخش عظیمی از وظایف مدیر عامل به کلیه امور حوزه مدیریت تفویض اختیار گردیده است .

هر مدیر امور مسئولیت مستقیم تعدادی از ادارات کل و بخش های تابعه را دارد و مسائیل و مشکلات مربوط به حوزه خود را حل و فصل می نماید. سیاستهای کلی بانک هر ساله با توجه به تصمیمات مجلس محترم ، دولت و مخصوصا وزارت جهاد ملی در بخش ملی تدوین و اعلام میگردد و بخشهای تابع در جهت هماهنگی با این سیاستها برنامه ریزی های لازم را انجام میدهد . در حال حاضر ستاد مرکزی بانک از تعداد 29 اداره کل و 5 معاونت تشکیل شده است مدیریت های انسانی تحت نظر مدیر امور مناطق و مدیر تهای شعب بانکها در استانها بوده و مدیران استان با حکم مدیر عامل منتخب میگردند نظر به گستردگی ادارات کل و مدیران امور و شرح وظایف حوزه مدیر امور اعتبارات و وصول مطالبات تشریح میگردد .

چهار اداره کل موجود در این حوزه به شرح زیر می باشند:

الف-اداره کل اعتبارات و هدایت سرمایه گذاری: اهم وظایف این اداره کل عبارتند از :

1-تهیه و پیشنهاد خط مشی  اعتبار سالانه در قالب برنامه مصوب و منابع مالی برآورده شده

2-تنظیم و مبادله موافقت نامه های فی مابین بانک و وزارت خانه ه ، سازمانهای در اختیار قراردهنده منابع در ارتباط باچگونگی معرف منابع اعتباری در قالب طرحها و سرذمیه در گردش خرد و کلان و متناسب با اهداف مشخص

3-برنامه ریزی و پیش بینی هدف بانک اهم از تسهیلات ، سرمایه گذاری ها و مشارکت ها ، تکمیل طرحها  و وجوه با اداره شده برای یک دوره سه تا پنج ساله

ب)اداره کل وصول فعالیتها و اجراء:

1-تهیه و تنظیم دستورالعمل وصول مطالبات و نظارت بر حسن جرای آن با ارشاد و راهنمایی واحدها ی اجرایی در مورد وصول مطالبات

2- بررسی و تهیه و تنظیم دستورالعملها ی لازم جهت انجام تغییرات درز نحوه وصول مطالبات

3-پیش بینی میزان وصول مطالبات بانک برای یک دوره مالی سه و پنج ساله و ارائه آن به اداره کل نظارت بر طرحهای عملیات اعتباری

ج)اداره کل نظارت بر طرحها و عملیات اعتباری:

1-نظارت بر تهیه منابع اعم از تکمیلی و غیر تکمی

2-تهیه و تنظیم و نظارت بر صرف تسهیلات

3-ارزشیابی حفاظت از اعتبارات بانکی

4-تعیین آثار اناشی از پرداخت تسهیلات

د)اداره کل مطالعات و بررسی های اقتصادی:

مطالعه و امکان سنجی اجرای طرح های ملی در استان و بررسی توجیهات ملی مالی و اقتصادی این طرحها

همکاری با ادارات کل اعتبارات و نظارت در جهت تهیه طرحهای توجیهی ملی و دامداری