فصل اول
مقدمه
سطح کل جنگلهای ایران 4/12میلیون هکتار می باشد که حدود 6/7% از سطح کل کشور را می پوشاند که با توجه به جمعیت کشور در حال حاضر سهم هر ایرانی 2/0 هکتار می باشد.
بدیهی است که این رقم با توجه به سرانه جهانی جنگل که 8/0 درصد هکتار می باشد و حاکی از فقر و کمبود شدید کشورما در این زمینه می باشد. لازم به یادآوری می باشد که ایران در بین 56 کشور داراری جنگل در کشور مقام چهل و پنجم را دارا میباشد.
جنگل های ایران را می توان به 5 ناحیه رویش به شرح زیر تقسیم کنیم :
ناحیه هیرکانی (خزری) که نوار بند شمال را تشکیل میدهد.
ناحیه ایران و کورانی که به طور عمده در مرکز ایران پراکنده شده اند.
ناحیه زاگرس که عمدتاً جنگلهای بلوط غرب کشور را تشکیل می دهند.
ناحیه خلیج فارس که در نوار ساحلی جنوب پراکنده می باشند.
ناحیه که از سیاراتی که متشکل از گونه های نادر و منحصر به فرد می باشد .
چوب از نظر گیاه شناسی بخش جامد و سخت زیر پوست ساقه درخت یا دیگر گیاهان چوبی است که به شکل بافت آوندی وجود دارد. گر چه در باور عموم چوب تنها در درخت و بوته یافت نمی شود از نظر علمی در خمه گیاهان آوندی وجود دارد.
در چوب مجراهای زیر قابل مشاهده است :
بافت چوبی و مجراهای چوبی، که شامل شیره خام آب ونمکهای معدنی محلول را از ریشه به برگها و غنچه های هوایی میبرد.
آوند آبکشی ، که غذای آماده برای برگها (شیره تولیدی به شکل محلول از طریق آنها برای تغذیه بقیه گیاه به گردش در می آید.
ویرایش چوب
چوب یکی از قدیمی ترین و ابتدایی ترین مصالح ساختمانی موجود در طبیعت است که بیشتر در طول تاریخ ازآن بهره برده است. چوب تنها مصالح ساختمانی است که از منبع قابل تجدید به دست می آید و از مصالح خوب برای مناطق زلزله خیز می باشد.
داریوش در فرمان بنیاد شهر شوش می گوید:
«تخته و چوب یکا از گاندرا و کرمانیا آورده شده است »
واژه «یکا» در زبان فارسی همان درخت جگ است که چوبی قهوه ای رنگ و سخت دارد، از این نقش برجسته آپادانا در دوره هخامنشی آشکار می شود که چوب را برای استفاده کاربردی و تزئینی در دوران مادها نیز به کار می گرفتند. در قسمتی از این نقش برجسته یک ماد در حال حمل یک صندلی چوبی مشاهده می شود که مربوط به سده پنجم پیش از میلاد است. چوب ابتدا ماده ای حیاتی برای ساخت ابزار های اولیه خانه و قایق برای حرکت در رودها بود سپس برای ساخت اکثر اشیا و ابزارهای سودمند که انسان قرنها برای پیشرفت زندگی خود به آنها متکی بود به کار رفت.
بخشی از تکنولوژی چوب بر اثر تلاش صنعتگران باقی مانده ولی بیشتر آن ناچار از بین رفته و با مواد و روشهای دیگر که نتیجه انقلاب صنعتی بیشتر است جایگزین شده است.
چوب تنها منبع طبیعی تجدید پذیر است. نفت و زغال ودیگر معادن سرانجام روزی تمام خواهد شد ولی جنگلی که خوب نگهداری شود( حتی گاهی بدون نگهداری) به طور نا محدود به تولید چوب ادامه خواهد داد. چوب جایگاه برجسته ای در اقتصاد جهانی دارد تولید سالانه چوب در جهان 2500 متر مکعب است، خواص شیمیایی، فیزیکی، و نیز مکانیکی چوب فعلاً آنرا بی جانشین کرده است.
از جمله مهم ترین کاربردهای چوب می توان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده از چوب برای اعضای باربر
استفاده از چوب برای نما سازی و تزئین
استفاده از چوب برای کارهای کمکی در ساخت و ساز، مانند قاب سازی و چوب بست و ...
نکته قبل توجه این است که درتعیین مشخصه های مکانیکی چوبها باید موادی همچون نا هماهنگی چوب، مقدار رطوبت، نوع چوب، محل رویش، پهنی دایره سالانه، درجه حرارت، تعداد گره های روی چوب، شرایط نمونه گیری، شرایط لحظه ای توجه کرد.
آشنایی با انواع چوب
راش Brich:
نام علمی این چوب Fogus orieutais ، نام فارسی و بومی راش و مرس و نام انگلیسی آن Beech است. از خواص ظاهری چوب راش درون نا مشخص، و به رنگ کرم مایل به قرمز است. دوایر سالینه فشرده و در نتیجه در مقاطع طولی دارای خطوط کم و بیش مشخص ناشی از آن است. از بارز ترین خصوصیات شاید بتوان به پره های چوبی درمقاطع طولی اشاره کرد که در مقطع شعاعی به پر مگس و درمقاطع مماسی به دوک معروفند واین پره ها به صورتکله های قرمز دیده می شوند. چه بسا این پر مگسهای زیبا عیب محسوب می شوند چرا که به عقیده ی نجاران این بخش های چوب پس از نجاری سیاه می شوند.
گونه راش چوبی نیمه سنگین و دارای بافتی همگن و تقریباً مقاوم دربرابر حشرات و قارچها است. گرده بینه های درجه 1و2 راش در ایران بیشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لایه می رسد و گروه بینه های درجه 3 پس از تبدیل به الوار به بازار تهران(پل چوی) روانه می شود. بنا به اطلاعات بازار میزان تفاوت قیمت آن در شش ماهه نخست در بازار تهران بوده است. به دلیل بافت همگن و درجه سختی مناسب این چوب بیشترین تقاضا را برای خرید به منظور تهیه مبل در بازار دارد. همچنین به دلیل آغشتگی با انواع محلول های حفاظتی بیشترین گونه مصرفی در کارخانه های اشباع است. البته اخیراً گونه های خارجی راش از طریق آذربایجان وارد ایران شده است که بنا به ادعای مبل سازان و فروشندگان چوب کیفیت چوب ایرانی را ندارد ولی به دلیل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها میزان ضا یعات کمتری در امر فرآیند تولید دارد.
توسکا Alnus :
دوگونه توسکای ییلاقی و قشلاقی به نام های علمی Colutionose alnus , Subcordate alnus در ایران وجود دارد. نام های محلی توسکا و تسکا و توله است. این چوب درون نامشخص، رنگ کرم مایل به قرمز دوایر سالیانه پهن با حدود نسبتاً مشخص و موجدار در مقطع عرضی و پره چوبی و آجری . شکل قرمزرنگ در مقطع شعاعی و پره های ضعیف درمقطع مماسی از خصوصیات ظاهری چوب است، چوبی نیمه سنگین تا سبک است که به دلیل پرداخت و رنگ پذیری شکاف خوری و ابزار خوری خوب در صنعت مبلمان مصرف دارد ولی کم دوام بوده که البته در آب دوام قابل توجهی دارد. بیشترین میزان فروش را در بازار چوب فروشان پس از راش داراست که البته در حال حاضر مهمترین مورد مصرف آن طبق آما ر موجود در کارخانجات تخته لایه سازی آن در برابر آب در ساختن بناهای آبی نیز استفاده می شود قیمت چوب توسکا به صورت الواری در سال بوده است.
افرا Maple :
این خانواده دارای گونه های مختلفی در ایران است از جمله می توان افرا پلت، افرا شیر و کیکم را نام برد. بزرگترین و فراوان ترین افرای ایران اپلت با نام علمی Insigne bosso و نام انگلیسی Mople است. این گونه چوب درون نامشخص چوب سفید با درخشندگی کم و بیش صدفی، دوایر سالیانه به دلیل فشردگی چوب تابستانه در مقطع عرضی کاملاً مشخص در مقطع مماسی نقوش مواج و در مقطع عرضی نقوش رگه ایی مانند ایجاد کرده است که پره های چوبی ظریف و قهوه ای رنگ و براق در دو مقطع مختلف طولی به صورت کله ها و روک نمایان است چوبی نیمه سنگین با پرداخت آسان و هم کشیدگی کم باعث شده تا در صنعت مبلمان و روکش گیری جایگاه ویژه ای داشته باشد.
چوب روسی :
واژه چوب روسی در بازار چوب ایران به هر نوع چوب سفید رنگ وارداتی از روسیه تلقی می شود و کاربرد ان همچنان تفاوتی نمی کند، در حالیکه این چوب سفید خود شامل گونه های کاملاً متفاوت چون نراد، نئول، و کاجها می شوند.