گزارش کارآموزی کارگاه تراورس

مکان جغرافیایی

نخستین مسئله ای که هنگامی احداث یک کارخانه پیش می آید گزینش جای آن است . مسئله گزینش جای آن است. مسئله گزینش جای کارخانه هم در مورد احداث کارخانه های نو پیش آید و هم موقعی که یک کارخانه موجود تصمیم به گسترش تولید خود می گیرد . در مورد اخیر باید نیکی ها و بدهای گسترش تولید در جای موجود و یا در جای جغرافیایی دیگر ارزیابی وسنجیده می شود. جای جغرافیایی کارخانه برروی بسیاری از عواملی که در موفقیت و سود آن دخیل هستند تاثیر می گذارد. بطور کلی می توان گفت که مناسب ترین جا برای احداث یک کارخانه جائیست که در آنجا هزینه ها تولید هر واحد فرآورده   کمترین باشد.

هرچند که گزینش های کارخانه بر پایه معیارهای اقتصادی دلخواه صاحبان صنایع انجام می گیرد، دولت بعلت اولویت های اقتصادی یا اجتماعی و حق سیاسی خود، با وضع مقررات ، محدودیتهایی برای صاحبان صنایع در گزینش جای کارخانه بوجود می آورد. مهمترین عوامل محدود کننده که دولت را وادار به دخالت در امر گزینش می کند از قرار زیرند

جلوگیری از تراکم جمعیت در شهرهای بزرگ و پیوامون

نابسنده بودن خدمات شهری ، مانند آب و برق و حمل و نقل و غیره

ایجاد اشتغال در شهرهای کوچک و روستاها

جلوگیری از تراکم مهارت و خدمات صنعتی در شهرهای بزرگ و محروم شدن نقاط دیگر کشور

جلوگیری از وابستگی صنایع به بازار شهرهای بزرگ و در نتیجه عدم توجه به ایجاد شبکه پخش سراسری

آ گزینش منطقه جغرافیایی

گزینش جای کارخانه باید در دومرحله انجام گیرد. نخست باید منطقه جغرافیایی مناسب راگزید و سپس در آن منطقه به جستجوی مناسب ترین شهر ، روستا یا محل پرداخت . برای گزینش منطقه باید کلیات زیر رادر نظر گرفت.

1 مناسب بودن نوع فرآورده در آن منطقه . کناره های خلیج فارس برای قایق سازی ،‌ لوازم ماهیگیری ، کنسرو ماهی ، گیلان و مازنداران و لرستان برای صنایع چوبی ،‌ اصفهان برای صنایع فولادی و کرمان برای صنایع که از مس تغذیه می کنند . الی آخر.

2 وجود وسایل ترابری لازم . صنایع که از مواد سنگین وارداتی تغذیه می کنند ، در نزدیکی بندرها یا در امتداد شاهراههای منتهی به بندرها ، صنایعی که متکی به تماس با خارج هستند در دسترس فرودگاهها ، و برای صنایع که وابسته به خدمات و تامین مواد و وسایل که از شهرهای بزرگ هستند و صنایعی که فرآورده های شان در سراسر کشور پخش شود ، و خود خطوط زمینی و هوایی ، راه آهن ، راههای کامیون رو و غیره.

3 وجود امکانات رفاهی . برای صنایع که متکی به نیروی انسانی و مدیریت و کادر ماهر وارداتی از تهران یا شهرهای بزرگ دیگر هستند ، دسترسی به شهرهای بزرگ و وسایل رفاهی و تفریهی اهمیت دارد تا کارکنان به ماندن در منطقه رغبت بیشتری نشان دهند.

4 مقررات تشویقی دولت و نهادهای دولتی ، گاهی امتیازاتی که دولت برای صنایع که در برخی مناطق ایجاد می شود . تعیین می کند جبران بسیاری از دشوارهای و هزینه های بالاتر احداث و اداره کارخانه در آن منطقه را می کند . اینگونه امتیازات معمولا” بصورت معافیتهای مالیاتی ، وام بانکی بیشتر و دراز مدت یا با بهره کمتر ، زمین رایگان ، تخفبف در خدمات و اعضار موقت است . مثلا” وزارت دارایی برای برخی مناطق معافیت مالیاتی 5 ساله و برای برخی مناطق دیگر معافیت ده ساله اعطا می کرد. برای آگاهی از مقررات دولت باید به وزارت های صنایع یا اداره های صنایع استان مراجعه و با مسئولان مشورت کرد. گاهی فرمانداری ها نیز برای رونق دادن به اقتصاد محلی امتیازاتی برای صاحبان صنایع نو قابل می شود.

5 گنجایش بازار محلی . اگر منطقه گنجایش مصرف بیشتر تولید کارخانه را داشته باشد شاید بتوان هزینه های بالاتر دیگر جبران کرد.

6 شرایط دما آب و هوا ، هزینه گرمایش یا سرمایش را برای برخی یگان های تولیدی که کنترل دما در آنها اهمیت دارد افزایش یا برعکس کاهش می دهد.

پس از گزیده شدن منطقه ، جای احداث کارخانه با توجه به مقررات و محدودیتهای دولتی باید بررسی شود.مثلا” در منطقه اصفهان دولت اجازه احداث کارخانه در شعاع 50 کیلومتری شهر را نمی دهد. و در منطقه مرکزی این محدودیت به شعاع 110 کیلومتری تهران است.

در شهرهایی که صنایع در گزینش جای کارخانه آزادی دارند . امتیازات احداث در محدوده شهری در پیرامون یا در روستا باید ارزیابی شود، در شهر تراکم جمعیت ، قیمت زمین خدمات شهری و مقررات دولتی زیاد است بیرون از شهر ، تراکم جمعیت و قیمت زمین پایین و مقررات است. عوامل مهمی که در این موارد باید بررسی شود عبارتند از : بهای زمین ، موجودی نیروی انسانی ، وجود و هزینه وسایل ترابری مواد خام و کالاهای ساخته شده و رفت و آمد کارکنان و بالاخره مقررات و محدودیتهای محلی .

1 امتیازات شهر : هنگامی وجود کارخانه در محدوده ی شهرهای بزرگ از امتیازات زیاد برخوردار است که تعداد زیادی کارگر ماهر و تخصص های دیگر مورد نیاز باشد، تماسهای سریع با مشتریان اهمیت داشته باشد ( مانند صنایعی که با سفارش مشتری به ساخت            می پردازند) و مواد و قطعات نیمه ساخته مورد نیاز کارخانه تنوع بسیار و حجم کم داشته باشد . کارخانه هایی که بعلت محدودیت سرمایه نمی توانند همه خدمات شهری مانند آب و برق و آتش نشانی و غیره را خود فرآهم سازند بهتر است در محدوده خدمات شهری باشند ، شهر نیز امتیاز دیگری برای کارخانه کم سرمایه دارد که گاه می توانند ساختمان خود را اجاره کنند.

2 امتیاز پیرامون : کارخانه هایی که به زمین بزرگ و ساختمان نیاز دارند ولی درضمن باید در نزدیکی مراکز شهری باشند ، در پیرامون با حومه شهرهای بزرگ احداث می شوند. در مناطق پیرامونی مقررات شهری وجود ندارند ، ولی رفت و آمد به شهرو حتی زندگی در شهر و کار در پیرامون به آسانی امکان پذیر است . کارخانه هایی که به تعداد زیادی کارگر زن احتیاج دارند ، در پیرامون شهرها رقابت کمتری از درون شهر می یابند ، چون امکان کار در شهر بیشتر از پیرامون است. کارخانه های واقع در پیرامون شهرها به بازار خود در شهر نزدیک هستند و از راهها و وسایل ارتباطی و نقلیه نسبتا” خوبی       برخوردار دارند.

3 امتیازات روستا : احداث کارخانه هایی در روستا مناسب است که به زمین بسیار زیاد نیاز داشته باشند، محتاج حجم زیادی از آب باشند ( مانند احداث کنار رودخانه یا چشمه ) ، و یا فرآیند تولیدیشان برای مراکز تراکم جمعیت مناسب نباشد. برخی کارخانه های مواد غذایی ، شیمیایی ، سیمان ، ذوب فلزات ، آجر و همانند آنها از این جمله اند .

پ ارزیابی هزینه تولید : سه عامل مهم اقتصادی در ارزیابی جای کارخانه وجود دارد که اقتصادی بودن کارخانه را در جای مورد نظر تعیین می کند :

هزینه تهیه مواد خام .

هزینه تبدیل مواد خام به کالاهای نهایی .

هزینه پخش فرآورده و رساندن به مصرف کننده

هزینه مواد خام عبارتست از جمع هزینه خرید و هزینه حمل آن به کارخانه . هزینه تولید فرآورده شامل هزینه های ساخت ، استهلاک ساختمان و ماشینها ، مالیاتها و غیره می شود. هزینه پخش کالا را    نمی توان به همین آسانی و دقت محاسبه کرد . بلکه باید بر پایه تجربه و دانش بازار سنجید.

بر پایه ‌محاسبه هزینه های بالا که مجموع آن قیمت تمام شده کالا تا رسیدن به مصرف کننده را تشکیل می دهد ، باید جاهای مختلف را برای گزینش مناسب ترین آنها با هم مقایسه کرد.

ت عوامل گزینش جا : با در نظر گرفتن کلیات بالا ، کارشناس یا مشاور مهندس مشاوری که به ارزیابی و سنجش جاهای مختلف برای تصمیم گیری نهایی در مورد گزینش جای کارخانه می پردازد، باید همه نکات فهرست شده زیر را که بر حسب عوامل : مواد خام ، نیروی انسانی ، بازار ، خدمات کارخانه ای آب و هوا و مقررات و قوانین ، رده بندی شده است بررسی کند.

1 منبع مواد خام : مسافت حمل مواد خام یا قطعات نیم ساخته لازم از منبع ( مانند معدن یا بند ) تا کارخانه ، نرخ ترابری مواد خام و کالاهای ساخته شده ، پراکندگی منابع مواد خام ضروری ، وجود وسایل و خدمات ترابری باید بررسی شود . تناسب وزن به حجم کالای ساخته شده نسبت به تناسب وزن به حجم مواد خام کاربرده شده در آن نیز باید سنجیده شود که معیار نسبتا” خوبی برای ارزیابی بهینه فاصله کارخانه تا منبع مواد است.

2 منبع نیروی انسانی : بسندگی موجودی نیروی کار از نوع مهارت های لازم و رقابت موجود برای آن و نیز مناسب بودن مهارتهای و تجربه های موجود در منطقه برای فعالیت و کار تولیدی مورد نظر باید ارزیابی شود. سنجش روابط و آیین های قومی ، سنتی و مذهبی در منطقه در ارتباط با نوع فعالیت نباید فراموش گردد ، و بالاخره عادات کار کارگران بومی ، هوشمندی ،‌ آموزش ، تجربه و سطح فرهنگ صنعتی آنها باید مطالعه شود تا هزینه واقعی استخدام را بتوان  برآورد کرد.