مقدمه
پروژه حاضر حاصل کار در کارگاه قالبسازی کیهان واقع در شهرک وردآورد می باشد که از مرحله نقشه کشی قطعه نشان داده شده تا مرحله طراحی و ساخت می باشد.ولیکن به خاطر آشنایی با فر آیند طراحی قالب ابتدا تعاریف مقدماتی در طراحی قالب آورده شده و بعد وارد پروژه می شویم.
امید است که این پروژه خواننده محترم را در درک بهتر این نوع از قالب یاری کند.
روش اساسی طراحی قالب
توصیه می شود که طراحی هر قالب به صورت سیستماتیک پیش برود چرا که قالب و عملکرد آن باید در شرایط گوناگونی پاسخگو باشند.شکل 51 ارتباط متقابل شرایط و شرایط مرزی و ثانویه که با عمل اصلی باید رعایت شوند نمایش می دهد.این مطلب با یک مثال آشکارتر می شود .مسیر تصمیمهایی که طراح اتخاذ می کند با فلوچارت طراحی یک قالب استاندارد برای تولید همزمان چندین سرپوش به نمایش در آمده است.توصیه می شود که برای درک منطق روش،این مسیر گام به گام تعقیب شود.
الگوریتم تعیین تعداد حفره قالب بهینه از نظر فنی و اقتصادی
از آنجا که تعیین واقع گرایانه تعداد حفره قالب بهینه فقط به توجه به مشخصات ماشین قالبگیری و قالب مناسب برای قطعه مورد نظر امکانپذیر است ،بنابراین اگر تعداد حفره قالب بهینه از نظر فنی و اقتصادی تعیین شود مناسب ترین ترکیب قالب و ماشین به صورت همزمان به دست می آید
برای شروع، یک درخواست تولید قطعات قالبگیری تزریقی را در نظر بگیرید که در اصل شامل:
- شکل قطعه
- جنس قالبگیری
- شرایط قطعه
- تعداد تولید و
- تاریخ تحویل است.
در برآورد قالبساز و قالبگیر ، حداقل پارامترهای زیر را باید مقرر شوند :
- تعداد حفره قالب n
- نوع قالب W
- ابعاد اصلی قالب،
- تعداد m و انواعM ماشین های قالبگیری،
- هزینه قالب و
- هزینه های قطعات(n,W.M,m ) S .
پارامترهایی که در بالا ذکر شد فقط با هم می توان آنها را تعیین کرد چرا که به صورت متقابل به یکدیگر وابسته هستند .مثلا ارتباطی بین تعداد حفره قالب n و تعداد m همچنین نوع ماشین قالبگیری M وجود دارد.این وابستگی نتیجه تعداد تولید و زمان تحویل و از سوی دیگر ملزومات فنی فرآیند (سرعت نرم سازی،تعداد کورس،...)و از سوی دیگر اطلاعات راجع به ماشین است.
نوع تزریق و موقعیت آن و همچنین تعداد حفره قالب ،مثلا از قالب یک حفره ای به قالب دو حفره ای ،بستگی دارد.ابعاد اصلی قالب به تعداد حفره قالب ،طرح قالب و نوع ماشین بستگی دارد .برعکس ممکن است که طرح قالب به ابعاد اصلی قالب وابسته باشد .اگر مثلا به علت زیاد بودن نیروهای عرضی بازشدن، استفاده از یک میل راهنمای ضخیم برای قالب کشویی لازم شود نمی توان آنرا پس از تعیین شدن اندازه ها ایجاد کرد.بنابراین استفاده از قالب با حفره قالب دو تکه حساسیت بیشتری دارد .هزینه های قالب وقطعه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به پارامترهای باقیمانده که در برآورد مقرر شده اند بستگی دارد.
برای به دست آوردن مناسبترین تعداد حفره قالب ( ترکیب قالب – ماشین ) با کار قابل قبول،روش زیر ارائه شده است.شکل 59خلاصه فلوچارت یک الگوریتم برای تعیین بهترین ترکیب قالب و ماشین از نظر فنی و اقتصادی برای قطعه تولیدی نمایش می دهد. در گام 1 قطعه آنالیز شده و تمام مقاصد عملی قالب به دست می آید.علاوه بر اینها انتخاب اولیه ماشینها ،یعنی ماشینهای قالبگیری که انتخاب نهایی از میان آنها خواهد بود ،انجام می شود .سپس در گام 2 اولین محدودیت دامنه تعداد حفره قالب که بر مبنای معیارهایی که به اطلاعات راجع به قطعه بستگی دارد تعیین می شود.پس از این گام در گام 3 دامنه تعداد حفره قالب با بازبینی معیارهای فنی مهم محدودتر می شود .در گام 4 پس از محاسبه ابعاد اصلی قالب می توان هزینه قطعه را محاسبه کرد .در این مرحله تعداد حفره قالب برای یک ماشین و قالب مشخص تصحیح و تعیین شده است و پس از این گام ماشین و قالب انتخاب شده اند .با این انتخاب در گام 5 ماتریس نتایج برای هزینه های قطعه به دست می آید .این ماتریس باید اقتصادی ترین ترکیب،البته لزوما بهترین ترکیب ماشین و نوع قالب و تعداد حفره قالب نیست،را مشخص سازد.
تعیین اندازه قالب
اندازه قالب در اصل به اندازه ماشین بستگی دارد.اغلب اندازه ماشین مشخص یا موجود محدودیت مهمی برای مهندس طراح ایجاد می کند.
این محدودیتها عبارتند از:
- مقدار تزریق در هر کورس (مقدار مذابی که در یک کورس حلزون یا پیستون به داخل قالب منتقل می شود.)
- سرعت نرم سازی ،مقدار مواد نرم شده که ماشین در واحد زمان آماده می سازد.
- نیروی گیرنده که باید نیروی عکس العملی حاصل از حداکثر فشار داخلی حفره قالب را جبران کند.
- حداکثر سطح میز ماشین که با فاصله بین میلهای راهنمای ماشین معلوم می شود
- حداکثر فشار تزریق
حداکثر تعداد حفره قالب
ابتدا حداکثر تعداد حفره قالب تئوری محاسبه می شود :
حداکثر حجم مواد در یک کورس Sv به Cm3
=N1
حجم قطعه در راهگاه Mv به Cm3
این محاسبه با فرض استفاده کامل از حداکثر مقدار تزریق در یک کورس ماشین که از قطر حلزونی و جابجایی آن به دست می اید انجام می شود.البته به دلایل کیفی(مذاب یکنواخت،توانایی کافی برای حفظ فشار)انتخاب حداکثر کمی عاقلانه نیست.
تعداد حفره قالبها برای قطعات با دیواره نازک بیشتر با سرعت نرم سازی ماشین تعین می شود.
در ماشینهای قالب گیری تزریقی مدرن با حلزون رفت و برگشتی سرعت نرم سازی به قدری بالاست که باید تعداد حفره قالبها N2 فقط برای قطعات جدار ناک با سرعت ضرب زیاد چک شود. طبق یک قانون تجربی:
سرعت نرم سازی R به Cm3/min
= N2
تعداد ضربها Z/min(قطعه+حجم راهگاه به Cm3)
آرایش حفره ها
پس از تکمیل تعداد حفره ها ،آنها را باید به بهترین صورت ممکن آرایش داد.
در ماشینهای قالبگیری تزریقی مدرن معمولا سیلندر در محور مرکزی میز ثابت قرار دارد.محل راه تغذیه با این مشخص می شود. آرایش حفره ها در اطراف راه تغذیه مرکزی باید طوری باشد که شرایط زیر در آن رعایت شود:
- تمام حفره ها باید به صورت هم زمان و با مذابی که دمای یکسان دارند پر شوند.
- طول جریان باید کوتاه باشد تا مقدار ضایعات مواد حداقل شود.
- فاصله بین یک حفره قالب با یک حفره قالب دیگر باید به اندازه کافی زیاد باشد تا فضای لازم برای خطوط خنک کاری و میلهای پران در اختیار باشد. همچنین سطح مقطع کافی برای تحمل نیروهای حاصل از فشار تزریق وجود داشته باشد.
- برآیند کلیه نیروهای عکس العملی باید در مرکز ثقل باشد.
شکلهای زیر طرحهای اولیه برای آرایش حفره ها در قالب را معرفی می کنند :
تعادل نیروها در قالب در حین تزریق
اگر حفره ها نسبت به راه تغذیه مرکزی خارج از مرکز قرار بگیرند بار غیر یکنواخت بر قالب و قسمت گیرنده وارد می شود. ممکن است قالب در یک قسمت تحت نیرو باز شود.
درزدار شدن و شکست احتمالی میلهای راهنمای ماشین ممکن است در نتیجه این عمل اتفاق بیافتد .قالبهایی که یک بار درزدار شوند ، سطح آب بندی آنها خراب است و همواره در آنها درز ایجاد می شود.بنابراین اولین قانون طراحی این شرط است که برآورد همه نیروهای عکس العملی (فشار تزریقی) و برآورد همه نیروهای گیرنده بر مرکز راه تغذیه اثر کنند.
شکل زیر سیستم راهگاه مرکزی و خارج از مرکز را نمایش می دهد:
در قالبهای پیچیده مرکز ثقل تعیین شده و مطابق آن موقعیت حفره ها در قالب مشخص شود
تعداد خطوط جدایش
قطعه قالبگیری و راهگاه موقع باز شدن قالب در صفحه ای که از خط جدایش عبور می کند باز می شوند.قطعات پلاستیکی منجمد شده بیرون انداخته شده و قالب برای سیکل بعدی آماده می شود.
قالب استاندارد یک خط جدایش دارد. قطعه قالبگیری و راهگاه با هم از قالب خارج می شوند.اگر لازم باشد که راهگاه به صورت اتوماتیک از قطعه جدا شود ،اغلب در مورد قالبهای چند حفره ای یا در تزریق از چند گلویی ،خط جدایش اضافی برای سیستم راهگاه (قالب سه صفحه ای) مورد نیاز است و یا قالب راهگاه گرم (راهگاه سرد برای مواد واکنشی) به کار می رود(بجز: راهگاه تونلی) .در قالبهای طبقه ای خطوط جدایش متعددی لازم است.
راه حل های طراحی
یک خط جدایش:
قالب استاندارد،
قالب کشویی،
قالب با حفره قالب دو تکه،
قالب با پران پیچی و
قالب راهگاه گرم.
چند خط جدایش:
قالب سه حفره ای،
قالب طبقه ای و
قالب با راهگاه عایق بندی شده.
مواردی که بر تعداد خطوط جدایش اثر دارند:
شکل قطعه،
تعداد حفره قالب،
سیستم راهگاه و گلویی تزریق .
حفره ها و ماهیچه های قالب
یک قطعه دارای سطوح خارجی و داخلی است و محفظه شامل تمام شکل قطعه تزریقی است.روشهای بکاربردن حفره و ماهیچه در قالب را با دو عنوان کلی روش اینتگری و روش اینسرتی تقسیم بندی می شود.روش دیگری که در ساخت حفره ها استفاده می شود روش اسپلیتی است .این روش یک روش اینسرتی خاص است .اکنون درباره روشهای اینتگری و انسرتی به صورت جداگانه بحث می شود.
صفحات اینتگری حفره و ماهیچه
زمانی که حفره یا ماهیچه از ماشین کاری صفحه یا بلوک فولادی و یا ریخته گری یک قطعه ساخته شود و از صفحه نگهدارنده قالب نیز استفاده نگردد ،به صفحه حفره ،صفحه ماهیچه اینتگری و به صفحه ماهیچه ،صفحه ماهیچه اینتگری گفته می شود.از این طرح در قالبهای تک حفره ای به دلیل داشتن استحکام بالا ،اندازه کوچک و هزینه پایین استفاده می شود.اغلب این روش برای قالبهای چند محفظه ای استفاده نمی شودزیرا فاکتورهای دیگری نیز مانندانطباق دولنگه قالب باید در نظر گرفته شود.طرحهای نمونه ای که در آن از این روش استفاده می شود در شکل زیر نشان داده شده است.
استفاده از اینسرت موضعی
این نوع اینسرتها زمانی استفاده می شود که برای ساخت قالب نیاز به ساده سازی باشد. در صورت بکاربردن آنها ،یک سوراخ یا فرورفتگی در حفره یا ماهیچه باید ایجاد کرد تا اینسرت در موقعیت خود تثبیت شود .مثالی از کاربرد منطقی اینسرتهای موضعی نوعی قالب اینتگری در زیر آورده شده است:
نقشه درب
درمرحله اول طراحی هرقالب به دست آوردن فرم قطعه مورد نظر می باشد.برای به دست آوردن فرم وابعاد قطعه مهارت های زیر لازم است :
آشنایی با سیستم های اندازه گیری ومهارت کافی در استفاده از کولیس و میکرومتر
مهارت نقشه کشی وتوانایی کار با نرم افزار های CAD
آشنایی با فرآیندهای ماشین کاری
آشنایی کافی دررابطه با خواص پلاستیک ها
قبل از صحبت در رابطه با چگونگی محاسبه ابعاد و فرم قطعه لازم است که باقسمت های یک درب بطری آشنا شویم