گزارش کارآموزی حسابداری در شهرداری

پیشگفتار

تهران که از سال1210 ه .ق. آقا محمد خان قاجار آن را به پایتختی برگزید در طول حیات سیاسی- اجتماعی خود چنان رشد سریع و غافل گیرانه ای داشت که کمتر کسی چنین تصوری برایش ممکن بود. تهران امروز که به عنوان یکی از ابر شهرهای دنیا محسوب می شود و جمعیتی بالغ بر ده میلیون نفر را در خود جای داده است، متأسفانه از گذشته نه چندان دور خود، نشانه های کمی سراغ دارد.

تاریخچه تهران و شهرداری

تا سال 1284 ه .ق. شهر تهران همچنان در حصار کهن شاه تهماسبی قرار داشت، و به حداکثر گسترش خود رسیده بود. افزایش روزافزون جمعیت ، کمبود زمین برای خانه سازی ، ایجاد و گسترش باغها و خانه های مسکونی در خارج حصار شهر، و سرانجام نیاز به شهری که درخور پایتختی ایران باشد، ناصرالدین شاه قاجار را بر آن داشت تا اندیشه گسترش تهران را به مرحله اجرا در آورد.

اجرای طرح توسعه تهران به عهده میرزا یوسف مستوفی الممالک صدراعظم و میرزا عیسی وزیر دارالخلافه گذاشته شد. دراین دوره بود که شهرداری معنا پیدا کرده و آغاز به کار کرد. که در دوران ناصرالدین شاه قاجار نام آن احتسابیه بوده و رییس آن نیز شخصی به نام محمد کریم خان مختار السطنه بوده است.

جمعی از معماران ایرانی و مهندسان خارجی زیر نظر یک مهندس فرانسوی به نام بهلر طرح توسعه شهر را مهیا ساختند برابر طرح تازه شهر تهران را حصاری هشت ضلعی با دوازده دروازه محصور می کرد.

کار توسعه شهر با ویران سازی با روی کهن، و پر کردن خندقهای دور شهر آغاز شد، و ایجاد باروی جدید و کندن خندقهای تازه به دور آن، و ساختن دروازه های نو بیش از ده سال به درازا کشید. تهران جدید یکباره از نظر وسعت چندین برابرشد. محیط شهر از سه کیلو متر به نوزده کیلومتر ، و وسعت آن از چهار میلیون متر مربع به بیش از هیجده میلیون مترمربع رسید. محله های قدیمی به تدریج توسعه یافت، و با گشایشی که با افزوده شدن زمینهای تازه در کار شهر پدید آمد معابر ، باغها و خانه های جدید ساخته شد. بخش شمالی شهر از نظر آبادانی پیشرفت و سرعتی روزافزون داشت، اما در بافت شهر کهنه تهران دگرگونی اساسی پدید نیامد. مشکلات بزرگی چون بی نظمی، تنگی و باریکی و پرپیچ و خمی کوچه ها و معابر، تاریک بودن آنها در شب، خاک آلود بودن در فصلهای خشک ، و پر گل بودن آنها درزمستان و مشکلات بسیار دیگر همچنان در بخش کهنه شهر تهران موجود بود. اما در بخش شمالی شهر ایجاد خیابانهای تاره چون لاله زار، علاءالدوله و مریضخانه و چراغ گاز و بنای ساختمانها وپارکها و میدانها ی جدید چون پارک ظل السطان و عمارت مسعودیه، پارک و عمارت اتابک ، پارک امین الدوله، باغ وعمارت بهارستان و میدانهای توپخانه و مشق به تدریج به تهران چهره یک شهر تازه بخشید.

همزمان با توسعه شهر و در سالهای پس از آن ابنیه مهمی چون تکیه دولت، دروازه دولت (درشمال ارگ در جای دروازه ارگ) سر در الماسیه، موزه یا تالار سالم، ساختمان گالری، اندرون یا فرح آباد و… در داخل محوطه ارگ. عشرت آباد، سرخه حصار و کامرانیه نیز در خارج از تهران ساخته شد.

درفاصله سالهای 1248 تا 1309 ه . ق. جمعیت تهران از 160000 تن به 250000 تن افزایش یافت. در همین سال شمار خانه های تهران به 18000 باب رسید که از این تعداد 9000 باب آن در بخش جدید شهر ایجاد شده بود.

روند توسعه تهران در آغاز سده چهاردهم هجری رو به آهستگی نها د تا جایی که در طول پادشاهی مظفر الدین شاه یعنی از سال 1313 تا 1324 ه . ق. به جز ساختمان قصر فرح آباد آن هم در خارج از حصار شهر، بنای قابل توجه دیگری در نهران ساخته نشد. و از آن پس نیز تا پایان دوره سلطنت سلسله قاجار به سبب ناپایداریهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ، تهران نه تنها روبه آبادانی و گسترش نداشت، بلکه آنچه در طول سده سیزدهم واوایل سده چهاردهم هجری ساخته شده بود، روبه ویرانی و فرسایش نهاد.

نقشه های تهران

نخستین نقشه برداری فنی از تهران یک سال بعد از توسعه شهر یعنی از سال 1285
ه .ق. آغاز شد. مهندسان مدرسه ‌دارالفنون زیر نظر عبدالغفارخان نجم الملک مأمور انجام این کار گردیدند. کار نقشه برداری د رمراحل مختلف و با همکاری گروههای متفاوت در فاصله سالهای 1285 تا 1309 ه .ق. که نقشه به چاپ رسید. ادامه یافت.

بررسی نقشه عبدالغفار خان، بهبودی وضع شهر سازی، ایجاد معابر و خیابانهای منظم، پیدایش میدانهای وسیع ، ایجاد پارکها و باغهای گسترده و بالاخره پدیدار شدن محلات کم تراکم از نظر ساختمانی را به خوبی آشکار می سازد. این بهبود و پیشرفت در بخش شمالی تهران بیشتر وچشمگیر تر بوده است. پس از این نقشه، نقشه های دیگری نیز از تهران تهیه گردیده، که گسترش تدریجی تهران در آنها نشان داده شده است.

گذشته از این نقشه جامع ، نقشه های دیگر که نمایانگر شهر تهران و حومه آن است، و نقشه ای که ساختمانهای داخل ارگ تهران را نشان می دهد، موجود است. رفته رفته  تهران به گسترش امروز رسید و به 22 منطقه تقسیم شد است.

که منطقه 5 شهرداری تهران از سال 1358 و پس از انقلاب به عنوان یکی از مناطق 22 گانه تهران محسوب و شامل مناطقی همچون کن، اکباتان ، جنت‌آباد، شهران و … می باشد و جمعیتی بالغ بر 600 هزار نفر در این منطقه سکونت دارند.

تعریف حسابداری

حسابداری بطور مختلفی بیان گردیده است ولی تعریفی که در حال حاضر مورد قبول اکثر مولفان و متخصصان و اساتید این فن قرار گرفته است:

آنرا عبارت از: فن ثبت ، طبقه بندی وتلخیص فعالیتهای مالی یک موسسه در قالب اعداد قابل سنجش بپول وتفسیر نتایج حاصل از بررسی این ارقام دانسته اند و دفترداری عبارت از فنی است که بوسیله آن عملیات پولی و عملیاتی که دارای ارزش پولی است در دفاتر مخصوص ثبت شده بطوریکه همواره نتایج مشروحه زیر از آن حاصل گردد.

چه عملیاتی در یک موسسه انجام گرفته است.

نتبجه این عملیات در یک سال مالی چه بوده است.

وضع مالی موسسه دریک تاریخ و زمان معین چگونه است.

تفسیر و تجربه و تحلیل گزارشها و صورتحسابهای مالی

بطوریکه از تعریف فوق برمی آید، مرحله ثبت وطبقه بندی را دفترداری وتلخیص فعالیتهای مالی و تفسیر نتایج آنرا حسابداری میگویند. در حقیقت حسابداری جنبه علمی دفتر داری راتشکیل میدهد و شامل مراحل ثبت وطبقه بندیست.

دردفترداری مترادف از دفتر روزنامه برای ثبت و از دفتر کل برای طبقه بندی استفاده میشود.

تعریف حسابداری برای شهردرایها که جزئی از حسابداری دولتی میباشد نمیتواند از حدود ضوابط بیان شده در تعریف فوق خارج باشد، منتها کلیه فعالیتهای مالی سازمانهای دولتی و شهرداریها بر اساس قوانین ومقررات وآئین نامه های مربوطه امکان پذیر است و در نهایت در طبقه بندی وتلخیص فهالیتها اثر مستقیم خواهد داشت. به عبارت دیگر فن ترکیب و تطبیق اصول وموازین متداول حسابداری از یک طرف با قوانین و مقررات مالی شهرداری از طرف دیگر اساس «اصول حسابداری شهرداریها در ایران» را تشکیل میدهد.

خصوصیات حسابداری شهرداری ها

حسابداری شهرداری ها در مقام مقایسه با حسابداری بازرگانی جزئی از حسابداری دولتی میباشد و کلیه خصوصیات قائل شده در کتب و منابع مختلف حسابداری دولتی در مورد حسابداری شهرداریها نیز صادق است ولی حسابداری شهرداریها در مقایسه با حسابداری دولتی دارای ویژگی خاص میباشد.

دستگاه های اجرائی دولتی که اعتبار بودجه برنامه ای آنان از محل اعتبار بودجه کل کشور تامین و پرداخت میگردد، ایجاد کننده تعهدات و پرداخت کننده  هزینه های انجام شده خواهند بود و هزینه های انجام شده را دردفاتر خود ثبت مینمایند و در آمد دولت در دستگاه دیگری (خزانه داری کل) متمرکز میگردد.

درصورتیکه در شهرداریها حسابداری در آمد و هزینه در یک واحد مالی مجتمع در دفاتر منعکس خواهد شد.

درآمد و هزینه

درصورتیکه دراثر یک فعالیت مالی افزایشی در سرمایه یک موسسه ایجاد گردد این افزایش در سرمایه را «درآمد» و در صورتیکه در اثر یک فعالیت مالی کاهش در سرمایه موسسه پدید آید این کاهش در سرمایه را «هزینه» گویند. درپایان دوره مالی حسابهای در آمد و هزینه موسسات بازرگانی که بحسای موقت یا اسمی موسومند بحساب سود و زیان بسته خواهند شد تاسود یا زیان و در نهایت «ارزش ویژه» موسسه تعیین شود.

درصورتیکه در حسابداری شهرداریها بجای حساب سود وزیان از حسابی بنام حساب «در آمد و هزینه» جهت بستن حسابهای موقت و تعیین «مازاد» ویا «کسر» خالص استفاده میشود و در آمد شهرداری برای یک دوره مالی نسبت به هزینه های انجام شده همان دوره درقالب این حساب محاسبه ومشخص میگردد، شهرداریها با توجه به نوع فعالیت ووظایف قانونی خود از جمله موسسات خدماتی، غیر انتفاعی وفاقد سرمایه میباشند لذا مازاد خالص آنان در بودجه مصوبه سال بعد بعنوان مازاد تخصیص نیافته منعکس خواهدشد.

تحقق درآمد و هزینه و ایجاد تعهد

موسسات بازرگانی ، صنعتی ، خدماتی اعم از دولتی ویا خصوصی از یک سو عرضه کننده کالا وارائه دهنده خدمت میباشند واز سوی دیگر خود مصرف کننده ونیازمند کالاهای تولیدی و خدمات سایر موسسات بازرگانی و خدماتی خواهد بود، این مبادلات ، خدمت به خدمت ویا کالا به کالا ویا  کالا به خدمت که مبانی وبقای واحدهای اقتصادی جامعه را تشکیل میدهد همواره برای یک طرف معامله ایجاد هزینه و تعهد و برای طرف دیگر موجب کسب در آمد خواهد بود ، بدیهی است این در آمد و هزینه زمانی تحقق خواهد یافت که خدمتی انجام شده باشد ویا کالا و اموالی بتصرف در آمده باشد

وبدین ترتیب اعمال مالکیت برای طرف مقابل قطعی و محرز گردد.

بنابر این ارسال برگ  سفارش خرید برای فروشندگان ویا دریافت پیش فاکتور و انعقاد قرار داد اجاره محل ، بخودی خود دین و یا حقی ایجاد نخواهند نمود مگر کالائی تصرف یا مالی به تملک ویا خدمتی برای سازمان انجام شده باشد.

ماده 33 آئین نامه مالی شهرداریها اصل تحقق هزینه وایجاد تعهد و مراحل پرداخت هزینه را چنین بیان میدارد،

پرداخت های شهرداری مستلزم طی مراحل سه گانه زیر است:

الف) ایجاد تعهد در حدود اعتبارات مصوبه ومقررات جاری و تحقق یافتن تعهد به این طریق که کارو خدمتی انجام یا اموالی بتصرف شهرداری درآمده بدینوسیله دینی برای شهرداری ایجاد شده باشد.

ب) تشخیص مستند مبلغی که باید به هریک از داینین پرداخت شود.

ج) صدور حواله دروجه داین یا دائنین در قبال اسناد مثبته، لذا مراحل پرداخت در شهرداریها عبارتست: تشخیص ، تامین ، اعتبار ، تعهد ، تسجیل ، حواله ودر خواست وجه و بالاخره پرداخت میباشد که ایجاد تعهد وتشخیص و صدور حواله در صلاحیت شهردار و یا کسانی است که از طرف شهردارکتباً وبطور منجر اختیار لازم به آن ها تفویض میشود و مسئولیت تامین اعتبار وتسجیل با مسئولیت تضامنی شهردار و رئیس حسابداری میباشد و این تفویض اختیار در هر مرحله از طرف شهردار و مسئول امور مالی رافع مسئولیت قانونی آنان نخواهد بود ودر خواست وجه بمنظور پرداخت به ذینفع در حدود اعتبارات بنا به تقاضای رئیس حسابداری و تصویب شهردار صورت خواهد گرفت که بموجب آن وجه مورد نیاز از حساب بانکی در آمد برداشت وجهت انجام هزینه های مربوطه بحساب بانکی هزینه واریز میگردد.