گزارش کارآموزی تولید فرآورده های بهداشتی در شرکت پاکشو

تاریخچه شرکت پاکشو

شرکت پاکشو از سال 1340 در کارخانه کوچک به مساحت 400 مترمربع و تنها 5 نفر در آن مشغول به کار بودند آغاز بکار کرد و نخستین محصول خود یعنی مایع طرفشویی گلرنگ را به بازار فرستاد. یک سال بعد مایع سفیدکنند و پس از چهار سال یعنی در سال 1345 مایع شیشه‌شوی گلرنگ را به بازار مواد شوینده و پاک کننده عرضه کرد شرکت پاکشو در سال 1346 یکی از محصولات خود یعنی جرم گیری توالت گلرنگ را وارد بازار کرد و 6 سال بعد یعنی سال 1351 امتیاز تولید چهار فرآورده ‌ یاد شده بطور رسمی به شرکت پاکشو واگذار شد و به این ترتیب دوره تازه فعالیتهای تولیدی این شرکت تداوم یافت. در طول سالهای 53 و 54 محصولاتی چون پودر لباسشوئی و ظرفشویی و صابون و مایع دستشوئی به بازار عرضه شد.

پس از انقلاب فرآورده‌هایی در اولویت تولید قرار گرفت که مواد اولیه آن در شرکت وجود داشته باشد. در اجرای این سیاست از سال 68 به بعد تولیدات منحصر به مایع ظرفشوئی، سفید کننده، جرم‌گیر توالت وشیشه‌شوی مورد استقبال فراوان و غیر قابل پیش‌بینی مصرف‌کنندگان قرار گرفت و در نتیجه شرکت ناچار شد تشکیلات خودرا گسترش دهد.

بطوریکه هم اکنون فعالیتهای تولیدی این شرکت با استفاده از خدمات کارکنان این واحد در بخش‌های گوناگون تولید، تحقیقات و توسعه کنترل و کیفیت امور اداری و حتی همچنین نظارت دقیق 40 کارشناس مجرب و ماهر در رده‌های دکترا، مهندسی و کارشناسی ارشد با موفقیت ادامه دارد.

مو و لزوم استفاده از شامپوها:

ابتدا نگاهی گذرا به ساختان مو خواهیم داشت سپس روشهایی که مواد مصرفی در شامپو ها و حالت دهنده‌های مو می‌تواند ساختمان مو را تحت تأثیر قرار دهند بررسی می‌شوند.

ساختمان مو بر اساس نژاد، تغذیه ومنطقه‌ای که فرد در آن قرار دارد و خصوصیات وراثتی متغیر است. ولی به طور کلی سه منطقه در برش عرضی مو دیده می‌شود.

لایه اول کوتیکول است که خارجی‌ترین لایه مو است. از پروتئین کراتینه شده تشکیل  شده است و بصورت فلس‌هایی است که بر روی هم قرار گرفته‌اند. مقاومت موی انسان نسبت به مواد شیمیایی به میزان ضخامت لایه کوتیکول آن بستگی دارد. اگر چنانچه لایه کوتیکول مو آسیب ببیند مو حالت خشکی و خشنی پیدا خواهد کرد.

لایه کورتکس زیر لایه کوتیکول قرار دارد و قسمت اعظم مو را تشکیل می‌دهد. این لایه از سلولهای سوزنی شکل تشکیل شده که در طول محور لیف مو قرار دارند. الاستیسیته و قدرت مو به ساختمان کورتکس بستگی دارد. کورتکس از اسیدهای آمینه مانند تریپتوفان و تیروزین واز اجزاء بسیار کوچک معدنی و از ترکیبات گوگرددار مانند سیستین تشکیل شده است.

کانالی که در مرکز مو قرار دارد مدولا نامیده می شود که معمولاً از کراتین نرم تشکیل شده است. گفته می‌شود که این لایه بر خواص شیمیایی و مکانیکی مو تأثیر چندانی ندارد.

لایه کوتیکول مناسبترین لایه برای ایجاد تغییرات ساده در مو می‌باشد. براقیت و نرمی مو توسط افزودن مواد شیمیایی کراتین دار به کوتیکول مو تأمین می‌شود. تشکیل لایه یا فیلمی بر روی تار مو به صورت ممتد یا غیر ممتد باعث بهبود خواص فیزیکی فلس‌های مو، براقیت و نرمی می‌شود که خود بر خواص نوری مو مؤثر است. برای این منظور می‌توان از یک نرم کننده اسیدی استفاده کرد.

در اثر جذب مواد شیمیایی در لایه کوتیکول، براقیت، شفافیت و سهولت برهم لغزیدن تارهای مو بهبود می‌یابد.

گروههای آمینو آزاد کراتین مو، هر چند منبع الکترون می‌باشند ولی از لحاظ شیمیایی بدون بار هستند. این گروهها می‌توانند از لحاظ پیوند الکترواستاتیکی باترکیباتی که از لحاظ الکترونی ضعیف هستند پیوند یافته و یک کمپلکس قوی ایجاد نمایند. دترجنت‌های کایتونی به عنوان اسید لوئیس و مو به عنوان بازلوئیس عمل می‌کند وعمل جایگرینی مواد در لایه ‌ کوتیکول انجام می‌شود.

هنگامی که مو تحت تأثیر مواد شمیایی قرار می‌گیرد کورتکس مو در محل انتهایی مو به صورت بی‌حفاظ باقی می ماند. جایگزین کردن مواد حالت دهنده در این قسمت به علت اندازه بزرگ مولکول محدودیت دارد. بنابراین همانگونه که یک مولکلول وارد این جزء مو می‌شود می‌تواند از آن جز نیز خارج شود مگر آنکه با لایه کورتکس واکنش‌ دهد.

مدولا به علت غیر قابل دسترس بودن کمتر در دسترس عملیات حالت دهندگی قرار می‌گیرد.

ریشه مو مواد چربی را ترشح می‌کند که این مواد محتوی اسیدهای چرب، روغنهای اولیئک چربیها، هیدروکربن ها و استرونیدها می‌باشد.

به منظور زدودن چربی، لازم است که ماده‌ای که چربی را به خود جذب می‌کند که به نام مواد دیترجنت نامیده می‌شود به شامپو افزوده می‌شود. این ماده باید موجب خیس شدن مو شود. این عمل از طریق کاهش کشش سطحی آب انجام می‌شود. ثانیاً کشش بین چرک و مو باید تا حدی کاهش یابد که ذرات چرک توسط محلول دیترجنت جانشین گردند.

در انتخاب دیترجنت لازم است به موارد زیر توجه کنیم:

1-اثر دیترجنت بر روی سطح مورد نیاز

3-پایدرای دیترجنت

3-اثربخشی دیترجنت با غلظتهایی که از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد.

اگر دیترجنت را به عنوان پایه شامپویی استفاده می‌کنید باید به نکات زیر توجه کنید.

1-سرعت و سهولت انتشار شامپو بر روی مو

2-قدرت کف کنندگی دیتر جنت نظیر کف، سرعت تشگیل کف و پایداری کف درمو

3-سهولت کاربرد شامپو از نظر شستشوی مو

4-رنگ و شفافیت شامپو

5-سهولت شانه زدن موهای مرطوب بعد از استعمال شامپو

6-موها باید بعد از مصرف شامپو براق گردند.

7-سرعت خشک شدن موها.

در شامپوهای جدید الکلهای چربی سولفاته والکل اترهای چربی سولفونه به کار برده می‌شود.

شامپو و انواع آن:

یکی از تعاریفی که برای شامپو ارائه شده به این صورت است.

شامپو سورفکتانتی (ماده فعال در سطحی) است که به فرم صحیحی (مایع- جامد یا پودر) تهیه شده و قادر است که در صورت مصرف در شرایط معین چربی ها و کثیفی را از روی پوست سر و تار مو جدا کند بدون اینکه اثرزیان آوری روی پوست سر یا مو یا سلامتی مصرف‌کننده داشته باشد. بطور کلی ابتدائی‌ترین عملکرد شامپو تمیز کردن مو و پوست سر می‌باشد. پس از آن برای جلب رضایت بیشتر مشتری می‌توان موادی به شامپو افزود تا به مو خاصیت نرمی و لطافت بدهد و نیز می‌توان با طراحی فرمول شامپو خواص دیگری به آن داد برای مثال حداقل کردن تحریک چشم، کنترل شوره سر و یا افزودن مواد دیگری که شامپو را بیشتر مورد پسند مصرف کننده قرار دهد.

انواع شامپوها:

شامپوها به صورتهای مختلفی قابل تهیه‌اند از جمله ‌به صورت: مایع شفاف، لوسیون، خمیر ژل و یا به صورت خشک که هر یک انواع مختلفی دارد از جمله:

شامپو مخصوص موهای خشک، معمولی و یا چرب،‌ شامپوی ضد شوره، شامپوی بچه، شامپوی نرم کننده، شامپوهای غیر صابونی و…

شامپوهای مایع پایدار بوده و به راحتی آنها را می‌توان رنگین و معطر نمود حاوی لوریل سولفات و یا لوریل اترسولفات به علاوه موادی جهت ایجاد کف و غلظت مناسب هستند.

خصوصیات شامپو:

در تهیه شامپو به نکات زیر توجه می‌شود:

1-قابلیت پخش و پراکنده شده شامپو

2-قدرت کف کنندگی

3-قابلیت پاک کنندگی

4-قابلیت شسته شدن توسط آب

5-به آسانی شانه شدن موها

6-عدم تولید الکتریسیته

7-بی‌ضرر بودن موادی که در ساخت شامپو به کار می‌رود.

مواد تشکیل دهنده شامپوها:

1-سورفکتانت ها

2-مواد پایدار کننده و افزانیده کف

3-امولسی فایر

4-مواد افزایش دهنده ویسکوزیته

5-مواد صدفی

6-مواد شفاف کننده

7-مواد حالت دهنده مو

8-مواد محافظ و آنتی اکسیدان در مواقع لازم

9-مواد مخصوص از قبیل پروتئین‌ها و ویتامین‌ها و ترکیباتی که جنبه تجارتی دارند.

10-رنگ

11-اسانس

دیترجنت‌ها (سورفکتانت‌ها):

از دیترجنت‌ ها به عنوان مواد فعال درسطح یاد می‌شود. این مواد باعث کاهش کشش سطحی آب می‌شوند. زیرا دارای نیرهای جاذبه بین مولکولی ضعیفتری نسبت به حلال هستند و به این ترتیب تمایل دارند تا به خرج مولکولهای آب در سطح متمرکز شوند.

مواد فعال درسطح می تواند شامل مواد تر کننده، شوینده‌ها، آنتی بیوتیک‌ها، باکتری‌کشها و غیره باشد.

حال به تعاریفی از دیترجنت می‌پردازیم:

  Deterygency  is defined as the process by which soil is disLodged and brought in to a state of solution or dispersion. In its usual sense deteryency has the effect of cleanivg surface. On the other hand IUPAC defines a deterent as a surfactant (or a mixture containing one or more sur factants ) having cleaning properties in dilute solution.

دیترجنت‌ها به نامهای مختلفی نامیده می‌شوند که در زیر بیان شده:

Tensides shortened form of tensio- active substaces.

 Surfactants shortened form of surface- active agents.

 Syndets shortened form of synthetic detergents.

سورفکتانت ها بر اساس ساختمان مولکولی به چهار دسته زیر تقسیم می‌شوند:

Anionic : the anion is the surface- active radica.

Cationic : the cation is the surface- active radica.

Non- ionic : the whole molecule is surface active and does not ionise in solution.

Amphoteric : the molecule contains an anioic and cationic radical. Either of which can be activated under different PH conditions and in the extreme bothe will be activated to form a zwitterion.

دترجنتهای آنیونی:

این سورفکتانت ها حاوی گروه آنیونی از یک طرف و گروه هیدروکربنی با زنجیر بلند از طرف دیگر می‌باشند.

گروههای آنیونی می‌تواند کربوکسیلات، سولفات، تیوسولفات، سولفانات، سولفینات و سولفون آمین باشد.

آلکیل بنزن سولفونات‌ها از جمله دیترجنت‌های آنیونی هستند که قدرت پاک کنندگی بالایی دارند و درمایع ظرفشویی و پودرهای رختشویی استفاده می‌شود. با تغییر اندازه گروه آلکیل خواص دترجنت تغییر خواهد کرد. اگر گروه آلیکل شامل چهار تا هشت اتم کربن باشد یک عامل مرطوب کننده خواهیم داشت. اگر گروه آلکیل 10 تا 14 اتم کربن داشته  باشد دیترجنتی مطلوب‌ترخواهیم داشت. زنجیر آلکیل باید به صورت خطی باشد تا قابل تجزیه درطبیعت باشد.

سدیم لوریل سولفات یک پاک کننده با کف کنندگی خوب در صنایع شامپو سازی کاربرد فراوان دارد. آلکیل سولفاتهایی که دارای 18- 12 کربن هستند مفید‌ترند. به خصوص آنهایی که 18- 14- 12 اتم کربن دارند کف عالی داشته و مو را نرم و لطیف می‌کنند. هر چه تعداد کربن گروه آلیکل بیشتر باشد کف کمتری تولید می‌کند.

روغن نارگیل دارای درصد اسید چرب بالایی بوده و بهترین سورفکتانت‌ها را حاصل می‌نماید.

سدیم لوریل سولفات به دلیل آنیونیک بودن و قلیائیت بالا سبب سوزش چشم شده وامروز درصنایع شامپوسازی مورد مصرف قرار نمی‌گیرد.

منوگلیسیریدهای سولفونه شده یکی از بهترین دیترجنت‌های مصرفی در تهیه شامپوها است اگر گروه آلکیل متصل به آن 11 اتم کربن داشته باشد. این ماده نسبت به سختی آب مقاوم است ودر صورت مصرف مو را نرم و لطیف می کند. این ترکیب به صورت خنثی یا اسیدی باید نگهداری شود.

C12H25

CH2

CH2

O

OSO3Na

آلکیل اتوکسی سولفاتها که فرم کلی آنها به صورت  است جزء دیترجنت‌های ارزان و بی‌ضرر محسوب می‌شوند. به دلیل داشتن گروه پلی اتیلن گلیکول برای چشم و پوست کم ضررترند و خاصیت التهاب آوری کمتری دارند وبه دلیل وجود این گروهها قدرت آنیونیک آنها ضعیف‌تر بوده و در دامنه وسیعتری از PH  می‌توانند فعال باشند. معمولاً اگر n برابر 2 یا 3 باشد خاصیت کف کنندگی عالی خواهد بود سدیم لوریل اترسولفات یکی از رایج ترین دیترجنت‌های مصرفی در شامپو می‌باشد که با علامت اختصاری SLES شناخته می‌شود. این ماده با در صدهای مختلفی توسط شرکت‌های متفاوت تولید می‌شود. جرم مولکولی متوسط آن را 384 در نظر می‌گیرند. آزمایشات نشان داده هر چه تعداد اتیلن اکساید در مولکول بیشتر باشد تحریک چشم و پوست کمتر شده و دیترجنت ملایمتری خواهیم داشت.