پروژه کارآموزی بافندگی حلقوی پودی و تاری

مقدمه

بافندگی حلقوی روشی از تهیه‎ی پارچه است. که در این روش، با خمیده کردن طولی از نخ به شکل حلقه، و عبور حلقه‎ها از داخل یکدیگر با شیوه‎های مختلف، پارچه  تولید می‎شود. هنر بافتنی دستی و اتصال و درگیری نخ‎ها با یکدیگر از هنرهای بسیار قدیمی است که به قرن‎ها قبل از میلاد مسیح باز می‎گردد. آثار به دست آمده در مصر که متعلق به قرن پنجم قبل از میلاد می‎باشد، پیشرفته بودن این هنر دستی را، در آن زمان، نشان می‎دهد.

اولین دستگاه بافندگی حلقوی پودی را در سال  1589، شخصی به نام ویلیام‎لی[1] در انگلستان اختراع کرد. سرعت این دستگاه ده برابر بیش‎تر از سرعت تولید بافت با روش بافتنی دستی بود.  اختراع این دستگاه باعث پیشرفت و تکامل بافندگی حلقوی شد. ساخت اولین دستگاه بافندگی حلقوی تاری نیز در سال 1775 انجام گرفت.

صنعت بافندگی حلقوی به دو قسمت مجزای بافندگی حلقوی تاری و بافندگی حلقوی پودی تقسیم شده است. سازندگان ماشین‎آلات نیز هر یک، فناوری خاص خود را دارند و غالباً خصوصیات بافت‎ها و موارد مصرف تولیدات آن‎ها نیز با هم متفاوت است.

در بخش بافندگی حلقوی پودی، در این کتاب، سعی شده است هنرجویان عزیز با اصول اولیه‎ی بافندگی حلقوی پودی آشنا شوند. لذا در مورد هر یک،‌ توضیحات مختصری به شرح زیر داده شده است.

 در فصل اول: تعاریف بافندگی حلقوی پودی و تاری، تفاوت و مصارف هر یک، تعاریف اصطلاحات متداول، انواع سوزن، انواع حلقه و چگونگی تشکیل هر یک توسط سوزن‎ زبانه‎دار در ماشین‎های حلقوی ارائه شده است.

و فصل دوم به معرفی انواع ماشین‎های بافندگی حلقوی پودی و توضیح مختصری راجع به هر یک، عوامل اصلی بافت، عملیات بافندگی، بافت‎های پایه و محاسبه‎ی تولید و وزن اختصاص یافته است.

(تمامی تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است )

بافندگی حلقوی پودی

در بافندگی حلقوی پودی  حلقه‎ها در جهت افقی (یک رج) تشکیل می‎شوند به طوری که اتصال یک حلقه به حلقه‎ی بعدی  در یک سطر افقی انجام می‎شود (شکل 9-1). همچنین امکان تولید پارچه با استفاده از یک بسته نخ وجود دارد، اگرچه روی پاره‎ای از ماشین‎ها امروزه تا 192 بسته نخ، برای تولید پارچه، به کار می‎رود. صنعت بافندگی حلقوی پودی در ایران به نام‎های «کش‎بافی» و «تریکوبافی» مصطلح است.

بافندگی حلقوی تاری

به روشی از تولید پارچه که اتصال یک حلقه به حلقه‎ی بعدی در دو رج متفاوت و در جهت طولی انجام می‎شود، بافندگی حلقوی تاری می‎گویند.

مقایسه‎ی بافندگی حلقوی پودی و تاری و مصارف هر یک

در بافندگی حلقوی پودی امکان تولید پارچه حتی با یک بسته نخ وجود دارد، بنابراین روش ساده‎تری برای تبدیل نخ به پارچه است.

1- در بافندگی حلقوی تاری، برای هر سوزن حداقل یک نخ در هر رج وجود دارد. بنابراین به دلیل وجود تعداد سوزن بسیار روی ماشین‎ها، به چله پیچی نخ‎ها بر روی قرقره‎ها نیاز است که این باعث افزایش عملیات مقدماتی برای تولید پارچه، در مقایسه با بافندگی حلقوی پودی، می‎شود.

- در بافندگی حلقوی، پودی، امکان تولید بافت‎های متنوع‎تر و استفاده از انواع نخ‎ها، نسبت به حلقوی تاری، بیش‎تر است.

3- سرعت تولید بافت در بافندگی حلقوی تاری در مقایسه با حلقوی پودی و بافندگی تار و پودی بیش‎تر است. اگرچه در حال حاضر عملیات بافت و سرعت تولید در بسیاری از ماشین‎های جدید حلقوی پودی به گونه‎ای است که اختلاف بسیار کمی بین بافندگی حلقوی پودی و تاری وجود دارد.

4- سرعت تغییر نقشه در حلقوی پودی بیش‎تر و هزینه‎های تولید در این شیوه بسیار پایین‎تر است.

5- در شرایط معمول بافندگی، پارچه‎های تولیدی حلقوی تاری، ثبات ابعادی بیشتری نسبت به حلقوی پودی دارند، زیرا در صورت پاره شدن نخ یک حلقه و تحت کشش قرار گرفتن ساختمان بافت حلقوی پودی، یک خط معیوب در رفتگی عمودی در پارچه ایجاد می‎گردد، در حالی که ساختمان بافت حلقوی تاری به گونه‎ای است که دررفتگی طولی به راحتی به وجود نمی‎آید.

6- بافت‎های حلقوی پودی غالباً دارای قابلیت کشش بیش‎تری نسبت به بافت حلقوی تاری می‎باشند.

7- منسوجات حلقوی پودی معمولاً به مصرف تهیه‎ی لباس زیر، بلوز، ژاکت، کت و دامن، کت و شلوار، لباس‎های ورزشی و دریا، گرم‎کن، جوراب، دستکش، شال گردن، کلاه، پتو، رومبلی، پرده، منسوجات صنعتی،‌ پزشکی، خانگی و تزئینات می‎رسند.

اما تولیدات حلقوی تاری دارای مصارفی چون تهیه‎ی لباس رو، لباس زیر، لباس ورزشی، تورپرده‎ای، تور ورزشی، تور ماهیگیری، رومیزی، ملحفه، رومبلی، و روکش صندلی اتومبیل، پتو، پارچه‎های صنعتی، پزشکی، تزئینی و مصارف خاص می‎باشند.

سوزن و انواع آن

سوزن که قطعه‎ای فلزی و قلابدار است یکی از مهم‎ترین عناصر اصلی بافت در ماشین‎های بافندگی حلقوی به شمار می‎رود. سوزن‎ها به مرور زمان تکامل یافته و انواع مختلف آن، به شرح زیر، ساخته شده است.

- سوزن فنری (کتن)

- سوزن زبانه‎دار (ماهک‎دار) یک سر و دوسر

- سوزن مرکب

- سوزن نواربافی

1- سوزن فنری

اولین سوزنی که اختراع شد،‌ سوزن فنری بود که امروزه ارزان‎ترین و ساده‎ترین نوع سوزن به شمار می‎رود و با ظرافت‎های متفاوت ساخته می‎شود. شکل (9-3 نشان‎دهنده‎ی سوزن فنری با قسمت‎های مختلف است. این قسمت‎ها عبارتند از: سر (2)، قلاب فنری (3) که در هنگام عملیات بافندگی توسط قطعه‎ی فشاردهنده، باز و بسته می‎شود، فرورفتگی بر روی ساق سوزن (4) که نوک قلاب فنری، در هنگام بسته شدن سر سوزن، در آن قرار می‎گیرد. ساق (میله) سوزن (1) که برای قرار گرفتن حلقه و نخ بر روی آن می‎باشد و پایه (5) که برای استقرار یافتن سوزن در محل تعبیه شده بر روی ماشین است.

2- سوزن زبانه‎دار

سوزن زبانه‎دار را در سال 1806 پیر ژاندیو اختراع کرد اما حدوداً چهل سال بعد، یعنی در سال 1847 توسط ماتیو تاون‎زند در عمل مورد استفاده قرار گرفت. مزیت سوزن زبانه‎دار ساده‎تر شدن تشکیل حلقه و انتخاب سوزن‎ها به طور مجزا برای تولید پارچه‎های مختلف است. امروزه بسیاری از ماشین‎های حلقوی پودی و تاری مجهز به سوزن زبانه‎دار می‏باشند. سوزن زبانه‎دار (شکل 4-1) دارای قسمت‎های اصلی زیر است:

 1- قلاب، که عمل کشیدن نخ و نگه داشتن حلقه‎ی جدید را به عهده دارد.

2- میخ پرچ، که باعث نگه داشتن زبانه بر روی ساقه‎ی  سوزن می‎شود.

3- زبانه‎ی سوزن، که دارای حرکت نوسانی است و از آن برای بستن یا باز نگه داشتن قلاب سوزن، در هنگام تشکیل حلقه، استفاده می‎شود.

4- قاشقک زبانه، که در انتهای زبانه قرار دارد. با بسته شدن زبانه، قلاب سوزن توسط آن کاملاً مسدود می‎شود. این موقعیت در شکل (9-4) به صورت خط‎چین مشخص شده است.

5- ساق یا میله‎ی سوزن، که حلقه و یا نخ، هنگام لغزیدن از روی زبانه بر روی آن قرار می‎گیرد.

6- پایه‎ی سوزن، که حرکت سوزن به منظور تشکیل حلقه به سمت بالا و پایین و یا جلو و عقب توسط مسیر بادامک‎ها و به وسیله‎ی آن (پایه‎ی سوزن) انجام می‎شود.

7- دنباله‎ی سوزن، بعضی از سوزن‎ها دارای دنباله‎ای هستند که کار آن بهتر نگه داشتن سوزن درون شیار صفحه است.

نوعی از سوزن زبانه‎دار که به نام سوزن دوسر زبانه‎دار می‎باشد (شکل 9-5) بدون پایه بوده و دو قلاب و زبانه در دو سر خود دارد. این نوع سوزن می‎تواند توسط هر یک از قلاب‎ها تشکیل حلقه بدهد و بر روی ماشین‎های دوبله سیلندر تخت‎باف، گردباف و جوراب‎بافی مورد استفاده قرار گیرد.

3- سوزن مرکب

سوزن مرکب را در سال 1856 در انگلستان شخصی به نام جیکوک[2] اختراع کرد. این سوزن دارای دو قسمت مجزا به صورت «قلاب همراه با ساق» و «زبانه» است،‌که هر یک از آن‎ها بر روی ماشین به طور جداگانه قابل کنترل می‏باشد.

سوزن مرکب از جهت ساخت دو نوع است. یک نوع آن دارای بدنه‎ای لوله‎ای شکل است که زبانه‎ی داخل لوله‎ی ساق سوزن به منظور بستن قلاب سوزن جابه‎جا می‎شود که در شکل (9-6) به صورت خط‎چین نشان داده شده است. نوع دیگر، به صورت ساق دارای شیار طولی باز است که زبانه داخل شیار قرار می‎گیرد (در شکل 9-7 به صورت خط‎چین مشخص شده است).

این سوزن روی نوعی از ماشین‎های بافندگی حلقوی تاری، و در سال‎های اخیر نوعی از ماشین‎های گردباف و تخت‎باف (حلقوی پودی) مورد استفاده قرار گرفته است.