(Hazard Analysis and Critical Control Point) HACCP
به معنای شناسایی و ارزیابی خطر و نقطه کنترل بحرانی می باشد که بعنوان یک سیستم پیشگیری در امر بهداشت مواد غذایی مطرح می گردد. این سیستم جهت جلوگیری از رخداد مخاطرات و مشکلات بالقوه در ایمنی و بهداشت مواد غذایی طراحی گردیده است.
این امر با ارزیابی ریسک ها و خطرات قابل استناد به محصول غذایی یا فرایند تولید و سپس تعیین کردن مرحله ای از فرایند که این مخاطرات شناسایی شده را می تواند کنترل کند، امکان پذیر و قابل دستیابی است.
بکارگیری این سیستم از دهه 1960 میلادی در ایالات متحده آمریکا و توسط سازمان هوانوردی و فضانوردی آن کشور (NASA) آغاز گردید. کاربرد این سیستم در تولید مواد غذایی برای بر نامه های فضایی آمریکا در آن زمان به دلیل نیاز در کسب اطمینان کامل از عاری بودن غذای فضانوردان از آلودگی های میکروبی، سموم و عوامل فیزیکی و شیمیایی ضروری بود.
سیستم HACCP کسب اطمینان از سلامت غذا را جایگزین آزمایش محصول نهایی نموده و بر این اساس یک سیستم پیشگیری در جهت تولید غذای سالم و با کاربرد جهانی بوجود آمده. این سیستم پس از آنکه خطوط راهنمای اجرائی ان در سال 1993 میلادی
توسط ' کمیسیون قوانین مواد غذایی '
( Codex Alimentarius commission )
پذیرفته شده به طور گسترده در رشته های مختلف صنایع غذایی به کار گرفته شد.
در سالهای اخیر HACCP بعنوان یک سیستم کنترلی موثر در سطح جهانی شناسایی و مورد استفاده قرار گرفت.
HACCP در واقع یک ابزار مهم برای حفظ سلامت مواد غذایی را ارائه می کند.
این سیستم تنها برای واحدها و صنایع بزرگ تولید کننده مواد غذایی طراحی نشده است و تمام واحدها و شرکت های کوچک در سطح منطقه ای و کشوری نیز می توانند آنرا بکار گیرند.
آموزش کارکنان موثر در تولید ماده غذایی، کلید موفقیت در پیاده سازی این سیستم می باشد. همچنین برای موفقیت در پیاده سازی و استقرار سیستم HACCP مدیر واحد تولیدی باید نسبت به سیستم HACCP و الزامات ان متعهد باشد.
تعهد مدیریت نشان دهنده آگاهی وی از منافع سیستم، هزینه های آن و اهمیت آموزش پرسنل و کارکنان می باشد.
کارکرد اصلی این سیستم در تعیین و برقراری نقاط کنترل بحرانی (Critical Control Points (میباشد. نقطه کنترل بحران مرحله ای از فرایند تولید ماده غذایی است که به منظور اطمینان از سلامت ماده غذایی باید تحت کنترل و پایش باشد.
Hazard، ریسک ها و خطرات قابل انتقال توسط ماده غذایی (food borne)
( خطرات بیولوژیک، شیمیایی، فیزیکی) می باشند که می توانند اثرات زیان آور بر بهداشت و سلامت مواد غذایی داشته باشند.
اصول GMP Good Manufacturing practice و GHP
( Good Hygiene practice) از پیش نیازهای بسیار مهم و ضروری برای برقراری و پیاده سازی موفقیت آمیز سیستم HACCP می باشند.
GMP و GHP چیزی نیست جز رعایت یک سری شرایط ویژه در محیط کار موسسات و نیز توجه به برخی نکات بهداشتی در جریان کار با مواد غذایی. در واقع اصول GMP و GHP عوامل کنترلی هستند که بر کل عملیات تولید و کنترل کیفیت تمرکز دارند نه بر یک فرایند خاص.
مهمترین این موارد که بیشتر به شرایط محیط کار، شرایط ماده غذایی و بهداشت ان توجه می کنند عبارتند از :
1- شرایط سالن های کار، وسائل و امکانات مورد استفاده در فرآوری.
2- نوردهی و تهویه هوا.
3- شرایط محیط کار در ارتباط با مواد غذایی فاسد شدنی.
4- تامین آب سالم و بهداشتی.
5- امکانات و سرویس های بهداشتی.
6- نظافت و شستشو.
7- دفع زباله و مواد زائد.
8- دفع فاضلاب.
9- دفع آفات و حشرات موذی.
10- بهداشت فردی کارکنان.
11- شرایط انبارش و حمل و نقل مواد اولیه و محصول تولیدی.
(بخش دوم)
مزایای بکارگیری سیستم HACCP
HACCP یک سیستم بهداشتی است که شما را از مدیریت کارآمد ایمنی مواد غذایی مطمئن می کند و این شرایط را ایجاد می کند که به جای انتظار برای وقوع مخاطرات بهداشتی در محصول و فراورده غذایی، روش های پیشگیرانه را طراحی نمائید. بنابراین مشکل مرجوع شدن محصول تا حد زیادی برطرف میشود.
همچنین HACCP باعث جلب اطمینان مصرف کنندگان از فرایند تولید می شود.
و نشان می دهد که شرکت و موسسه غذایی به مسئولیت خود در قبال سلامت مصرف کننده پایبند است.
در واقع HACCP موثرترین روش برای رسیدن به حداکثر ایمنی مواد غذایی است و این سیستم از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می باشد. چون مناطق بحرانی را در فرایند تولید تشخیص می دهد و احتمال تولید و فروش محصولات غیر ایمن و ناسالم را کاهش می دهد و این موضوع حرکت به سمت یک روش تضمین کیفیت پیشگیرانه در داخل موسسه را تسهیل می نماید.
با توجه به محدودیت های مربوط به آزمونها و تکنیک های بازرسی مرسوم از محصول نهایی بکارگیری این سیستم می تواند نیاز به این آزمونها و تکنیک ها را به حداقل برساند.
تکنیک های بازرسی مرسوم وضعیت سلامت ماده غذایی را فقط در هنگام بازرسی تعیین و مشخص می کنند و در واقع یک تصویر فوری و لحظه ای از سلامت ماده غذایی ایجاد می کند