اکسِیژن گازِی است که سوخت اصلِی بدن هر موجود زنده را تامین می کند .اِین گاز که ِیک پنجم حجم هواِی اتمسفر را تشکِیل می دهد تا حدودِی قابلِیت جذب و حل شدن در آ ب را دارد .همانطورِی که اکثر موجودات خاکزِی اکسِیژن هوا را از طرِیق رِیه ها گرفته و بخون انتقال می دهند ، اکثر آبزِیان از جمله ماهی ها اکسِیژن محلول در آ ب را به وسِیله برانشِی ها گرفته و به خون انتقال می دهند .هرچه آب گرمتر شود قدرت نگهدارِی اکسِیژن محلول در آن کمتر خواهد شد .بنابراِین می توان نتِیجه گرفت که ماهی ها آب سرد احتِیاج به اکسِیژن محلول در آب بِیشترِی در مقاِیسه با ماهی ها آبهاِی گرم منجمله ماهی ها آکوآریومی دارند .بنابراِین نگهدارِی اِین ماهی ها در آکوآریوم بمراتب آسانتر از نگهدارِی ماهی ها آب سرد می باشد .هرچه سطح آب آکوآریوم بِیشتر باشد ، جذب اکسِیژن هوا بِیشتر خواهد بود .بنابراِین آکوآریومهایی که به شکل مکعب مستطِیل ساخته می شوند به مراتب بهتر از آکوآریومهاِی استوانه اِی و کروِی هستند .
اولِین نشان کمبود اکسِیژن محلول در آب جمع شدن ماهی ها در سطح آب می باشد .در اِین هنگام باید بلافاصله نسبت به تهوِیه آب اقدام شود .اگر بدلایلِی پمپ هوا خراب شده و درست کردن آن ممکن است ِیکِی دو ساعت بطول انجامد ، باید با ِیک لِیوان چندِین بار آب از آکوآریوم برداشته و از فاصله 30 سانتِی مترِی بداخل آکوآریوم رِیخت تا هواِی کافِی در آب حل گردد .تا آماده شدن پمپ باید هر ساعت دو سه بار اِین کار انجام شود .در مواقع قطع برق نِیز در صورت لزوم باید بهمین ترتِیب عمل کرد .
اگرچه تهوِیه آب براِی ماهی ها لازم و ضرورِی است ، با وجود اِین اگر آب بِیش از حد لزوم تهوِیه شود حباب هاِی رِیز هوا که روِی جدار آکوآریوم و گِیاهان داخل آن بوجود می آید ممکن شود باعث اِیجاد بِیمارِی در ماهی ها بنام بِیمارِی «حباب هوا» شود که اکثرا باعث مرگ و میر آنها می شود .بنابراِین از تهوِیه بِیش از حد آب باید خوددارِی گردد .
همان طور که قبلا ذکر شد ، اکسِیژن مورد نِیاز ماهی های تزیینِی را باید توسط گِیاهان آبزِی و تهوِیه آب آکوآریوم بوسِیله پمپ هوا و به طور توام تامین نمود .عواملِی که به طور مستقِیم و غِیر مستقِیم در تامین اکسِیژن محلول در آب دخالت دارند عبارتند از :
الف : تعداد ماهِی در آکوآریوم
هر چه تعداد ماهِی در آکوآریومی زیادتر باشد ، تولِید اکسِیژن در آن باید به همان نسبت زِیادتر باشد .کمبود اکسِیژن در آکوآریومهاِی پر جمعِیت بخصوص هنگام قطع برق مشاهده می شود و اگر اقدامات لازم جهت تهوِیه آب انجام نگِیرد ، ممکن است تمام ِیا تعدادِی از ماهی ها تلف گردند .در ِیک آکوآریوم معمولِی اگر به تعداد کافِی ماهِی رِیخته شود ، هنگام قطع برق بخصوص در شب ، ماهِی ها می توانند قسمتِی از اکسِیژن مورد نِیاز خود را از آب و قسمتِی از هواِی مجاور سطح آب تامین نماِیند .اگر تراکم ماهِی در آکوآریوم زِیاد باشد ، جذب اکسِیژن ازآب توسط آنها مشکل شده و اگر نتوانند اکسِیژن مورد نِیاز را از هوا بگِیرند همگِی خواهند مرد .
تعداد ماهِی در هر آکوآریوم بستگِی به نوع ماهی ها دارد .تجربه نشان داده است که هر جفت ماهِی گوپِی بالغ احتِیاج به 20 سانتِیمتر مربع از وسعت سطح آکوآریوم دارند .بنابراِین اگر طول و عرض آکوآریومی به ترتِیب 60 و 30 سانتِیمتر است ، می توان در آن حداکثر 90 جفت ماهِی گوپِی نگهدارِی کرد .وسعت لازم براِی ماهی ها هم اندازه ماهِی گوپِی در همین حد می باشد .طبِیعتا اِین حداکثر تعداد ماهِی است که می توان در ِیک آکوآریوم به وسعت داده شده نگهدارِی نمود ولِی هرچه تعداد ماهی ها کمتر باشد رشد و نمو و سلامت آنها بِیشتر و بهتر خواهد بود .تراکم و ارقام داده شده در مورد اِین ماهی ها را بهتر است در آکوآریوم فروشِی ها ملاحظه نمود .
از انواع ماهی ها گورامی یا لابِیرانت دار که علاوه بر جذب اکسِیژن آب ، در صورت لزوم می توانند قسمتِی از اکسِیژن مورد نِیاز خود را از هوا تامین نماِیند ، در مقاِیسه با ماهی ها هم اندازه خود از گروه هاِی دِیگر ، می توان تعداد بِیشترِی را در آکوآریوم ها نگهدارِی نمود .
هر جفت از ماهیانی که طول آنها به اندازه ِیک ماهِی دم شمشِیرِی رشد و نمو ِیافته و ِیا پلاتِی بزرگ است ، احتِیاج به 50 سانتِیمتر مربع از وسعت سطح آب دارد .بنابراِین در آکوآریوم مذکور حداکثر می توان 36 جفت از اِین ماهی ها و ِیا ماهی ها هم اندازه آن ها را نگهدارِی کرد .
ماهی هایی که طول آنها حدود 5/8 تا 9 سانتِیمتر است ، به ازای هر جفت ، احتِیاج به 125 سانتِیمتر مربع ، و ماهیانی که طول آنها تا 5/12 سانتِیمتر می رسد ، به ازاء هر جفت ، احتِیاج به 340 سانتِیمتر مربع وسعت از سطح آب دارند .همان طور که ذکر گردِید در سطح هاِی ِیاد شده ماهی ها فقط می توانند زنده بمانند ولِی براِی رشد و نمو خوب ، حداقل به 3 برابر وسعت هاِی داده شده احتِیاج دارند .اِین ارقام تنها در مورد آکوآریومهایی که به بهترِین وجه با پمپ هوا تهوِیه می گردند، صدق می نماِید .
ب : سطح آب آکوآریوم
هر چه سطح آب آکوآریوم در مجاورت هوا بِیشتر باشد ، میزان تبادلات گازِی و در نتِیجه اکسِیژن محلول در آب بِیشتر خواهد بود .زِیاد بودن سطح آب توانایی جذب اکسِیژن هوا توسط ماهی ها را در موقع قطع برق و کم شدن اکسِیژن محلول در آب ، زِیادتر خواهد کرد .آکوآریوم هاِی کروِی را هرگز نباِید پر از آب نمود ، زِیرا سطح تبادلات گازِی بسِیار کم می شود .در اِین آکوآریومها فقط باید تا نصف آنها باید آب رِیخته شود .
ج : گِیاهان آبزِی
عده زِیادِی از آکوآریوم دارها خِیال می کنند که گِیاهان فقط به دلیل زِیبایی ای که دارند در داخل آکوآریوم قرار می گِیرند ، براِی اِین منظور به گِیاهان مصنوعِی روِی می آورند .عده اِی دِیگر نِیز نه تنها نقش گِیاهان را تولِید اکسِیژن می دانند ، بلکه در صورت فقدان آنها سعِی می کنند از طرِیق تهوِیه بِیشتر ، کمبود آنرا جبران نماِیند .تجربه و تحقِیق نشان داده است که اثر گِیاهان در داخل آکوآریوم به مراتب مهمتر از حد تصور فوق بوده و گِیاهان از اِین نظر داراِی اهمیت وِیژه اِی می باشند
توضیحات بشتر در قسمت گیاهان آکواریوم داده خواهد شد