مقدمه :
از آموزه های دیانت اسلام برای نیک بختی و سعادت انسان ، اذکار و دعاهایی است که در اوقات و مناسبتهای خاصّ خود خوانده می شود .
غالب این اذکار و دعاها علاوه بر ثواب و پاداش اخروی ، آثار مادی و روحی نیز به همراه دارند که می توان به برکت آن ها بر ناملایمات و دشواری های زندگی فائق آمد.
خوش تر از ایام عشق ایام نیست
صبح روز عاشقان را شام نیست
اوقات خوش آن بود که با دوست به سر شد
باقی همه بی حاصلی و بی خبری بود
انواع دعا :
1- دعاهای علاجی و تعویذی :
این دسته از دعاها جهت درمان بیماری های روحی و روانی و جسمی و رفع گرفتاری ها ، از سوی حاجتمندان مورد توجه قرار می گیرند ، تأثیر این گونه دعاها علاوه بر صحت سند و متن به رعایت آداب و اوقات و شرایط خاص و عدد مخصوصی بستگی دارد و عمل به آن خصوصیات ، از همگان ساخته نیست این دعاها در صورتی که برگرفته از قرآن و عترت بوده و از صحت سند و متن برخوردار باشد قابل اعتمادند و عمل به آنها شایسته و سودمند است.
2- دعاهای معارفی و تربیتی :
دعاهای قرآنی و شمار فراوانی از دعاهای معصومین (ع) از این گونه دعاها به شمار می آیند . این دعاها سرشار از معارف توحیدی و تعالیم الهی هستند . دعاهای معارفی و تربیتی مبتنی بر شناخت پروردگار و تلاش در راه خدا و توکل به اوست . دعاکنندگان در این گونه نیایش ها فقط خدا را می خوانند و از او یاری می طلبند . آنان گرچه بر ، برآورده شدن دعاهای خود اصرار دارند اما بر این باورند که آن چه مصلحت و حکمت خدا باشد تحقق خواهد یافت و بر آن خشنود هستند.
از نهج البلاغه :
هر گاه بخواهید نعمت پروردگار را با دعا بگشایید و ریزش باران رحمتش را طلب کنی ، اگر او دعای تو را دیر اجابت فرماید نا امید مشو . زیرا اعطای او بسته به قدر و نیّت باشد چه بسا در اجابت ، تأخیر روا دارد تا پاداش سئوال کننده بزرگتر و عطای آرزومند افزون تر شود . چه بسا چیزی را خواسته ای و تو را نداده اند ، ولی بهتر از آن را در این جهان یا در آن جهان به تو دهند و یا صلاح تو در آن بوده که آن را از تو دریغ دارند.
چه بسا چیزی از خداوند طلب کنی که اگر خدا خواسته ات را برآورد، تباهی دین تو را سبب شود.
مولا علی (ع) در این گفتار ما را به این نکته مهم متذکّر می کند که اگر دعای ما به ثمر نمی رسد یا آن چیز به صلاح ما نیست و به این سبب عطا نمی شود و یا این که مصلحتی در به تأخیر افتادن اجابت دعا وجود دارد و یا خدا اراده کرده است که بهتر از آن را به ما بدهند .
مکان دعا :
مکان های مناسب تر برای دعا کردن عبارتند از : مسجد الحرام ، کعبه ، حجر اسماعیل(ع) ، مقام ابراهیم (ع) ، بالای کوه صفا ، عرفات و جاهای مقدس دیگری در « حرم مکه » چون : غار حرا، غار ثور ،جبل الرحمه ، کنار ستونهای توبه ، قبرستان ابی طالب و .... و جاهای مقدس « حرم مدینه » مانند مسجی النبی ، کنار ستونهای توبه ، حنانه ، مهاجرین ، سر بر و مخلقه ، نزد مقام جبرئیل (ع) ، محل اصحاب صفه و ..... و مساجد جامع هر شهر ، مسجد کوفه ، مسجد سهله ، حرم امام علی (ع) ، حرم امام حسین (ع) ، حرم ابوالفضل العباس ، حرم امام کاظم و امام جواد و امام هادی و امام حسن عسگری (ع) ، حرم اهل بیت حضرت معصومه و مزارهای امامزادگان و شهدا و اولیاء الهی .
گاهی مکان و زمان با یکدیگر فضای شورانگیزی برای دعا و عبادت فراهم می آورد مانند : روز عاشورا و حضور در کربلا ، 19 و 21 ماه رمضان و مسجد کوفه و حرم امام علی (ع) ، نیمه شعبان و مسجد جمکران و ....
آثار دعا :
1- آثار دعا هنگام دعا : تلاش و پویایی ، رقت و لطافت قلبی ، استراحت و آرامش روانی ، رهایی از انزوای درونی و ..... و رسیدن به کامیابی معنوی از جمله آثار و فوایدی است که هنگام دعا در حال نیایش به دست می آید.
2- آثار و فواید دنیوی : رد بلا و قضا ، شفای بیماران ، وسعت روزی ، بهره مندی از نعمت ها و بهره های مادی و عاطفی و معنوی این جهان مانند : همسری دیندار و شایسته ، با حرز و ....
3- آثار و فواید معنوی و اخروی : شناخت خدا ، قرب الهی ، شناخت فرشتگان و هر گونه شرک و رسیدن به کمالات انسانی ، خودسازی و خود شکوفایی مرگ در راه خدا ، همنشینی با فاطمه زهرا و ذریه و خاندان پاکشان و ....
سوره های دعایی :
سوره الفاتحه ، سوره الاخلاص ، سوره الفلق ، سوره الناس ، سوره المسده .