طرح کسب و کار پرورش شتر مرغ و زنبور عسل و کرم ابریشم و ماهی

مقدمه

  می‌توان گفت که پرورش شترمرغ یکی از صنعت‌های نوین است که در قرن حاضر توجه سرمایه‌گذاران و پرورش‌دهندگان بسیاری را به سوی خود جلب کرده است. پرورش‌دهندگان شترمرغ در ابتدای پرورش و سرمایه‌گذاری در این صنعت متوجه سودآوربودن آن و افزایش سرمایه اولیه خود شدند که این افزایش در برخی مواقع حتی تا چند برابر سرمایه اولیه نیز می‌رسید و اکنون با توجه به جاافتادن این صنعت در کل جهان، آینده بسیار خوبی را برای آن می‌توان متصور بود. ورود شترمرغ به ایران در حدود هفت سال پیش انجام گرفته و در این مدت نتایج بدست آمده از تحقیقات بر روی نحوه زیست این پرنده در کشور همگی مؤید این هستند که پرورش شترمرغ به عنوان یک صنعت بسیار سودآور و با آینده درخشان می‌تواند مورد توجه قرار گیرد .
شترمرغ‌ها از بزرگ‌ترین پرندگان موجود در جهان هستند که از لحاظ تاریخی بومی آفریقا بوده واز زمانهای دور استفاده ازمحصولات آن در میان اقوام گوناگون این قاره رواج داشته است. این پرنده قادر به پرواز نیست اما باداشتن پاهای بسیار قوی خود توانایی بالایی برای تند دویدن دارد البته بال‌های آنها نیز به طرز شگفت‌آوری قوی هستند و در نمایش‌های تهاجمی و مانورهای جنسی و تولید مثلی مورد استفاده پرنده قرار می گیرد. طول بدن یک شترمرغ نر در حالت بلوغ به ft ٩-٦ می‌رسد. در حالی که پرنده ماده طیفی حدود ft ٥/٦-٥/٥ خواهد داشت. جوجه‌های شترمرغ در هر ماه حدود INCH ١٠رشد می‌کنند و در پایان سال اول وزنی حدود ١١٥-١١٠ کیلو پیدا خواهند کرد(١٢ ماهگی) که در این هنگام جهت. کشتار به مراکز ویژه اعزام می‌گردند.
شترمرغ‌های اهلی شده در سن ٣-٢ سالگی به بلوغ می‌رسند. در این میان جنس ماده حدود ٦ ماه زودتر از جنس نر به بلوغ خواهد رسید. پس از بلوغ کامل با توجه به تفاوت‌های ظاهری به راحتی می‌توان پرندگان نر وماده را از یکدیگر تمیز داد. در این هنگام نرها با پرهای سیاه درخشان و نیز پرهای بزرگ به رنگ سفید در انتهای دو بال و دم از جنس ماده که دارای پرهایی خاکستری رنگ است مجزا می‌گردند. همچنین در فصل تولید مثل پوست ساق پا و نوک پرنده نر به رنگ صورتی مایل به قرمز در می‌آید که این تغییر رنگ نشان‌دهنده آمادگی پرنده نر جهت انجام عمل جفت‌گیری می‌باشد، جالب است.
شترمرغ‌ها به طور کلی پرندگانی اجتماعی محسوب می‌شوند که در حیات‌وحش به صورت گروهی زندگی می‌کنند و تنها در فصل جفت‌گیری هر گروه تولیدمثلی در قلمرو خود جدا از دیگران زندگی و تولید مثل می‌نماید. به طور کلی شترمرغ‌ها پرندگانی ترسو هستند که با کوچکترین صدای ناگهانی با سرعتی بسیار زیاد شروع به دویدن می‌کنند که در این هنگام سرعت آنها حتی به حدود ٦٠ کیلو متر در ساعت نیز خواهد رسید که می‌توانند این سرعت را برای مدت ٣٠-١٥ دقیقه حفظ کند. شترمرغ‌ها پرندگانی مبارزه‌طلب هستند و به همین دلیل تقریباً می‌توان گفت که هیچ حیوانی یارای مقابله با آنها را ندارد. لگد شترمرغ‌ها یکی ازخطرناک‌ترین و کشنده‌ترین لگدها بوده که از قسمت جلوی بدن و از بالابه پایین بر سر حریف نگون‌بخت فرود می‌آید و در مواقعی، منجر به مرگ جانور مورد تهاجم خواهد گشت. همچنین جالب است بدانید شترمرغها بطور نرمال عمری معادل ٦٠-٣٠ سال دارند .
یکی دیگر از خصوصیات این پرنده حس کنجکاوی شدید آنها می‌باشد که در بسیاری از موارد و در صورت عدم رعایت مسایل ایمنی در مزارع می تواند خسارات غیر قابل جبرانی در نتیجه بلع اشیای نظیر میخ، پیچ، تکه‌های چوب، آهن وابزارآلات بجامانده از کارگران و…… بوجود آورد که این مسأله گاه منجر به ضایعات درونی و حتی مرگ پرنده می‌گردد .

روشهای پرورش:
شترمرغ در مزرعه به طور کلی به سه روش نگهداری می شود که عبارتند از:

    o    بسته    

   o نیمه باز

    o   باز

مقید کردن و انتقال:

برای گرفتن شترمرغ به دو کارگر نیاز است که هریک کنار یکی از پاهای شترمرغ ایستاده و آنرا از زیر شکم و روی دم نگهدارند. از یک عصای سرکج مخصوص گرفتن گردن برای پایین آوردن سراستفاده می شود. هنگامی که منقار به سطح زانو رسید منقار پایین را با قرار دادن انگشت شست در آن به سمت پایین نگه می دارند. این کار مانع برخورد از روبرو با پاهای شترمرغ می شود. شترمرغ در این وضعیت برای درمانهایی مانند برچسب زدن، دارو دادن ، تزریق، خونگیری و معاینه نگه داشته می شود.  

جعبه های مقید کردن در بعضی از مزارع به کار می روند اما رضایت بخش نیستند زیرا ممکن است به پوست و پرها صدمه بزنند. هنگام سوار کردن آنها به کامیون، ممکن است هل دادن آنها از پشت روی سطح شیبدار الزامی شود. شترمرغ های بالغ به کامیونهایی نیاز دارند که ارتفاع دیواره جانبی آنها 2/2 متر بوده و با سایبانی از جنس پارچه کنفی یا کرباس برای جلوگیری از آویزان شدن سرو گردن پوشانده شده باشد. کف کامیون معمولاً با ماسه، خاک یا علف و دیواره های جانبی با کیسه های پرشده از علف برای کم کردن صدمه به پرها و پوست پوشانده می شوند. پارتیشن هایی نیز داخل کامیون قرار داده می شوند که شتر مرغ ها را به گروههای 6 تایی تقسیم می کند و این کار مانع از دراز کردن پاهای شترمرغ و لگد شدن آنها می گردد.

روشهای پرورش:

در روش باز باید یکی از دو روش جوجه کشی طبیعی یا مصنوعی نیز انتخاب گردد.

در روش بسته همراه جوجه کشی مصنوعی بکار گرفته می شود.

روش  باز:
نیاز به زمینی بزرگ به وسعت 40 هکتار است. غیر از هزینه خرید پرندگان که درتمام روشها معمول است، زمین مهم ترین نیاز عمده این روش است. شترمرغها تا حد امکان نزدیک زیستگاه طبیعی شان با حداقل دخالت انسان نگهداری شده و پرورش می یابند. مزیت اصلی روش باز، کاهش قابل توجه هزینه نگهداری شترمرغ های بالغ به مقدار زیاد است. همچنین در صورتی که شترمرغ ها خود تخمهایشان را جوجه کشی کنند، هزینه ای برای این کار صرف نشده ودر نتیجه هزینه های تولید بسیار پایین خواهند بود. از معایب این روش عدم کنترل و شناسایی شترمرغ ها و تخمهای تولیدی است.میزان مرگ و میر و تلفات به ویژه در میان جوجه ها به دلیل شکار آنها توسط حیوانات شکارچی بالاست.ضمناً گرفتن شترمرغ ها بسیار مشکل و پرهزینه است.  

  روش نیمه باز:

محدوده مورد نیاز برای این روش از 20 تا 60 هکتار متغیر است.شترمرغ‌هاچراگاههای

  نسبتاً کوچک یا اراضی تقریباً 8 تا 12 هکتاری نگهداری می‌شوند. آنها توانایی گردش آزاد در محدوده ای معین را داشته و لذا بخشی از احتیاجات تغذیه‌ای آنها از این طریق تامین شود. محل های خوراک دادن باید نزدیک حصارکشی دور چراگاه ایجاد شوند تا قابلیت دسترسی به غذا افزایش و اضطراب ناشی از ورود مکرر افراد به داخل چراگاه کاهش یابد

        روش بسته:
محوطه مورد نیاز برای این روش به طور معمول کمتر از 20 هکتار است که به چراگاههای کوچکی هریک به وسعت 2-1 هکتار تقسیم شده است. این روش به علت نیاز کم به زمین مطلوب است. با این حال دو اشکال اصلی این روش عبارتند از:
 1 هزینه های بالاتر خوراک
2 هزینه حصارکشی زیاد

رفتارشناسی:
در محیط طبیعی شترمرغ در خارج از فصل تولید مثل گونه‌ای اجتماعی است و گروههایی از جنس و سنین مختلف را بویژه پیرامون چالابها تشکیل می‌ دهد. در این محیط ها شترمرغ با انواع گوناگون حیوانات روبروست و معمولأ از برخورد نزدیک با سایر حیوانات پرهیز می کند و کمتر رفتار خشن نسبت به آنها ابراز داشته و در 75 درصد از موارد با چشم پوشی یا تحمل، با سایر حیوانات برخورد می کند.

در محیط محصور شترمرغ های نر در طول حصار حرکت کرده و حتی هنگامی که جیره های مکمل در اختیارشان گذاشته می شود، باز هم در علفزار به دنبال علوفه می گردند که علت ظاهراً ترجیح علوفه است.

طی یک بررسی رفتارهای بارز در محیط اسارت ، عبارتند از: ایستادن، با تأنی راه رفتن، راه رفتن معمولی، نشستن، خوراک خوردن ( از جیره متراکم ) و جستجوی علوفه.

شتر مرغ در هوای بارانی ماندن زیر باران را به رفتن زیر سرپناه ترجیح می دهد.

طبق بررسی های به عمل آمده، هنگام خوراک خوردن مدت زمانی که نرها برای نگاه کردن به اطراف صرف می کنند، خیلی بیشتر از ماده ها است. در مقایسه با ماده ها نرها با سرعت بیشتری در مدت پس از توزیع خوراک سر را بلند می کنند.

علت مصرف سنگریزه، کاه، علفهای بلند و ریشه‌ها اغلب خوراک خوردن غلط ناشی از استرس تصور می شود که منجر به انسداد پیش معده شترمرغ در تمام سنین می گردد.

سایر شاخص های رفتاری استرس یا کسالت در شترمرغ ها شامل نوک زدن به هوا، دانخوریها، آبخوریها، پرها و حصارها می باشد.

طبق تحقیقات انجام شده رفتار تمیز کردن پرو بال در طول صبح بیشتر از بعد از ظهر بوده برعکس حمام خاک در صبح خیلی کم انجام می شود اما در طول بعد از ظهر بتدریج بیشتر شده و هنگام غروب به حداکثر می رسد.

رفتار رقص والتس که توسط شترمرغ ها ی در اسارت نیز اجرا می شود بیشتر هنگام خلاصی شترمرغ ها از ترس یا مدت کوتاهی پس از خروج آنها از محل نگهداری شبانه صورت می گیرد.

هنگام خواب، شترمرغ های بالغ مایلند سرشان را بالا نگهدارند در حالیکه جوجه های جوان دوست دارند در وضعیت دمر بخوابند.

جوجه های پرورش یافته توسط شترمرغ های دایه، رفتارهای غیرعادی مثل خوردن چوب از خود نشان نمی دهند. از جمله رفتارهای ناشی از خوراک دادن غلط جوجه ها و واکنش در برابر عوامل محیطی خاص که عمدتاً شرایط زیر حد مطلوب پرورش است، می توان به نوک زدن به پنجه و سر و نیز پرکندن با منقار اشاره کرد. 

طبق بررسی انجام شده جوجه ها به محرک سبز 10 برابر بیش از محرک سفید نوک می زنند. مدفوع خواری هم در حالت وحش و هم در اسارت در جوجه ها مشاهده شده است

شترمرغ در تایوان:

به نظر بسیاری از مردم تایوان شترمرغها چیزی بیش از پرنده ای بزرگ و خنده دار که در باغ وحش تایپه دیده می شوند نیستند. آنها بیش از گوشت و پرهای شترمرغ، به جثه بزرگ وگردن درازش علاقه دارند. اما به هر حال یک تجارت تدریجی شتر مرغ در تایوان در حال شکل گیری است زیرا پرورش دهندگان آنرا  جایگزینی سالم برای گوشت قرمز می دانند که ضمنا منبع تولیدبسیاری از محصولات فرعی مفید نیز می باشد.اگر چه پرورش دهندگان تجاری شترمرغ سالهای زیادی مشغول به کار بوده اند اما این تجارت تنها طی چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است. بنابر گفته آقای چنگ رییس انجمن محلی شترمرغ از وقتی که دولت اجازه واردات شترمرغ را در اواخر سال 1997 صادر کرد، دامداران  تقریبا 1200شترمرغ زنده به تایوان وارد نمودند. او می گوید‍‍” بعد از سالها پرورش شترمرغ، اکنون 10000 شترمرغ در بیش از 230 مزرعه در این جزیره وجود دارد که امیدواریم این تعداد را تا ماه ژوئن به دو برابر افزایش دهیم “ او اضافه کرد ”مصرف ماهیانه محصولات شترمرغ در حال حاضر 

10000کیلوگرم یا برابر گوشت حاصل از286 شترمرغ تخمین زده می شود. سال گذشته ارزش کلی محصولات شترمرغ شامل پرنده زنده و پوست تا سقف 3/3 میلیون دلار آمریکا بالا رفت. “

تا به حال رستوران ها و هتل ها مشتاق ترین خریداران گوشت شترمرغ بوده اند. ازآنجایی که این صنعت هنوز کوچک ومقدار تولید گوشت شترمرغ کم است مصرف کنندگان به ندرت آنرا در بازار پیدا می کنند. در حال حاضر که رشد این تجارت بیشتر شده است دامداران امیدوارند بتوانند سود بیشتری از گوشت شترمرغ بدست آورند.

با این که طعم و ساختار گوشت شترمرغ به گوشت گوساله شبیه است  اما دو سوم چربی کمتری نسبت به آن دارد و به دلیل سطح کلسترول پایین و پروتئین و آهن بالا، گوشت این پرنده به عنوان یک جانشین رضایت بخش گوشت قرمز خریداران زیادی را به خود جلب کرده است.

 علاوه بر گوشت‏‏، شترمرغ پر، پوست، چربی و پوسته تخم نیز تولید می کند که هر یک مصارف مخصوص به خود را دارند.

آقای کیو-هو-یین دبیر این انجمن می گوید:” پر شتر مرغ تنها پرعاری از الکتریسیته ساکن است لذا در کارخانه های دارای سیستم های الکترونیکی و کامپیوتری که الکتریسیته ساکن مشکل اصلی آنهاست(همانند مشکل کارخانه های نساجی) بسیار مفید است. این محصول همچنین در جلیقه و کیسه خواب ها نیز جایگزین شده است“.

آقای کیو خاطر نشان کرد  که چرم شتر مرغ 5 برابر محکم تر از چرم گاو است و در عین حال قابلیت ارتجاعی بیشتری دارد اما  واقعیت آن است که مدتها  در صنعت چرم سازی دنیا به عنوان کالایی گران قیمت مطرح بوده است.چربی این پرنده نیز تدریجا در میان روغنهای خوراکی و محصولات آرایشی راه باز کرده است.

 از سوی دیگرعده ای از هنرمندان نیز به نقاشی روی پوسته بزرگ تخم شترمرغ علاقمندند.

شاید مهمترین امتیاز پرورش شترمرغ داشتن کمترین تاثیر منفی بر محیط زیست باشد.

 آقای کیو می گوید   ” آلودگی اندک یکی از دلایل ما برای تشویق پرورش شترمرغ است.

 شترمرغ آب کمی مصرف نموده و مدفوع کمی تولید می کند و بر خلاف مرغ این مدفوع به ندرت تبدیل به منبع آلودگی می شود. همچنین شترمرغها مانند ماکیان اهلی نشده اند که بدین معناست که آنها سازگاری بیشتری با محیط زیست طبیعی خود داشته و در برابر بیماریها نیز مقاوم ترند“.

پرورش تجاری شترمرغ، اولین بار در اواسط قرن نوزدهم در آفریقای جنوبی شروع شد و این کشور صنعت شترمرغ را سالها در انحصار خود داشت. سایر کشورها با شروع واردات شترمرغ زنده و توسعه این صنعت از حدود یک دهه گذشته، بازار آن را گشودند.

 ارزش اقتصادی بسیارزیاد شترمرغ کریس-چن را بر آن داشت که به این تجارت بپردازد. در سال 1997 او شرکت  .galant ostrich ranch Co. Ltd   را تاسیس و شروع به واردات شترمرغ نمود.

galant  همچنین برای معرفی گوشت شترمرغ به مصرف کننده ها و توسعه محصولات جدید مانند سوسیس، ژلاتین و گوشت با توزیع کننده ها و رستورانها  همکاری می کند.

اگر چه چرم شترمرغ تایوانی هنوز نسبتا کمیاب است اما در ژاپن مشتریانی هر چند کم اما قابل اعتماد بدست آورده است.

علی رغم اینکه تولید کنندگان محلی چرم کاملا قادر به پردازش پوست شترمرغ هستند اما پیشرفت این جنبه از این تجارت  نیازمند صرف وقت زیادی می باشد.

آقای کیو می گوید”  تایوان یک بازار بسیار کوچک برای تجارت شترمرغ است به همین دلیل

 ما این پرندگان را بیشتر به دلیل گوشتشان پرورش می دهیم“. او همچنین خاطر نشان می کند که در آفریقای جنوبی برای بیشتر پرورش دهندگان، پوست شترمرغ منبع اصلی سوددهی محسوب می شود. بعضی مردم شترمرغ را نه برای گوشت که فقط برای چرم پرورش می دهند که این موضوع در آینده جزو اهداف شرکتهای محلی قرار خواهد گرفت. در حال حاضر بزرگترین شرکت تجاری شترمرغ در جزیره ، galant  است که بر روی بازار گوشت شترمرغ متمرکز خواهد شد.

آقای چن توضیح داد که نیاز به واردات شترمرغ، پرورش این پرنده را نسبت به کشورهایی چون استرالیا و ایالات متحده امریکا گران تر نموده است او می گوید ” ما اندام های داخلی شترمرغ را به عنوان محصول تازه و یا محصول فر آوری شده می فروشیم که کمی سوددهی را بیشتر می کند و می تواند نسبتا هزینه بالای پرورش شترمرغ را تعدیل کند“.

تایوان سالانه نزدیک به 65000 تن گوشت گاو وارد می کند که برابر با 93 درصد کل گوشت موجود در بازارآن است. دامداران امیدوارند که گوشت شترمرغ بتواند 10 درصد از این مقدار را در اختیار بگیرد که برابر با 200000 شترمرغ در سال خواهد بود.  چن می گوید که این موضوع می تواند به وسیله معاش دامداران  تبدیل  شده و از سوی دیگر موجب استفاده بهینه از زمین های غیر زراعی  گردد.