تخم مرغ با داشتن انواع ویتامینها و مواد معدنی و یک منبع سرشار از پروتئین از مهم ترین فراوردههای مغذی شناخته شده در طبیعت به شمار میرود . این ماده غذایی بصورتهای مختلف در سبد غذایی مردم کاربرد فراوانی داشته و در تهیه و تولید انواع غذاها , دسرها , شیرینی ها و بصورت مستقل مورد مصرف قرار می گیرد . مقدار نیاز روزانه به تخم مرغ برای هر فرد حدود 30 گرم گزارش شده است که این مقدار در سنین رشد می تواند تا چند برابر افزایش یابد . بهترین حالت مصرف تخم مرغ بصورت نیمه پخته در آب ( اصطلاحاً عسلی ) و یا به صورت نیم برشت در روغن حیوانی یا روغن زیتون است که نتیجه آن تولید کیموس صالح می باشد . امروزه بعلت تولید تخم مرغ در مزارع صنعتی ( industerial farms ) در مقیاسهای بسار بالا و با توجه به نوسانات تولید در فصول مختلف سال از یک طرف و نیاز دائمی کارخانجات و کارگهای تولیدی انواع مواد غذایی به این ماده از طرف دیگر تولید محصولات جدیدی از تخم مرغ با تغییر شکل ظاهری و فیزیکی آن را ضروری ساخته است و تولید پودر تخم مرغ اعم از پودر زرده , پودر آلبومین ( سفیده تخم مرغ ) و پودر تخم مرغ کامل ( سفیده و زرده ) در اغلب کشورهای دنیا به سرعت در حال فراگیر شدن می باشد هر جند که هر یک از محصولات مذکور به حالت مایع در ظروف 3 الی 1000 کیلوگرمی مخصوصی ( bag _ in _box ) بصورت پاستوریزه و هموپنیزه نیز بسته بندی و به بازار مصرف عرضه می گردد .
در هر تخم مرغ با وزن تقریبی حدود 60 گرم حدود 350 کالری انرپی , 46% پروتئین , 43% چربیهای مفید از قبیل انواع اسیدهای چرب امگا , 1/2 % کربوهیدرات و ... وجود دارد . مقدار زرده و سفیده و پوسته به ترتیب 31 , 57 و 12 درصد وزنی هر تخم مرغ را تشکیل می دهد و در فرایند خشک کردن به ازای هر 100 کیلوگرم مخلوط زرده وسفیده تخم مرغ حدود 25 کیلو گرم پودر تخم مرغ با حداکثر 4 درصد رطوبت بدست می آید .
در حال حاضر تولید تخم مرغ در کشور بالغ بر 600000 تن در یال براورد می گردد لذا با توجه به رشد سالیانه مقدار تولید این کالا در کشور و سایر پارامترهای مذکور احداث صنایع پائین دستی در این زمینه در مناطق مختلف کشور علاوه بر واحد های موجود و یا در حال احداث احتمالی ضروری به نظر می رسد .
شرح فرایند تولید :
فرایند تولید پودر تخم مرغ از قسمتهای مختلفی از قبیل محل جمع آوری و نگهداری تخم مرغ , سیستم انتقال تخم مرغ , شستشو و شکستن آن , جداسازی پوسته از تخم مرغ , پاستوریزاستون و هموپنیزاستون و ... تشکیل یافته است .
الف ) محل جمع آوری و نگهداری تخم مرغ : این سالن باید در درجه حرارت 15-12 درجه سانتی گراد و گردش رطوبت 80 درصد در فضای آن باشد ظرفیت این اتاق حداکثر برای 7 روز تولید در نظر گرفته می شود .
ب) محل انتقال , بازرسی و شکستن تخم مرغ : شرایط عملیاتی این سالن باید با رطوبت تسبی حداکثر 75 درصد طراحی گردد و مجهز به سیستم تهویه هوا باشد . در این سالن تخم مرغ ها بصورت اتوماتیک از روی شانه های 30 عددی مکش شده و بر روی یک نقاله لوله ای تخلیه و از آنجا به سیستم شستشو وارد می شود پس از شستشو و خشک شدن تخم مرغها از طریق کانالهای مشخصی وارد دستگاه تخم مرغ شکن می گردد و توشط آن شکسته می شود .
ج) جدا سازی پوسته : تخم مرغهای شکسته شده در این مرحله توسط یک جدا کننده که می تواند یک دستگاه سانتریفیوپ باشد از پوسته جدا و توسط سیستمی فیلتر میگردد.
د) تانکهای دریافت : زرده و سفیده حاصل از فیلتر ینگ وارد تانکهای دو جداره شده و در آنجا توسط گردش آب سرد حداکثر تا 72 ساعت در درجه حرارت 5 درجه سانتی گراد قابل نگهداری می باشد .
ه) پاستوریزه و همژریزه کردن : در این مرحله تخم مرغ در شرایط فشار 80 بار و درجه حرارت 68 درجه سانتی گراد پاستوریزه و هموژریزه می گردد و پس از آن به یکی از تانکهای ذخیره در درجه حرارت 4 درجه سانتی گراد منتقل و برای عملیات بعدی نگهداری می گردد .
و) مرحله خشک کردن : جهت خشک کردن تخم مرغ هموزنیزه و پاستوریزه شدن از یک خشک کننده پاشنده (spray drier ) استفاده می نمایند محصول پودری شکل بدست آمده در این قسمت محتوی حداکثر 4 درثد رطوبت می باشد .
ز) فراورده های پوسته : پوسته های جدا شده در مراحل قبل که محتوی حدود 3 درصد آلبومین ( سفیده ) می باشد پس از جدا سازی , خشک شده و آسیاب می گردد و در بسته بندیهای خاصی جهت مصارف دام و طیور به خارج از سالن انتفال می یابد . آلبومین جدا شده در این قسمت نیز به عنوان آلبومین صنعتی بسته بندی و به انبار منتقل می گردد .
ح) بسته بندی پودر تخم مرغ : پودر حاصل از مرحله خشک کردن پس از خشک شدن در اندازه های مختلف در پاکتهای مخصوصی بسته بندی می گردد .
2- برنامه تولید و مقدار آن :
تولید 3600 کیلو گرم پودر تخم مرغ در روز 900 تن در سال
تعداد روز کاری : 250 روز در سال
تعداد شیفت کاری : 2 شیفت در روز
مواد اولیه و مقدار آن :
تخم مرغ : 300000 عدد در روز ( هر تخم مرغ 60 گرم ) 4500 تن در سال
پاکت های مخصوص : با توجه به سفارش و برنامه تولید
بشکه های مخصوص : با توجه به سفارش و برنامه تولید
ماشین آلات و تجهیزات اصلی مورد نیاز طرح :
دستگاه تخم مرغ شکن 1 دستگاه - مبدل حرارتی (هیتر ) 1 دستگاه
سانتریفتوز 1 دستگاه - خشک کن پاشنده 1 دستگاه
فیلتر 4 دستگاه - تسمه نقاله 3 دستگاه
تانک درسافت دو جداره 2 دستگاه - آسیاب و غربال 1 دستگاه
پمپ تغذیه کننده 2 دستگاه - سیستم cip 1 دستگاه
بانک ذخیره 2 دستگاه - انواع بسته بندی 3 دستگاه