پروژه کارآفرینی تولید و بسته بندی ماءالشعیر

فصل اول

کلیات

- 1 مقدمه :

به دلیل استفبال روز افزون مردم جهان به رعایت موازین بهداشتی نسبت به ماالشعیر های گازدار سنتی مرسوم در کشور از تقاضای بیشتری برخورداراند.چنانکه در ایران نیز عرضه ماالشعیر های گازدار تولیدی با روش های بهداشتی مصرف دوغ سنتی را که در گذشته بازار مناسبی داشته است را توانست تحت تاثیر قرار دهد.

در این میان ماالشعیر به علت دارا بودن خواص دارویی مطلوب در ضمن داشتن ویپگیهای مناسب در طول سال های اخیر از نرخ رشد بسیار بالایی برخوردار بوده است. از سوی دیگر پایین بودن هزینه های تولید این ماالشعیر و داخلی بودن کلیه مواد آن ساخت این ماالشعیر را مقرون به صرفه میکند.

ماالشعیر های استاندارد مطابق ثعریف موسسه استاندارد ماالشعیر هایی هستند که از اختلاط آب و گاز کربنیک و ترکیبلت شکر و سایر شیرین کننده ها و مواد افزودنی بدست می آیند.

ماالشعیر های گازدار به 5 دسته تقسیم میشوند:

1-ماالشعیر های گاز دار طعم دار رنگی

2-ماالشعیر های گازدار کولا

3-ماالشعیر های گاز دار طعم دار بی رنگ

4-ماالشعیر های گاز دار میوه ای

5-ماالشعیر های گازدار بدون طعم و رنگ

1 – 2 نام کامل طرح و محل اجرای آن :

کارخانه تولید و بسته بندی ماءالشعیر

1 – 4 – دلایل انتخاب طرح :

گرایش روز افزون استفاده از ماءالشعیر و نوشابه های طبیعی به جای استفاده از نوشابه های گازدار قدیمی .

1 – 5 میزان مفید بودن طرح برای جامعه :

سود دهی و میزان اشتغالزایی مناسب در کناز مفید بودن این طرح برای سلامت جامعه و سایر موارد را می توان از جمله موارد مفید بودن این طرح برای جامعه دانست .

1 – 6  - وضعیت و میزان اشتغالزایی :

وضعیت اشتغالزایی این طرح 87 نفر میباشد .

تاریخچه و سابقه مختصر طرح :

تاریخچه ماالشعیر سازی اساساً به زمانی بر می گردد که بشر علاوه بر مصرف آب آشامیدنی می توانست از افزودن موادی چون طعم دهنده ها و شیرین کننده ها به آب ، شربت های متعددی را تهیه کند. بعدها که مصرف شیرین کننده ها متداول گشت ایرانیها طعم دهنده هایی نظیر به لیمو ، آلبالو ، زرشک ،آلو ، انجیر و بسیاری از عرقیات نظیر نعناع ، آویشن ، بهار نارنج و غیره را بطور طبیعی در نوشیدنی ها مصرف می نمودند . او متاسفانه تکنیک استفاده از عرقیات و استخراج اسانس از آن که در حقیقت امولسیون طعم دهنده در آب است تا امروز در ایران پیشرفتی نکرده است .

سابقه ماالشعیر سازی در ایران به معنای جدید آن به سال 1331 بر می گردد . در این سال شرکت زمزم محصول تولیدی خود را با نام پپسی کولا به بازار عرضه کرد . قبل از این تاریخ ماالشعیر های گازدار سنتی نظیر لیمونادر اغلب بصورت غیر بهداشتی تهیه و به بازار عرضه می شد . و در سال 1333 کارخانه کوکا کولا ، در سال 1334 شرکت ساسان تاسیس شد که محصولات تولیدی را به نام کانا درای و سوپر کولا به بازار عرضه کردند . ماالشعیر های دیگر مانند اسو ، شوئپس ، آلپاین و فانتا نیز به بازار عرضه شدند که بعد از مدتی یا تعطیل شدند یا در کارخانه زمزم و ساسان ادغام گردیدند .

حدود 50 سال پیش اولین کارخانه ماالشعیر سازی در ایران آغاز به کار کرد در ابتدا عدم تطبیق ماالشعیر با ذائقه مردم و ماهیت و وابستگی تولید کنندگان و حکم تحریف مصرف ماالشعیر از گسترش بازار مصرف این کالا جلوگیری کرد . جا افتادن ماالشعیر به عنوان الگوی مصرف سالها طول کشید اما امروزه ماالشعیر یک کالای پر مصرف می باشد . در سال 1356 تولید ماالشعیر در سطح کشور حدود 7/1 میلیارد بود این رقم در سال 1362 به 6/2 میلیارد بطری رسید . و این روند تا به امروز ادامه داشته است .

وضعیت مختصر اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی محل اجرای طرح :

با توجه به بررسی های انجام شده از محل اجرای طرح مطالعه برروی وضعیت جغرافیایی و با در نظر گرفتن موقعیت راههای منطقه این محل  برای انجام طرح انتخاب شد ، علاوه بر وضعیت جغرافیایی بررسی هایی نیز بر روی وضعیت اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی منطقه انجام شد .

مراحل انجام کار :

مختصری از نحوه کار شرکت :

عصاره ها :

عصاره‏های شرکت عبارتند از: کولا، پرتقالی، لمون لایم، ورزشی، انبه و انواع دایوت‏های بدون قند است که البته تمام شرکتها ایران همین انواع را میزنند.

ماالشعیر از چه چیزهایی درست شده است؟

آب، شکر، مواد نگهدارنده، گاز کربنیک، عصاره

آب مصرفی این شرکت آب چاه است که عمق این چاه حدود 140 متر است که از 45 سال پیش که این کارخانه تاسیس گردیده است آب کارخانه را تامین میکند. آب از چاه وارد آب انبار میشود و از آنجا وارد تصفیه خانه میشود و به روش لایم سودا تصفیه میشود.

شکر مصرفی این شرکت داخلی است وهمان شکر معمولی است که از داخل کشور تامین میشود. ماالشعیر‏های رژیمی به جای شکر از شیرین‏ کننده های مصنوعی به نام آسپارتان استفاده میشود که شیرین کنندگی این ماده مصنوعی حدود 200 برابر شکر است.عصاره: پرتقالی الف- که از رنگهای مجاز خوراکی استفاده میشود مانند سانسویل نو- کالمهگزین

پرتقالی ب: صمغ عربی

کولا الف: شامل آنتی فوم (ضر کف)- کارامل (قند سوخته) کافئین

کولا ب: اسید فسفریک خوراکی

ورزشی، لمون لایم، انبه، عصاره آنها از آلمان خریداری شده و دیگر فرمولاسیون روی آنها انجام نمی‏دهیم.

ماالشعیر‏های کولا و پرتقال فرمولاسیون روی آنها انجام می‏گیرد کارخانه آن دریافت آباد است ولی ماالشعیر‏های ورزشی، لمون لایم، انبه عصاره آنها مستقیماً از آلمان وارد شده و با شربت و آب گازدار مخلوط می‏کنیم.

با دو شرکت آلمانی هم قرارداد داریم به نامهای H & R و DOHLER که کارهای خود را از آنجا خریداری میکنیم.

افرادی که مرض قند دارند داخل بدنشان انسولین به مقدار نیاز تولید نمیشود که بتوانند شکر را سوخت و ساز کنند برای همین از آسیارتام تهیه اسید آمینه است که به اصطلاح منشا فنیل آلانین دارد.

مواد نگهدارنده از رشد کپکپها و مخمرها جلوگیری میکند. بنزوات سدیم برای نگهداری در در ماالشعیر استفاده میشود که مقدار خیلی جزئی آن که اداره استاندارد به ما اجازه داده است استفاده می‏کنیم.

گاز کربنیک ماده ای است که در ترکیب ماالشعیر استفاده میشود. گازوئیل را میسوزاند از گرمای آن برای گرم کردن آب و از دود آن که حاوی گاز CO2 و مونواکسیدکربن است استفاده میکنیم. طی یکسری فرایندها آنرا به تبدیل به%9/99 Co2 تبدیل میکنند و در صنعت ماالشعیر سازی مصرف میشود. روی ماالشعیر ها آزمایشاتی انجام میگیرد. عصاره‏ای که آنها می‏سازند عصاره اولیه را با شربت مخلوط میکنند که میشود عصاره نهائین و یکسری آزمایشاتی را روی آن انجام میدهیم از قبیل: اندازه گیری pH ، اندازه گیری غلظت و در آزمایشگاه، آزمایشات دیگری روی محصول انجام می‏دهیم از قبیل: اندازه گیری فشار یا مقدار گاز کربنیک، اندازه گیری بریکس یا غلظت یا مواد جامد حل شود درآب، اندازه گیری چگالی ماالشعیر، اندازه گیری اسیدیته ماالشعیر، این آزمایشات را روی ماالشعیر انجام میدهند. هر نیم ساعت یکبار یک نمونه برداشته و این آزمایشات را روی آن انجام میدهیم. تا پی ببریم که آیا این موادی که به آن افزوده کرده‏اند خوب و موثر بوده یا غیر و یا محصول آیا استاندارد است یا نه؟

تاریخ انقضا: آنها با استانداردهای بین المللی پیش میروند. آنها می‏بینند که ماالشعیر‏ای که دارای چه موادی است به چه مقدار وقت برای استفاده نیازمند است. البته باز هم ممکن است ماالشعیر‏ای بعد از یک ماه خراب شود و تخمیر شود ولی ماالشعیر‏ای دیگر در شرایطی دیگر چندین سال باقی بماند.

بنزوات سدیم باعث میشود که ماالشعیر مدت طولانی تری برای استفاده پیدا کند.

مضرات و فایده‏های ماالشعیر: فایده‏های ماالشعیر این است که این قند و شکری که داخل ماالشعیر است ایجاد کالری میکند و بقیه مواد شیمیایی است و برای بدن ضرر دارد مثلاً بنزوات سدیم سرطان زا است.

برای تعیین مقدار گاز حجمی در یک ماالشعیر، یک ماالشعیر را آورده وارد دستگاه مخصوص قرار داده و با سوزنهای مخصوص درب آنرا سوراخ کرده و همین فشار گاز کربنیک ماالشعیر باعث حرکت دادن عقربه میشود این دما و این درجه را بر روی جدول میبرند و مقدار گاز حجمی را در یک ماالشعیر تعیین میکنند. که بر اساس آن در صد وزن گاز را هم میتوانند اندازه گیری کنند.

در صد وزنی گاز در ماالشعیر‏های کولا              7/0 گرم در صد سی سی

در صد وزنی گاز در ماالشعیر‏های پرتقالی          6/0 گرم در صد سی سی

برای اندازه گیری غلظت از بریک سنج استفاده میشود. ماالشعیر را که گازش را خارج کرده‏اند داخل مزو ریخته و این بریک سنج را در آن شناور میکنند و در روی یک عدد می‏ایستد و آن عدد را می‏خوانند مثلا:

بریکس ماالشعیر کولا 10

بریکس ماالشعیر پرتقالی 11 غلظت بیشتری دارد.

بریکس ماالشعیر لمون لایم 10

برای اندازه گیری وزن حجمی از هیدرومتر استفاده میشود که داخل دانشگاهها و دبیرستانها از پیکرومتر استفاده میکنند. وزن حجمی را مانند غلظت حساب میکنند. عدد بدست آمده را بر روی جدول میبرند تا ببینند  که این عدد به دست آمده (وزن حجمی) استاندارد است یا خیر؟

بومه سنج هم همین طور عمل میکند که متوسط آن 1/30 یا 2/30 است.

برای اندازه گیری اسیدیته یک تیتراسیون حجمی را  انجام میدهند. یعنی مقداری ماالشعیر ریخته معرف فنیل فتالین را می‏ریزند و بعد با اسید و با سود آنرا تیتر میکنند که به این عمل یک تیتراسیون حجمی می‏گویند.

نحوه شستشوی بطریها در دستگاه شستشو

به منظور داشتن ظرفهای پاک تمیز بطریها را به مدت پنج دقیقه در یک محلول شستشو که حاوی 8/1 تا 3 درصد سود محرق در یک درجه حرارتی که پائین‏تر از 130 فارنهایت نباشد قرار میدهند. در بعضی موارد مشاهده شده بطریهایی که بطور رضایت بخشی شسته شده‏اند دوباره با آبی که برای آب کشیدن آنها بکار می‏برند آلوده شده‏اند. آزمایش نشان داده که این آب، آب‏کشی شامل مقادیر زیادی از میکرو اورگانیسم‏ها بوده است و لذا برای جلوگیری از آلودگی بطوریکه در کارخانه‏های ماالشعیر‏سازی ایران خصوصاً کانادا در این ملاحظه گردید ابتدا بطریها را در مخزن شماره 1 با آب معمولی و آب گرم که حاوی 3 درصد سود محرق می‏باشد شست و شو میدهند و بعد شیشه‏هارا بطور اتوماتیک وارد مخزن شماره 3 می‏نمایند و با آب گرمی که حاوی یک درصد سود محرق است میشویند و برای بار چهارم بطریها را وارد مخزن شماره 4 نموده و فقط با آب نیمگرم شستشو  می‏نمایند و بالاخره با فرچه‏های مخصوص به طور اتوماتیک داخل بطریها را می‏شویند و پس از چهار مرتبه با فشار 20 پوند شیشه‏ها را با آب سرد آب می‏کشتد و پس از این مرحله برای شفاف نمودن شیشه‏ها از پود میرکس (My rex) استفاده می‏شود و در این موقع شیشه‏ها آماده پر شدن می‏باشد.

تهیه و تصفیه شربت ساده و اختلاط آن با آب و کشف

مقدار قند موجود در مشروبات گازدار

لوازم شربت و شربت سازی- به مراتب مقادیر زیاد فساد را در شربت و شربت سازی میتوان دید. حداقل در حدود 80-75 درد تمام فسادها مایه‏ای از شربت سرچشمه میگیرند. نگهداری شربتهای از راه سرد تهیه شده بخصوص شربتهای رقیق کار غلطی است به طور کلی شربتهای رقیق تر از 32 تا 30 درجه بومه را اصلاً نبایستی نگاهداری کرد زیرا مایه‏ها بسرعت در چنین محلولی رشد خواهد کرد. شربتهای بسیار غلیظ (42 تا 36 درجه بومه) به آسانی تخمیر نشده لذا اگر لازم باشد میتوان نگاهداری کرد.

اگر شربتهای سترون شده نگاهداری میشوند بایستی تمام ظروف و اسبابها سترون شوند و باید دیگهای ذخیره سرپوشیده و در مقابل آلودگی محافظت گردند.

ظرفهای شربت- این ظروف شامل مخلوط کردن و ظروف و تانکهای تهیه و نگاهداری هستند و ممکن است از شیشه- فلزهای مقاوم در برابر اسیدها یا سنگ ساخته بشوند ولی از آهن لعاب داده شده نبایستی انتخاب کرد. شربتها را به همین وجه نباید در مقابل گرد و غبار قرار داد. ظروف بایستی با درهای مناسبی پوشیده شوند. استعمال پارچه (غالبا در گذشته مشاهده شده) به عنوان پوشاننده عمل نادرستی است. سرپوشهای پارچه‏ای همیشه دارای مقدار کافی رطوبت هستند و برای رشد مایه‏ها- باکتریها و کپکها که طبیعتا روی آنها یافته میشود مساعدند. در موقع برداشتن این پارچه کثیف و آلوده خواه ناخواه بعضی از میکرو اورگانیسمها داخل شربت افتاده و رشد میکند.

دستگاه مخلوط کننده شربت- شربتها بایستی با بهم زن‏های مکانیکی مخلوط شوند ومیتوان نیز از همزن اورهه (I) در موقعی که بهم زن شیردار و یک پوشش محکمی برای دستگاه انتخاب شده باشد استفاده کرد. پاروهای دستی فلزی یا چوبی احتیاج به برداشتن پوشش تانکهای مخلوط کننده دارد و مسلما آلوده شده و مناسب نیستند. نه تنها چنین پاروهائی در هنگامیکه آویزان یا به دیوار تکیه داده شده‏اند گرد وغبار و آلودگیهای دیگر را جمع میکنند بلکه احتیاج به تکیه دادن شخص مخلوط کننده در هنگام مخلوط کردن به تانک دارد.

یک علت دیگری که موجب آلودگی شربت میشود گرد و غبار با کثافات دیگر از لباس شخص مخلوط کن بیرون افتاده سرخورده و وارد تانک شربت خنک شده میشوند.

ناقلین شربت- برای انتقال شربت (چه ساده و چه چاشنی دار) به مخازن یا پر کننده‏ها همیشه از لوله باید استفاده کرد. استعمال دلو- ملاقه= چمچه- کوزه یا بعضی دستگاههای رو باز دیگر برای شربت یک عمل مخاطره آمیز است. شربتهائی که بدین ترتیب منتقل میشوند نه تنها موقع انتقال در معرض آلودگی و غبار قرار میگیرند بلکه باقیمانده‏های شربت بخصوص با پاک کردن نامناسب ته ظرف رقیق شده و در نتیجه دستمال کردن بعدی شربت آلوده شده و یک محل خوبی برای تولید مثل مایه‏ها خواهد بود.

چنین دستگاههائی ممکن است علتی برای تشکیل فساد باشند. کارخانه دار کوچک اغلب خیال میکند که استطاعت خریدن لوله یا پمپ را ندارد اما میتواند از کیفیت جاری شدن در نتیجه وزن را مورد استفاده قرار دهد . قیمت لوله هاگران نیست. سازنده کوچک به علت کوچک بودن لوازم شربت سازیش میتواند خمره های مخلوط کننده را بلند کرده تا تمام محتویات خمره‏ای که داری چاشنی هستند به طرف پر کننده جریان پیدا کند. این طریقه نه تنها از امکان آلوده شدن لاینفک درموقع است علل دلوهای روباز جلوگیری میکند بلکه از نظر اقتصادی خیلی بهتر و نیز به طور قابل ملاحظه‏ای از صرف وقت جلوگیری میکند.