کشت برنج در استان گیلان قدرت دیرینه دارد . تبدیل شلتوک به برنج سفید در حال حاضر در کارخانجات شالیکوبی انجام می شود .حدود 1800 کارخانه شالیکوبی در سطح استان با روش ماشینی نسبت به تبدیل شلتوک به برنج سفید اقدام می کنند . صاحبان کارخانجات عمده تجهیزات خود را از 28 واحد تولیدی بزرگ و حدود 70 واحد تولیدی کوچک که در سطح استان پراکنده و بخصوص اکثر آن در شهرستان رشت تمرکز یافته اند تأمین می نمایند .
تولید کنندگان ادوات شالیکوبی دارای اتحادیه صنفی هستند اما دارای ارتباطات و همکاری اندکی جهت تأمین تجهیزات متقاضیان و خدمات به آنان می باشد و کسب و کار آنها دارای حد پایینی از تعادل و همکاری مورد نیاز برخوردار است .
جهت توسعه فعالیت و پایداری کسب و کار این بنگاه ها و واحد های تولیدی و تقویت ارتباط بین آن ها ضرورت طرح مشخصی با برنامه ریزی زمان بندی برای فعالیت آن ها در قالب یک "خوشه صنعتی " وجود دارد . که عامل توسعه خوشه صنعتی مورد نظر C . D . A )) پیشنهاد نموده است.
برنامه پیشنهادی جهت توسعه خوشه صنعتی سازندگان ادوات شالیکوبی شامل اجزا ء زیر است :
انجام مطالعه شناختی و اعتماد آفرینی 6 – 1 ماه
تهیه برنامه عمل از ابتدا تا دو سال
مرحله اجرایی ( بهد از 6 ماه مطالعه شناختی و اعتماد آفرینی و تهیه برنامه عمل ) تا 36 ماه ( سر سال )
کنترل و بازبینی از شروع 13 ماه تا پایان سه سال
تعریف خوشه ( Cluster ) :
خوشه مجموعه ای از واحد های کسب و کار که در یک منطقه جغرافیایی و یک گرایش صنعتی متمرکز شده اند با همکاری و تکمیل فعالیت های یکدیگر به تولید و عرضه تعدادی کالا و خدمات می پردازند . و از چالش ها و فرصت های مشترک برخوردارند .
براساس این تعریف از خوشه ، سازندگان شالیکوبی و تجهیزات کارخانجات برنجکوبی استان گیلان به ساخت دستگاه های :
کانکا یا سفید
بوجار شالی
خاک کش
خشک کن ها
الک برنج
قلوه گیر
الواتور ها یا بالابر ها
چراغ خشک کن ها
و ..............
حدود صد واحد کوچک و بزرگ با پراکنش مختلف در سطح استان عناصر اصلی و ذینفعان خوشه مورد نظر بشمار می روند که از نظر سازمانی توسعه نیافته می باشند و نیازمند هماهنگی ، هدایت ، کنترل و سازماندهی فعالیت مشترک بکمک C . D . A بوده تا بتوانند با ایجاد شبکه مسیری سریع برای ارتقای سطح سرمایه اجتماعی دارای قابلیت پایایی و توانمندی بدلیل وجود حلقه ها و منافع جدی و مشخص شوند .
تعریف شبکه ( Net work ) :
شبکه به گروهی از واحد ها اطلاق می شود که برای انجام یک پروژه خاص با هم در ارتباط بوده ، همدیگر را تکمیل می کنند و برای مواجهه با مشکلی مشترک و یا استفاده از فرصتی مشترک را با یکدیگر همکاری می کنند .
شبکه فعاّل خوشه سازندگان ادوات شالیکوبی استان می توانند با هماهنگی لازم وسیله عامل توسعه C . D . A نقش اصلی در تحویل و توسعه خوشه بعمل آورند و پس از توجیه و آشنایی کافی با اهداف خوشه صنعتی مورد نظر ، نقش ویژه ای در ساخت ماشین آلات کشاورزی شالیکوبی استان و ایران داشته باشند.
زیرا : امید لطف ز بیگانگان خطاست بیگانه فکر خویشتن است ، کی فکر ماست .
رویکرد توسعه خوشه ای یونیدو :
فقدان ارتباط بین واحد های بد بینی نسبت به مخاطرات متداول کسب و کار ویژگی بارز خوشه های توسعه نیافته است به علاوه واحد های تولیدی محلی در چنین خوشه هایی به ندرت از خدمات توسعه کسب و کار ( B . D . S ) استفاده می شود . معمولاَ به فراخوان های مکرر کاری از سوی سیاست گذاران محلی علاقه ندارند .
خوشه های توسعه نیافته ، در حالیکه در دور باطلی از رقابت های شکننده گرفتار شده اند . به حال خود رها شده و روز به روز از سود و بازده کاری آن ها کاسته می شود .
برای بهبود کسب و کار و تقویت مزیت های مبنی با هدف پویا ساختن یا خوشه ذینفعان که عبارتند از ( کارآفرینان ، سیاست گذاران ، ارائه دهندگان خدمات ، نمایندگی های سیاسی و غیره ) باید بیاموزند که انجام فعالیت های مشترک هدفمند را در خوشه های توسعه نیافته بر عهده گیرند و سرمایه اجتماعی موجود در منطقه را افزایش دهند .
توسعه خوشه مستلزم ایجاد و توسعه یک چشم انداز ( Vision ) جمعی ( مشارکتی ) برای اینده تقویت ظرفیت برای عمل بر مبنای چشم انداز مذکور است که از طریق تقویت پیوند های درون خوشه این بین ( خود SME ها و رابطه بین SME و شرکت های بزرگ ، مؤسسات حمایتی (پشتیبانی ) . دولت محلی بانک ها ، مراکز توسعه کسب و کار و غیره می شود ) .
برای حصول به یک چشم انداز مشترک برای کل خوشه و هماهنگ کردن فعالیت هایشان و اشتراک در منافع در راستای چشم انداز مشترک برای کل خوشه و ایجاد یک چار چوب خودکار و خود گردان می تواند تحقق یابد .این مهم با تکیه بر نیاز اعضاء ، انعطاف پذیری و عمل از طریق یک عامل واسطه نیاز دارد .
برنامه توسعه ای بررسی هرخوشه و بر اساس نیازهای ذینفعان در هر نقطه زمانی تعیین می شود .
اما مورد دیگری که با همین اندازه حیاتی می باشد ، این است که حداقل در مرحله میانی ، تنها فعالیت هایی که از سوی ذینفعان تایید شده است ، به صورت پایدار و پیوسته اجرا شود .
نیاز به انعطاف پذیری
موقعیت یک پروژه توسعه خوشه به انعطاف پذیری و اختیارات طراحان برنامه و مجریان بستگی دارد ، در مواقع اجزای مهم هر برنامه عمل خوشه از اول شناخته شده نیست . بطور طبیعی از ارتباط متقابل و روز جریان ذینفعان خوشه ، ناشی می شود .
هدایت از طریق واسطه
یک بخش جدایی ناپذیر از رویکرد یونیدو توسعه خوشه ای آن است که اجزای مسئولیت ها را تا حد امکان عمدتاَ از طریق واسطه هایی مانند اتحادیه های صنعتی ، سازمان های غیر دولتی (N G O) شبکه های شرکتی نهادینه شده و ارائه کنندگان خدمات (دولتی یا خصوصی) و غیره تحقق می یابد .
این روش بخش ضروری از مسیر دراز مدت توسعه کل خوشه بشمار می آید . برای آشکار ساختن عوامل مؤثر و تعیین کننده در خوشه های توسعه نیافته محسوب می شود .
مختصری از تاریخچه سازندگان ادوات کشاورزی شالیکوبی استان گیلان
تبدیل شلتوک به برنج سفید ماشینی در سطح استان گیلان حدود 70 سال پیش همزمان به کمک سرمایه داران در شهر های رشت – بندر انزلی- صومعه سرا شروع به کار نموده و به فعالیت خود ادامه دادند .
در حال حاضر تقریباَ 1800 واحد کارخانه شالیکوبی در نقاط مختلف استان پراکنده و فعالیت می نمایند و با کمک و خدمات سازندگان ادوات شالیکوبی سرویس و نگهداری می شود .
این کارخانجات از ابتدا به کمک دو نفر از صنعتگران خارجی به نام های:
1- ژوزف پاراسِلُف لهستانی اصل 2-مسیو آزاد
تجهیزات خود را نگهداری می نمودند . رفته رفته با افزایش فعالیت ساختن این تجهیزات به کمک صنعتگران داخلی استان شروع و به طور فعال از سال 1325 با کسب مهارت گروههای فنی استان که از شاگردان دو صنعتگر یاد شده در شهر رشت بودند ، شکل گرفتند و بطور جدی و تکنیکی در حال حاضر گروههای فنی زیر فعالیت دارند:
گروه فنی و مهندسی (حسین ، حسن و حمید رضا و ....) رشت جنب فرودگاه
گروه فنی و مهندسی همتی (غلامرضا ،حمید رضا و ....) همتی ابدالی رشت-پسیخان
گروه فنی ارکاک (مرحوم مصطفی خان ، محمد)ارکاک رشت-میدان صیقلان
گروه فنی و مهندسی دادکی رشت خیابان امام رضا(ع)
گروه فنی مهندسی بیدریغ در حال حاضر نیمه فعال
گروه فنی و مهندسی میر نظام کراکوئی در حال حاضر غیر فعال ولی یکی از بهترین شرکت های ماشین سازی
صنعت چای و ماشین آلات خط کشتار مرغ با ظرفیت 500 الی 1200 قطعه در ساعت بوده که از سال 1376 به صادرات خود به کشورهای زیر :1-الجزایر 2-ارمنستان 3-سودان 4-آزربایجان
و .... ادامه داده و موجبات خوشحالی و سربلندی میهن عزیز ایران و بخصوص استان گیلان می باشد که با همکاری C.D.A جهت توسعه فعالیت سازندگان ادوات کشاورزی طبق توافق قبلی ، مساعدت نمایند تا با کمک و تکمیل همکاری گذشته خوشه صنعتی را یاری نمایند .
اطلاعات مربوط به طرح (موقیت جغرافیایی طرح) :
استان گیلان با مساحت 14700 کیلومتر مربع وسعت د رجنوب دریای مازندران واقه شده است .دارای 238040 هکتار زمین شالیزاری بوده و حدود 34 درصد شلتوک و 35 درصد برنج کشور را تولید می کند . طبق اسناد موجود گزارش جهاد کشاورزی در سال 85 مبلغ 800 میلیارد ریال خسارت ناشی از قدیمی بودن و فرسوده شدن ماشین آلات شالیکوبی به این طرح وارده فتوکپی نشریه تقدیم است