... «الانسان بین المادیه و الاسلام» یکی از عمیق‌ترین کتابهای استاد «محمّد قطب» در تحلیل و بررسی دیدگاههای«فروید» درباره روانکاوی است... «محمّد قطب» در کتابهای دیگری، از جمله «دراسات فی‌النفس الانسانیه » و:«فی‌النفس و المجتمع» بحثهای جالب دیگری در زمینه‌های روانشناسی و روانکاوی از دیدگاه اسلام دارد، ولی این‌کتاب، ویژه نقد و بررسی تئوریهای «فروید» و هم‌باوران او، و ارائه بینش اسلامی در این زمینه است.
قسمت عمده کتاب را، نگارنده در سال 1348 بیست سال پیش ترجمه کرد، که چندین بار بعنوان جلد اول کتاب،توسط موسسه انتشاراتی «دارلعلم» قم چاپ و منتشر گردید و با پیروزی انقلاب‌اسلامی، و اشتغال به اموری چون:نمایندگی حضرت امام قدس سره در وزارت ارشاد اسلامی و سپس مأموریت پنج ساله در خارج از کشور واتیکان از تکمیل این کتاب و آثار ناقص و ناتمام دیگر بازماندم تا آتکه همکاری با «هیئت علمی دفتر نشر فرهنگ اسلامی» ازنو ما را به «دنیای کتاب»! بازگردانید و دریغم آمد که کتابهایی از این قبیل، همچنان زندانی چاپهای بیست سال قبل‌باشند و فراموش شده در گوشه‌ای بمانند! و در اختیار نسل جوان مسلمان ایران قرار نگیرند...
***
... تصویب اقدام به چاپ: «مجموعه آثار شهید سیّدقطب» و «استاد محمّد قطب» که به زبان فارسی درآمده‌اند مشوق اقدام به تجدید نظر و تکمیل این کتابها گردید و اکنون بیاری خدا، این چاپ از کتاب: «انسان بین مادیگری واسلام» با تجدید نظر کلی و اضافات، در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد.
... چاپهای پیشین این کتاب فاقد ترجمه دو سه بخش آخر کتاب بود. این بخشها توسط اینجانب بخش فرد و جامعه‌و حجه الاسلام والمسلمین جناب آقای زین‌العابدین قربانی فصل مسائل جنسی همان سالها ترجمه و نیمه آماده‌گردید، ولی با توجّه به «مرور زمان» و ضرورت بازنگری و تجدید نظر در آنها، استفاده از ترجمه برگزیده و تلخیص شده‌برادر دیگری جناب سیّد خلیل خلیلیان مفیدتر در عبارات و جملات، این دو سه فصل کوتاه شده، در آخر کتاب‌نقل می‌گردد که بدینوسیله باید از ایشان سپاسگزاری نمود.
***
... البته همانطور که اشاره شد، به اعتقاد من، محتوای کتاب، همچنان یکی از مسائل مهم مورد نیاز جوامع اسلامی‌است و نشر ترجمه آن، در واقع کمکی خواهد بود به دوستان و برادرانی که به بررسی مسائل روانشانسی روانکاوی‌از دیدگاه اسلام، می‌پردازند...
امیدواریم که بزودی کتابهای دیگر ترجمه شده از استاد شهید سیّد قطب مانند: عدالت اجتماعی در اسلام (العداله الاجتماعیه فی‌الاسلام) و نشانه‌های راه! (معالم‌فی‌الطریق) و چرا باید اعدام شوم (لماذا اعدمونی!) نیز، پس ازتجدیدنظر و اصلاحاتی، در اختیار علاقمندان قرار گیرد.
مقدمه چاپ اول
کتابی را که می‌خوانید، از آثار پرارج استاد محمّد قطب می‌باشد. این کتاب در سال 1348 هجری، توسط اینجانب به‌فارسی ترجمه گردید و یکبار در همان سال بچاپ رسید و سپس برای بار دوم، با تجدید نظر و اضافات و تطبیق با متن‌چاپ چهارم عربی کتاب، در سال 1350 چاپ شد.
در ترجمه این کتاب، علاوه بر رعایت امانت مطالبی نیز در پاورقیها، برای توضیح بیشتر، اضافه شده است. نام کتاب به‌تناسب موضوع آن در چاپهای قبلی «بشریت بر سر دو راهی» گذاشته شده بود و عناوینی فرعی برای رفع ملال‌احتمالی خوانندگان، از طرف مترجم افزوده گردیده است.
***
مؤلف این کتاب پرارج استاد محمّد قطب، برادر کوچک فقید بزرگ جهان اسلام سیّد قطب و یکی از دانشمندان ومؤلفین معروف اسلامی است. محمّد قطب مانند برادرش، از راه فرهنگ و تألیف و نشر کتب اسلامی، خدمات‌ارزنده‌ای بر جامعه اسلامی نموده است. او عضو عالیرتبه وزارت فرهنگ مصر و مدیر یک «دارالنشر» اسلامی درقاهره بود! ولی مدتی طولانی در گوشه یکی از زندانهای مصر بسر برد!
محمّد قطب دارای تألیفات و آثار سودمندیست که از آن‌جمله است: شبهات حول الاسلام، فی‌النفس و المجتمع، نحوتحریر العبید، قبسات من الرسول، معرکه التقالید، منهج‌التربیه الاسلامیه ، منهج‌الفن الاسلامی، الاطیاف‌الاربعه ، الانسان‌ببن المادیه و الاسلام، هل نحن مسلمون، دراسات فی النفس الانسانیه ، التطور و الثبات فی‌الحیات البشریه، جاهلیه القرن العشیرین، المستشرقون و الاسلام... و دیوان شعری به‌نام: «فی‌التیه»!.
بعضی از آثار محمّد قطب از جمله «شبهات حول‌الاسلام» دهها بار به عربی چاپ شده و به زبانهای انگلیسی، اردو،ترکی و فارسی نیز ترجمه گشته است.
از آثار استاد محمّد قطب، تاکنون علاوه بر «شبهات حول‌الاسلام» کتابهای زیر نیز به فارسی منتشر شده است:
انسان بین مادیگری و اسلام (همین کتاب)، روش تربیتی در اسلام، جاهلیت قرن بیستم، فرد و اجتماع و بعضی از این‌کتابها دوبار و توسط چند نفر از دانشمندان و نویسندگان ایرانی به فارسی ترجمه شده است و ایکاش دوستانی که به‌ترجمه مجدد کتابی از «محمّد قطب» با دیگران، پرداخته‌اند به‌جای اتلاف وقت، کتابها و تألیفات دیگر اساتید را به‌فارسی برمی‌گرداندند تا فارسی‌زبانان، استفاده بیشتری از آثار این دانشمندان عالیقدر اسلامی می‌نمودند...
***
محمّد قطب در زندان
محمّد قطب سه سال و اندی به اتهام چاپ کتابهای برادرش «سیّد قطب» که گویا بر خلاف مصالح عالیه مملکتی!مصر! بوده، در زندان ماند و از کار خود در وزارت فرهنگ معزول گردید... او عضو جمعیّت «اخوان المسلمین» نبود. وتنها جرمش آن بود که برادر سیّد قطب است و کتابهای او در مدت دهسالی که سیّد قطب در زندان قاهره بسر می‌برد،تجدید چاپ کرده و به اصلاح «افکار ارتجاعی» و «ضد وحدت عربی» را نشر داده است!!... محمّد قطب در زندان‌اتهام نشر افکار ارتجاعی را مردود شمرد، ولی دستگاه امنیتی! مصر، مدارکی! چون کتاب «جاهلیت قرن بیستم» دردست داشت!...
زیرا محمّد قطب در این کتاب ثابت کرده است که جوامع اسلامی امروز «غرب زده» شده‌اند و آنها را نمی‌توان(اسلامی) نامید، بلکه دنباله‌رو جاهلیت جدید هستند... یکسال تمام از سرنوشت محمّد قطب هیچگونه اطلاعی دراختیار خانواده او قرارداده نشد... تا آنکه سیّد قطب در دادگاه غیرقانونی نظامی، ضمن اعتراض به شکنجه‌های‌وحشیانه‌ای که به او و دوستانش داده بودند، اعلام داشت که از سرنوشت برادرش محمّد قطب هم هیچگونه اطلاعی‌در دست نیست...
بدنبال این اعتراض و سکوت مقامات مصری که حاضر نبودند هیچگونه اطلاعی درباره وی در اختیار مردم جهان‌اسلام قرار دهند و پس از اعدام خائنانه سیّد قطب، مجامع بشر دوست جهانی، از مقامات مصری خواستند که درمورد سرنوشت محمّد قطب اطلاعات را منتشر سازند...
ما برای نمونه، ترجمه نامه سرگشاده‌ای را که «پاکستانیهای حقوقدان مقیم خاورمیانه» به دبیر کل مجمع جهانی حقوق بشر در ژنو نوشته‌اند، در اینجا می‌آوریم:
***
جناب آقای دبیر کل مجمع جهانی حقوق بشر ژنو (رونوشت رئیس جامعه عربی) توجّه شما در نشر اخبار مربوط به‌فشار و شکنجه افراد وابسته به نهضت اسلامی اخوان‌المسلمین در مصر و اعزام آقای «پیترارتر» به مصر برای بررسی‌وضع افراد دستگیر شده و نشر گزارشهای وی که جهان اسلام را تکان داد، موجب نهایت تشکر است.
ما مسلمانان سراسر روی زمین از این اقدامات بشر دوستانه شما تقدیر می‌کنیم ولی چنانچه جنابعالی اطلاع دارید،حکومت مصر علیرغم خواست مردم آزادی دوست جهان، سیّد قطب رهبر اخوان‌المسلمین و دوستان وی را اعدام‌کرد. و طبق گزارشی که از طرف نماینده اعزامی شما منتشر شده‌است. هزاران نفر از جوانان و بانوان مسلمان درزندانهای مصر با ننگین‌ترین وضع تحت شکنجه و آزار بدنی قرار گرفته‌اند که بی‌شک با حقوق بشر منافات دارد و درواقع این فجایع ببازی گرفتن و مسخره نمودن انسانیت و حقوق بشر، دو عصر پیشرفت و فرهنگ و آزادی‌است.
ما با کمال امید از شما و سازمان انسانی شما می‌خواهیم که دو موضوع مهم زیر را مورد بررسی قرارداده و برای اطلاع‌جهانیان حقیقت را اعلام دارید:
1 محمّد قطب، برادر شهید عزیز سیّد قطب که دارای تألیفات اسلامی زیادی است. قبل از دستگیری و اعدام سیّدقطب، توقیف شده و تاکنون هیچگونه اطلاع صحیحی از سرنوشت وی در دست نیست. سیّد قطب در دادگاه در موردبرادر خود محمّد قطب صحبت کرد. ولی تا امروز ما نمی‌دانیم که محمّد قطب زنده است یا کشته شده؟ و این موجب‌ناراحتی همه مسلمانان گشته است. (1)
..................................................................................
1. نامه مربوط به سال 1346 شمسی، یعنی 25 سال پیش است... و خوشبختانه چند سال بعد، پس از پیدایش آزادیهای نسبی در مصر، «محمّد قطب» نیز اززندان آزاد شد و به کار تحقیق و تدریس در دانشگاه ادامه داد...
2 ما از سازمان جهانی حقوق بشر تقاضا داریم که گزارشهای مربوط به شکنجه و آزار افراد وابسته به اخوان‌المسلمین‌مصر را به‌طور مشروح منتشر سازد و از طریق سازمان ملل اقداماتی به‌عمل بیاورد که از ادامه فشار و شکنجه جلوگیری‌شود.
ما بسیار متأسف هستیم که بنام انقلاب و آزادی و پیشرفت و تحول! خون بیگناهان ریخته می‌شود و عزت و احترام وحقوق اساسی انسان، از بین می‌رود و پایمال می‌شود.
بسیار جای تعجب است که انقلابیون پیشرو!، مردم مسلمان را به تعصب و ارتجاع متهم می‌کنند، ولی خودشان‌مرتکب وحشیانه‌ترین جنایات و شکنجه‌های ضدبشری می‌شوند.
آیا جای شگفتی نیست که افراد به اصطلاح انقلابی و پیشرو! هرگونه ظلم و ستم و استبدادی را که استعمار مرتکب آنهامی‌شد، مرتکب می‌شوند؟
آقای عزیز! ما نمی‌خواهیم در امور داخلی مصر دخالت کنیم، ولی به حکم انسانیت و برای دفاع از حقوق بشر، این‌نامه را برای شما می‌فرستیم. ما برای بار دیگر از خدمات بشر دوستانه شما تشکر می‌کنیم و انتظار داریم که در اسرع‌اوقات اقدامات لازم را در مورد سرنوشت نویسنده اسلامی محمّد قطب و دیگر افراد اخوان‌المسلمین بعمل بیاورید وبرای اطلاع جهانیان، آن‌را منتشر سازید.
با احترامات فراوان، از طرف پاکستانیهای مقیم خاورمیانه:
دکتر شاهد احمد، مهندس حمیدالدین احمد، محمّد اقبال سهیل، محمّد سرفراز جیمه، دکتر صالحه نسرین (بانو)،محمّد سلیم معینی، دکتر محمود رشید، شمشاد علی، رانا آغاب علی خان (قاضی)، دکتر فهمیده خاتون (بانو)،هدایت‌الله محمّدانی، محمّد اسلم، عبدالواحد هاشمی، ظاهر سعید و...
***
سه سال و اندی از این ماجرای اسف‌انگیز گذشت و از سرنوشت قطعی محمّد قطب و خواهرش امینه قطب، اطلاع‌صحیحی بدست نیامد.
برادر او سیّد قطب مفسر عالیقدر اسلامی، ناجوانمردانه به دار آویخته شد.(2) خواهر دیگرشان حمیده قطب به‌دهسال زندان محکوم گردید. زینب الغزالی رئیس جمعیّت زنان مسلمان به اتهام فعالیتهای مخفی! به حبس ابدمحکوم شد و صدها جوان برومند و مسلمان، صدها زن و مرد رزمنده، به جرم «مسلمان» بودن و مخالفت با برنامه‌های‌ضداسلامی رژیم مصر، به زندان و شکنجه و آزار و اعدام دچار شدند تا پایه‌های «ناسیونالیسم عربی»! القومیه العربیه و سوسیالیسم عربی! الاشتراکیه العربیه به‌جای انترناسیونالیسم اسلامی و سوسیالیسم اسلامی، تحکیم یابدو ارکان «عروبیت»! تقویت گردد و زمامداران بلاد عربی آنطور که ادعا می‌کردند! بتوانند فلسطین اشغال شده را آزادسازند! اما سومین شکست اعراب و خیانت ژنرالهای قداره‌بند، نشان داد که تنها اسلام و جهاد اسلامی و روح‌اسلامیت می‌تواند بلاد عربی و غیرعربی مسلمان را نجات بخشد!...