در زمانی که در قانون بودجه سال 1362 وزارت کشور مکلف شد طرح خودکفایی شهرداری ها را ظرف شش ماه تهیه کند، تا به امروز موضوع تامین منابع درآمدی پایدار برای شهرداری ها به بحثی جدی تبدیل شده و تلاش هایی از سوی وزارت کشور و نیز شهرداری ها در این خصوص به عمل آمده است. هر چند وزارت کشور لایحه خودکفایی شهرداری ها را هیچ وقت تهیه نکرد اما هر ساله در قانون بودجه سالیانه کشور در بند ج تبصره 19 مجلسیان آوردند که توزیع عواید متمرکز شهرداری ها نزد وزارت کشور باید منجر به خودکفایی شهرداری ها شود و این موضوع که تبدیل به هدفی آرمانی برای شهرداری ها شده بود هر ساله در دستورالعمل توزیع عواید متمرکز شهرداری ها موضوع بند ج تبصره 19 قانون بودجه کشور ذکر می شد تا اینکه قانون موسوم به تجمیع عوارض در اواخر سال 1381 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و کلیه منابع عوارض موضوع تبصره مذکور این بار در قامت قانون تجمیع عوارض جمع بندی و عرضه شد و دیگر صحبتی از خودکفایی به میان نیامد.بحث خودکفایی شهرداری ها هر چند به طرح و لایحه یی برای قانونمند کردن این موضوع نینجامید، بلکه بهانه یی شد که سهم دولت در تامین منابع اعتباری شهرداری ها به تدریج کم و کمتر شود به گونه یی که نسبت کمک های دولتی به بودجه شهرداری ها از حدود 55 درصد در سال 1356 به کمتر از
10 درصد در سالیان اخیر رسیده است و شهرداری ها به ناچار به سمت منابع درآمدی رفتند که قانونی برای دریافت آن در اختیار نداشتند، فروش تراکم و کاربری خارج از طرح جامع و طرح های تفصیلی شهری تبدیل به محور اصلی تامین درآمد برای شهرداری ها شد. به گونه یی که در برخی از کلانشهرها 80 درصد درآمد شهرداری از محل عوارض ساختمان ها و اراضی و فروش تراکم و کاربری بوده است.حرکت شهرداری ها به سمت استفاده از درآمد حاصل از فروش تراکم و تکیه بر عوارض ساخت و ساز اراضی، منابع درآمدی شهرداری ها را به سمت عدم تعادل و عدم پایداری در بودجه سمت و سو داد بدین ترتیب که رونق ساخت و ساز، افزایش درآمد شهرداری ها را موجب شده و رکود ساخت و ساز، کاهش منابع درآمدی شهرداری ها را سبب شده است. این پیوند و ارتباط تنگاتنگ میان مقوله ساختمان و مقوله درآمد شهرداری ها می تواند تاثیرات مخربی بر هر دو بخش بگذارد: از یک سو، اخذ عوارض برای احداث ساختمان هم می تواند موجب کاهش ساخت و ساز شده و هم می تواند موجب افزایش هزینه های تمام شده ساختمان شود البته این به معنای تایید سخنان رئیس جمهور مبنی بر ارتباط گرانی مسکن و عوارض شهرداری نیست چرا که این ارتباط از دهه هفتاد در تمام شهرهای کشور شکل گرفته است و سنگینی بار هزینه های شهرداری ها بر دوش بخش ساخت و ساز بوده است.هر چند تلاش هایی در دهه اخیر صورت پذیرفته که از سهم عمده عوارض ساخت و ساز در منابع درآمدی شهرداری کاسته شود لیکن تاکنون سایه این ارتباط و نیز رویه همچنان بر سر شهرداری ها سنگینی می کند.در سال 1380 پیش نویس لایحه یی با عنوان تامین منابع درآمدی پایدار برای شهرداری ها در دفتر برنامه ریزی عمرانی وزارت کشور تهیه شد که در آن سعی شده بود تکیه منابع درآمدی شهرداری ها از منابع ناپایدار به منابع پایدار تغییر یابد. به عنوان مثال عوارض بر بهره برداری از ساختمان به جای عوارض برای احداث ساختمان قرار گرفت و بخشی از مالیات های فعلی که توسط دولت دریافت می شود ولی در ماهیت، از جنس عوارض هستند، به عنوان عوارض تصویب شدند و مباحث متعدد دیگری که به نظر می رسد در صورت اهتمام دولت قبلی و دولت فعلی در تصویب لایحه و ارسال آن به مجلس شورای اسلامی، گام بلندی برای گسست رابطه احداث ساختمان و درآمد شهرداری و ایجاد رابطه صحیحی بین اقتصاد شهر و بودجه شهرداری برداشته شود. متاسفانه بررسی لایحه مذکور در دولت قبلی به درازا کشید و دولت نهم با توجه به اینکه لایحه مربوط به دولت قبلی بود چندان اهتمامی برای بررسی و تصویب آن به عمل نیاورده است: موضوعی که قطعاً گلایه و انتقاد جدی شهرداران و شوراهای شهری را برای دولت نهم به همراه دارد.در این خصوص در کلانشهر تهران با تصویب طرح جامع جدید و تثبیت تراکم ها و کاربری ها، مشکل درآمدی شهرداری تهران با تنگنای جدی مواجه خواهد شد چرا که امکان فروش تراکم را از شهرداری سلب خواهد کرد. همین مطلب قاعدتاً برای سایر شهرداری ها با تصویب طرح های جامع جدید یا طرح های معماری جدید، مشکلات جدی را فراهم خواهد کرد. از این رو اخیراً شهرداری تهران طرح تامین منابع جدید درآمدی برای شهرداری تهران را به شورای اسلامی شهر تهران ارسال کرده است که قاعدتاً پس از تصویب در شورا مواردی از آن باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.در سال های گذشته مجمع مشورتی شهرداران کلانشهرها و نیز امسال شوراهای اسلامی کلانشهرها این مساله را پیگیری کرده اند، لیکن با توجه به اینکه لایحه منابع درآمدی پایدار شهرداری ها با سکوت وزارت کشور در دولت مواجه شده و در این خصوص اطلاع رسانی نیز نشده است. بهتر است که با توجه به وظایف شوراهای استان ها مستند به قانون اساسی، طرح تامین منابع درآمدی پایدار برای شهرداری ها تهیه و مستقیماً به مجلس شورای اسلامی ارائه شود و با رایزنی با فراکسیون مدیریت شهری مجلس شورای اسلامی که با شهردار تهران نیز ارتباط خوبی دارند و با پشتیبانی و همراهی شهرداران و شوراهای شهری از طرح مذکور امکان تصویب آن را در مجلس شورای اسلامی فراهم کنند.
خوشبختانه مطالعات و تحقیقات متعددی در این خصوص در وزارت کشور و نیز در سایر شهرداری ها به ویژه شهرداری تهران در خصوص بررسی مشکلات و ارائه راهکارها برای بهبود وضعیت درآمدی شهرداری ها انجام شده است که در تهیه طرح مذکور به شورای عالی استان ها کمک بسیار زیادی خواهد کرد. قاعدتاً اگر دولت و به ویژه وزارت کشور به وظیفه خود در ارائه لایحه مذکور عمل می کردند نیازی به انداختن مشکل گرانی مسکن در دامن شهرداری ها نبود.
بررسی لایحه تامین منابع درآمد پایدار شهرداریها در دولت
خبرگزاری فارس:رییس سازمان شهرداریها و دهیاری های کشور از بررسی لایحه تامین مالی و درآمد پایدار شهرداریها در کمیسیونهای دولت خبر داد و گفت: در حال پیگیری اختصاص یک سوم درآمد حاصل از ارزش افزوده برای شهرداریها از مجلس هستیم.
به گزاش خبرنگار اجتماعی فارس مهدی هاشمی عصر امروزدر حاشیه پنجمین گردهمایی شهرداران کلان شهرها و مراکز استانها طی نشستی با خبرنگاران با اشاره به تلاش های ویژه سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور برای تامین منابع پایدار درآمد، تصریح کرد:در صورت تصویب این لایحه بخش قابل ملاحظه ای از منابع درآمد مورد نیاز شهرداریها تامین می شود.
به گفته وی در پی تلاشهای انجام گرفته برای جلب کمک های دولت، از نیمه دوم سال 84 شهرداریها با 30 تا 35 درصد افزایش منابع مواجه بوده اند.
*عدم توجه به روستاه علت اصلی حاشیه نشینی
رییس سازمان شهرداریها و دهیاری های کشور در خصوص اقدامات و برنامه های در دست انجام برای ساماندهی حاشیه نشینی گفت:سیاست های مربوط به حاشیه نشینی در شورایی به ریاست وزیر مسکن در حال پیگیری است و خبرهای جدید در زمینه حاشیه نشینی طی ماههای آتی اعلام می شود.
به گفته هاشمی رسیدگی به روستاها از اولویت های سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور در سالجاری است.از نظر وی عمران و اشتغال روستایی و ارائه تسهیلات خدماتی نقش مهمی در کاهش حاشیه نشینی دارد.
*شهرداریها با کمبود 50 درصد بودجه برای اداره امور به روش جاری هستند
وی در بخش دیگر سخنان خود با تاکید بر این که بهتر بود شهرداریها بعد از دستیابی به خودکفایی مستقل می شدند سپس وابستگی آنها به بودجه های دولتی قطع می شد، تصریح کرد:شهرداریها برای اداره امور جاری خود در شرایط فعلی به 64 هزار و 500 میلیارد ریال اعتبار نیاز دارند در صورتی که تنها 50درصد این بودجه را در اختیار دارند.
هاشمی با اشاره به عدم تصویب پیشنهاد اختصاص 900 میلیارد تومان اعتبار برای تقویت و توسعه تاسیسات زیربنایی شرهای در مجلس، افزود:2 لایحه دیگر به مجلس در این رابطه پیشنهاد شده که در صورت تصویب آنان 20 هزار میلیارد تومان ازاین کسریها تامین خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد:برای کاهش مشکلات فعلی شهرداریها کمک هایی از محل سفرهای استانی رییس جمهور یا مصوبات موردی سازمان شهرداریها در اختیار شهرداریها قرار می گیرد.
*900 دستگاه اتوبوس تا مهرماه به ناوگان حمل ونقل عمومی شهرها تزریق می شود
رییس سازمان شهرداریها ودهیاریهای کشور با اشاره به کمیته های زیر مجموعه تبصره 13 و فعالیت آنها در زمینه بهینه سازی مصر سوخت ، توسعه حمل ونقل ریلی و غیر ریلی، خروج خودروهای فرسوده و اطلاع رسانی، تصریح کرد:در سالجاری 6 هزار و 500 دستگاه اتوبوس بر اساس مفاد این تبصره به بدنه ناوگان حمل ونقل عمومی کشور تزریق خواهد شد که 900 دستگاه آن تا مهرماه در اختیار شهرداریها قرار خواهد گرفت.
وی در پاسخ به سوالی درخصوص راه اندازی خط یک متروی مشهد تا تابستان سال آینده خبر داد و افزود:مشهد تنها شهری است که برای احداث قطار شهری در آن، طی مصوبه ای از اختیارات کامل دولت برخوردار است و با توجه به اختیارات داده شده در تامین منابع، امیدواریم اولین خط متروی مشهد سال آینده به بهره برداری برسد.
وی در ادامه از انجام مطالعات اولیه احداث قطار شهری در 16 شهر دیگر خبر داد.
*انجام کارهای اساسی در زمینه مدیریت بحران نیازمند تصویب لایحه ایجاد سازمان مدیریت بحران است
هاشمی در خصوص اقدامات انجام گرفته در رابطه با تقویت شهرها و مناطق زلزله خیر طی یکسال گذشته گفت:با تصویب لایحه مذکور در مجلس به دنبال برداشتن گام های مهمی در بحث پیشگیری، مقابله و امداد ونجات هستیم.
به گفته وی قراردادهایی برای خرید تجهیزات مربوط به مواقع بحران همچون زنده یاب، اسکان موقت و سایر موارد منعقد شده است اما از نظر وی تا زمان تصویب لایحه مذکور نمی توان انتظار تحول اساسی در این زمینه را داشت چرا که باید بودجه های لازم نیز در این زمینه تامین شود.
*انتخاب همزمان شهردار توسط مردم و شوراها مصلحت نیست
وی در پاسخ به سوالی درخصوص انتخاب شهردار توسط مردم گفت:اگر قرار است که شهردار توسط مردم انتخاب شود این کار نیاز به اصلاح قانون دارد.
وی تاکید کرد:به نظر من انتخاب همزمان شهردار توسط مردم و شوراها به مصحلت نیست.در صورتی که درانتخاب ها هماهنگی وجود نداشته باشد مردم دچار سرگردانی می شوند اما در نهایت همه در این زمینه باید تابع مصوبه مجلس خواهیم بود.