قبل از دوره والسانان
مورد قبول واقع شده که خانواده ای Mesonychidae در پایان دوره زمین شناسی سرتاسر شروعی بودند والسانان ازدیگر پستانداران جدا شدند. این خانواده گوناگون بوده و یک مدرک علمی وجود دارد که این خانواده به آنگولاهای اندونزی مثل اسب ها، خوکها، باضافه والسانان تبدیل شدند.
خانواده مزونیکیده از پستانداران خشکی بوده اند و زمینهای همواری راکه امروزه آفریقاست در اوایل ائوسن اشغال کرده بوند. آنها دارای بدن های بزرگی بوده اند وساختار دندانی آنها نشان می دهد که این خانواده شامل گیاهخواران، گوشتخواران و همه چیزخواران بوده فسیل های مربوطه درمصب رود ها و تالاپ ها پیدا شده و اینطور نتیجه می شود که بعضی از مزونیکیده درحال تکامل به سمت یک زندگی آبی بوده اند.
راسته ی ocndylarthra احتمالاً جد بین artiodactyla و والسانان بوده اند که به آنگولاها( سم داران) تبدیل شدند که دلایل حاکی از این موضوع شامل: فسیل های قدیمی، ترکیب خونی یکسان، قندخون جنینی( و کروموزومها) انسولین( مرفولوژی و هم ساختار هخونی) می باشد.
این تشابهات به همراه مرفولوژی جمجمه به این نتیجه منجر می شود که مزونیکیدهه احتمالاً جد والسانان امروزی هستند) قبل از پیدایش والسانان اولیه، condylarthra های زمینی احتمالاً در کنار رودهایی با جریان کند که به داخل دریای تستیس غربی و جنوبی ریخته می شده سکنی گزیده بودند که با دریای مدیترانه و خلیج فارس امروزی مطابقت دارد. مجتمع این حیوانات در منابع آبی مشابه پستانداران ساوانا در استوای امروز است مثل هیپوتالاموس احتمالاً این موجود ات بیشتر آبزی و کمتر حجیم و جاگیر بوده اند.
در ابتدا اجداد والسانان از ماهی های کندرو و نرمتنان تغذیه می کرده اند ولی وقتی رشد جمعیت افزایش یافت و رقابت برای بدست آوردن منابع ایجاد شد نیاز به رفلکس های مربع و دندانهای بسیار مناسب برای شکار ماهی های تندرو بوجود آمد توانایی فرار از صیادان نیز مهم بود ولی خیلی با اهمیت شده بود.
تغییراتی که در ساختمان دندانی مشاهده می شود تحلیل فسیل ها را آسانتر می کند. انهناء راسته ی condylarthra به نظر می رسد که به archaeocetes تبدیل شدند که مشابه همان والسانان اولیه در پایان ناپیوستن هستند. ممکن است که موجود ات حد واسط بین مزونیکیده و آرتئوست یک حیوان سیل شکل بوده که فقط برای ازدیاد نسل به ساحل می اید و در دریا تغذیه میکرده است. حدود 51 میلیون سال پیش سکنی گزیدن در دریا رخ داد.
* پیدایش والسانان اولیه
در دوره پالیوسین آنچه که امروز دریای مدیترانه و خلیج فارس است یک بخش بحساب شده بازو مانند قسمت غربی دریای تیسیس باستانی را ایجاد کرده است. احتمالاً دراین منطقه حدود 50 میلیون سال پیش condylarthra در حاشیه های ساحلی و مرداب ها سکنی گزیدند. آنها مناطق مناسب اکولوژیک را که در پایان کراتا سه باقی مانده بود. بهره برداری می کردند توسط خزنده های منقرض شده شامل، icthyosaurs,Plesiosars ودیگران.
آبهای گرم دریای تیسیس احتمالاً در طی ائوسن بواسطه ی فرونشستگی اروپا و افزایش فعالیت آتشفشان ها در مناطق مختلف جهان گسترش یافت. این دریای گسترده شده نهایتاً تبدیل شد به آنچه را که امروز اقیانوس هند و آتلانتیک است.
مابین والسانان اولیه و اجدادشان نقصان اطلاعات فسیلی وجود دارد وممکن استکه گونه های انتقالی شایع و موفق نبوده اند بنابراین فسیلهای اندکی که واقعاً مشخص باشند نایاب اند. در نطریه دیگر ممکن است که تکامل condylarthra ها به والسانان خیلی سریع و در اثر جغرافیایی عملی انجام شده.بعضی از تکامل گرایان درحال حاضر باور دارند که یک تغییر سلسله ای در بعضی از راسته ی حیوانات خیلی قابل قبول تر است.
دنیای والسانان اولیه که در زیر راسته ی archaeocetes طبقه بندی می شوند شامل رستنی های استوایی و مرداب ها و دریاهای پیشروی داده شده است. archaeocetes دارای بدن های طویل شده بودند و آبزی بودند از نظر سایز بعضی ها از آنها متعادل بوده اند ولی گروهی هم امکان داشته تا 21 متر رشد طولی داشته باشند.
قدیمی ترین فسیل قابل قبول والسانان به نام icthyosaurs,Plesiosaurs و دیگران. آب های گرم دریای تستیس احتمالاً در ی ائوسن بواسطه ی فروشستگی اروپا و افزایش فعالیت آتشفشانها در مناطق مختلف جهان گسترش یافت این دریای گسترده شده نهایتاً تبدیل شده به آنچه که امروز اقیانوس هند و آتلانتیک است.
مابین والسانان اولیه و اجدادشان نقصان اطلاعات فسیلی وجود دارد و ممکن است که گونه های انتقالی شایع و موفق نبوده اند بنابراین فسیلهای اندکی که واقعاً مشخص باشند نایاب اند. در نطریه دیگر ممکن است که تکامل condylarthra ها به والسانان خیلی سریع و در اثر جغرافیای علمی انجام شده. بعضی از تکامل گرایان در حال حاضر باور دارند که یک تغییر سلسله ای در بعضی از راسته ی حیوانات خیلی قابل قبول تر است.
دنیای والسانان اولیه که در زیر راسته ی Archaeoceti طبقه بندی می شود شامل رستنی های استوایی، مردابها و دریاهای پیشروی کرده است. Archaeoceti دارای بدن های طویل شده بودند و آبزی بودند. از نظر سای بعضی ها از آنها متعادل بوده اند ولی گروهی هم امکان داشته تا 21 متر رشد طولی داشته باشند.
قدیمی ترین فسیل قابل قبول والسانان به نام Pappocetus Luard از نیجریا شمالی و Protocetus avatus از مصر که هر دو مربوط به خانواده ی Protocetidae هستند و احتمالاً خصوصیات رفتاری مشابهی داشته اند. نام رایج برای اولین والسانان Zeuglodon است در ساختمان استخوان این حیوانات به پستانداران اواخر کراتاسه و اوایل ائوسن شبیه است مخصوصاً تخصصی شدن آنها برای به چنگ درآودن صیدهای تندرو مثل ماهی ها.
در طی پالیوسن و ائوسن گونه زایی در بین پستانداران ایجاد شد که منجر به جنگ و ستیزهای فراوان برای بدست آوردن منابع غذایی شد.
جمعیت بزرگی پرورش یافت ولی بعداً بدلیل تغییرات در تعادل اکولوژیک که افزایش جمعیت ایجاد شده بود باعث فروپاشیدن آنها شد. از آنجائیکه تکامل معمولاً درشرایط نامساعد رخ می دهد مثبل جاهایی که اندازه جمعیت کاهش یافته تکامل هم بالاخص در این دوره زمانی سرعت گرفت.
انتخاب طبیعی در این دوره زمانی سازش های مساعدی را برای شکارکردن ماهی های تندرو و چابک بجای موجودات آب شیرین زی، نرم تنهای دهانه رودخانه های بزرگ و ماهی های کندرو برگزید. از نظر ساختمان دندانی ناجور دندان بوده اند از و این نشان میدهد که دندانهای پیش،نیش و دندانهای آسیا متمایزند از انواعی که در پستانداران خشکی زی هستند مثل والهای امروز والسانان اوولیه دارای استخوانهای گوش بسیار متراکم، گام های بلند، سوراخ های بینی بالای پوزه، فضای اطراف استخوانهای گوش برای حضو چربی و کیسه های هوایی که گوش را از جمجمه جدا بکند بودند. بدن طویل شدهبود ودم بلندی داشته اند گردن کوتاه و اندام حرکتی عقبی کوتاه شده بود. اندام جنبه جلویی به شکل راکت تیس بوده و عمل خمیدگی در مهره دم دیده می شود که اجازه می داد ه حرکت های بالا و پائین دم به خوبی و حرکت های پهلو به پهلو انجام بگیرد.
والسانان اولیه احتمالاً از نظر فیزیولوژیکی بخوبی والسانان امروزی به زندگی دریازی سازگارنشده بودند وحتی بعداً نمونه های موجود فقط محدود به آبهای گرم بودد و archaecete فقط می توانستند در آبهای کم عمق شیرجه بزنند.
محدودیت های بسیار در بدنآنها رقابت را بین والسانان پیشرفته در دوره الیگوسن غیر ممکن کرد. با وجود انواع غالب در ائوسن تنوع در دوره الیگوسن فرو پاشید و الیگوسن به دلیل تنوع پائین گونه ها مخصوصاً در جنوب غربی اقیانوس آرام مشهور است آخرین باقیمانده های این زیر راسته مربوط به ابتدای میوسن در فرانسه هستند تاریخ های مربوط به این باقیمانده ها تأئید نشده است.
* اولین odontocetes
دردوره الیگوسن بین 28 تا 25 میلیون سال پیش archaeocete بوسیله 4 خانواده جایگزین شدند که شامل squalodontids, Agrophiidae که mysticete های اولیه هستند( در این دوره زندگی برای والسانان آبی تر شده به صورتی که سوراخ های خارجی بینی به سمت عقب منتقل شدند و ساختمان بدن به فرمی در آمد تا بتوانند حیوانات را از اب شکار کنند وگردن بلند و متحرک و اندام حرکتی عقبی کارآمد و بالاخره بیشتر محدوده کمربندی لگن از بین رفتند. هرگونه پوشش بدنی دارای مو و پشم که این مخلوقات را با اجداد خشکی زیشان ارتباط می داد کاملاً از بین رفت. بدن بیشتر به فرم از درآمد و یک باله پشتی بوجود آمد. گونه های پسین احتمالاًً با گونه های اولیه وجه مشترک داشته اند ولی در نهایت بوسیله ی انواعی مثل دلفین های باله راست از بین رفتند. همچنین در این دوره دلفین های با دم های پره صاف گسترش یافتند. هر نوع عملی را که برای زندگی در دریا مفید نبود توسط انتخابی طبیعی به سرعت از والسانان خذف شد تکامل خیلی تهاجمی عمل می کر و به همراه سازش های برای بقاء که شامل پایداری به انباشتگی و تجمع هموگلوبین، تحمل میزان پائین اکسیژن ایجاد پینه ی زیرپوستی که در پستانداران دریایی برای ذخیره مواد غذایی است و از آن روغن گرفته می شود کنترل پیشرفته دمای بدن، فشرده شدن جلوی جمجمه بیشترین odontocetes های اولیه هنوز تا حدو دندان بوده اند. ولی در اواخر الیگومن دندانها در بعضی نمونه ها تعدیل شد که شامل ردیف های بلند و بسیار تیز بود و دندان ها هم شکل تک ریشه ای با تاج های مخروطی شکل بود را حالتی مشابه جور ندان هاست. تقریباً همه ی دلفین های امروزی جور دندان هستند فقط یک استثناء قابل توجه در Rissos Dophin هست. بعضی از Odon toot ها به شدت مشتق شده بطور قابل ملاحظه ای به تاروال ها یا نهنگ های دریای شمال که بخشی از ساختمان دندان را از دست دادند یا به دندان های مخصوصی توسعه پیدا کردند. Odon toot ها به اصطلاحات و تغییراتی بسیاری تن دادند. مثلاً درشکل گیری جمجمه، سازش برای اسکن صوتی و غواصی، melon در شکاف بینی ایجاد شد] ملون:در سر قرار دارد که مخصوص عمل echolocation است. یعنی آنها از این طریق صوت را در محیط اطراف پخش می کنند و الگوهایی که در اثر برخورد صوت به اجسام اطراف ایجاد شده را دریافت می کند از این طریق صوت را در محیط اطراف پخش می کند و اکوهایی که در اثر برخورد صوت به اجسام اطراف ایجاد شده را دریافت می کند و می توانند عمل آن جسم و نوع آن را تشخیص دهند.[ توانایی انعکاس صدا احتمالاً زمانی بوجود آید که جمجمه متراکم شده بود و احتمالاً بوسیله ی adontocete های اولیه بطور ماهرانه تمرین شده و بعضی سازش ها که این توانایی را کمک کردند مثل جدایی جدایی استخوان های گوش با اجسام چربی و کیسه های هوا اجازه می داد تا شنوایی در آنها مدت دار باشد.
اولین adontocete های واقعی مربوط به خانواده ی Agrophiidae بوده اند آن والهای پوزه کوتاه بوده اند با دندانهای مثلثی کوسه مانند نهایتاً aqualodont بوجود آمدند که رفتار آنها مشابه به والهای قاتل است. اگرچه از لحاظ مورفولوژی کاملاً با هم متفاوت بودند. بیشتر آنها بزرگ با بدن های 3 متری بوده اند و جمجمه در آنها کاملاً فشرده شده بود. aqualodont ها به خانواده ای از دلفین هایی تبدیل شدند که قبلاً Eorhinodelphinidae نامیده می شدند. ولی امروزه این نام به ehabdosteidae تغییر یافت. این موجودات پوزه های بسیار بلند داشتند و بیشتر گونه های این خانواده تقریباً 3 متر طول داشتند. فسیل ها مربوط به اوایل و اواسط میوسن است و در اروپا ،امریکای شمال و جنوبی و رسوبات آبهای شیرین استرالیا یافت شده.جمجمه کاملاً فشرده شده و یک جور دندان بودند ولی بهر حال جمجمه ها در این زمان هنوز متقارن نبوده برخلاف دلفین های امروزی.
* odontocete های اولیه تا دلفینیده
در اوایل میوسن Melon در انواع جدید پرورش یافت و سیستم های شنوایی کامل تر شدند. خانواده های گوناگونی مشابه دلفین ها که درحال حاضر منقرض شده اند شکوفا شدند: خانواده ی squalodelphinidae اولین odontocete شناخته شده بودند با جمجمه های نامتقارن 2 تاکسون شاخته شده squalodelphis از ایتالیای شمالی و Diochtichus از آرژانتین احتمالاً این موجودات کوچک با کمتر از 3 متر طول بوده اند و با تعداد زیادی دندانهای یکجور. جمجمه های فشرده شه بود مشابه Rhabdosteidae وتعداد زیادی از گونه های مشتق شده ی Squalodontidae بعضی ها معتقدند ه والهای پوزه دار از این گونه تکامل یافته اند ولی دلایل اندکی براین این باور وجود دارد.