مطالعه و بررسی جو همیشه مورد نظر دانشمندان ایرانی بوده است ، از این رو خیلی از دانشمندان نجوم در آثار خود بخشی را به مسائل جوی اختصاص داده اند .محمد بن ذکریای رازی ، ابن سینا ، حکیم عمر خیام ، ابوریحان بیرونی و انوری شاعر معروف از شخصیتها و دانشمندان ایرانی بوده اند که پیرامون پدیده های جوی مطالبی در آثار خود به یادگار گذاشته اند .
فعالیتهای منظم هواشناسی اولین بار با اندازه گیری عناصر جوی توسط سفارتخانه های انگلیس و روس در تهران و مناطق نفت خیز جنوب کشور شروع شد که این اطلاعات صرفاً به بایگانی کشورهای مربوطه منتقل شده و احتمالاً در برنامه های تحقیقاتی آنها مورد استفاده ویژه قرارگرفته است. درس هواشناسی در سال 1298 در برنامه درسی مدرسه برزگران منظور شد که این درس توسط معلمان فرانسوی تدریس می شد و در همان محل اولین سکوی هواشناسی احداث شد که در آن دمای هوا و رطوبت نسبی و میزان بارندگی اندازه گیری می گردید . این ایستگاه در سال 1308 کامل شد و اکثر عناصر جوی را دیده بانی می کرد بتدریج در اثر نیاز شدید بخشهای کشاورزی و آبیاری تعدادی ایستگاه نیز بر حسب ضرورت در نقاط مختلف کشور تاسیس گردید که مسؤولیت آن با بنگاه مستقل آبیاری وابسته به وزارت کشاورزی وقت بود . بعد از جنگ جهانی دوم نیروهای متفقین برای سلامت پرواز هواپیماهای
خودی واحد کوچک هواشناسی دایر کردند که نیازهای هواشناسی بخش هواپیمایی آنها را تامین می کرد در این زمان بنگاه مستقل آبیاری وزارت کشاورزی اقدام به تربیت یک گروه دیده بان هواشناس نمود که این دیده بانان در سال 1327 فارغ التحصیل و در ایستگاه های هواشناسی مشغول به کار شدند . هواپیمایی کشوری نیز به علت نیاز به اطلاعات جوی در فرودگاههای کشور اقدام به تاسیس ایستگاههای هواشناسی کرد . در اثر نیاز شدید برنامه ریزان به آمار و اطلاعات اقلیمی از نواحی مختلف کشور و ناهماهنگی در تاسیس ایستگاههای هواشناسی که توسط بخشهای مختلف ایجاد می شد مسؤولان وقت ، تاسیس یک واحد هواشناسی مستقل در کشور را ضروری دانسته و در سال 1334 شمسی اداره کل هواشناسی کشور وابسته به وزارت راه تاسیس شد . این اداره کل بعدها بصورت سازمانی مستقل زیر نظر وزارت جنگ قرار گرفت که بعد از انقلاب اسلامی مجدداً زیر نظارت وزارت راه و ترابری درآمد در هنگام تشکیل اداره کل هواشناسی در سال 1334 تمامی ایستگاههای هواشناسی که توسط بخشهای مختلف تاسیس شده بودند به این اداره کل واگذار شد . ایستگاههای واگذارشده از نوع سینوپتیک ، اقلیم شناسی و باران سنجی بودند که هریک دیده بانی های مربوط بخود را انجام می دادند . در آن زمان تعداد ایستگاههای سینوپتیک 34 و اقلیم شناسی 107 و باران سنجی 160 بود . گسترش ایستگاههای هواشناسی و توسعه شبکه آن پس از انقلاب اسلامی شتاب بیشتری پیدا کرده است . در سال 1338 هوا شناسی ایران بعنوان یکصد و سومین عضو سازمان هواشناسی جهانی به عضویت این سازمان جهانی درآمد.
سازمان هواشناسی کشور قبل از انقلاب ببیشتر درخدمت حمل و نقل هوایی و صنعت هواپیمایی بود و به مسائل هواشناسی کاربردی کمتر توجه می شد ولی پس از انقلاب اسلامی و با تعیین کشاورزی بعنوان محور اصلی فعالیت های اقتصادی کشور ، این سازمان نیز خدمات خود را به سمت کشاورزی متوجه کرد و امروزه توسعه ایستگاهها و بهبود سیستم آمار هواشناسی کشور در جهت ارائه خدمات به بخشهای تحقیقاتی کشاورزی ، دامداری ، آبیاری و غیره گرایش دارد . امر تحقیقات بعنوان بخشی از فعالیتهای مستمر این سازمان بدون استفاده از کامپیوتر و اصلاح روشهای جمع آوری و بایگانی آمار میسر نبوده و لذا از سال 1362 سعی شد با تجهیز مرکز کامپیوتر سازمان به یکی از پیشرفته ترین کامپیوترهای موجود در جهان و با تبدیل نقشه ها و گرافها بصورت میکروفیلم ، مجموعه این مدارک بتواند پژوهشگران را در دسترسی سریع به اطلاعات یاری کند .
همچنین مراکز تحقیقاتی سازمان با تشویق کارشناسان و محققان هواشناسی توانسته است مجموعه ای از 132 اثر از ترجمه و تالیف ارائه نماید که به تدریج چاپ و منتشر می گردد ، با توجه اهمیت ارتباطات در هواشناسی ، شبکه ایستگاههای سینوپتیک کشور با مجهز شدن به دستگاههای بی سیم S S B ( اس – اس – بی ) و برقراری خطوط تلکس در مراکز مناطق تقویت شد و کلیه اطلاعات جوی از 160 ایستگاه سینوپتیک به طور همزمان ساعت به ساعت در مرکز مخابرات تهران جمع آوری می شود بصورت بلادرنگ و یا بصورت آمار در اختیار مرکز پیش بینی و مرکز خدمات کامپیوتری سازمان قرار می گیرد . کارشناسان مرکز کامپیوتر با توجه به دستورالعملها و استانداردهای بین المللی در چند مرحله کار کنترل کیفی و کمی اطلاعات رسیده را به صورت دستی و کامپیوتری انجام می دهند و نتایج را روی نوار و دیسک های کامپیوتری منتقل می کنند .
مرکز پیش بینی تهران با دریافت اطلاعات ساعت به ساعت جوّی کلیه کشورهای خاورمیانه ، اروپا و آسیا و جمع آوری همزمان اطلاعات از ایستگاههای هواشناسی سینوپتیک داخل کشور روزانه چندین نقشه هواشناسی در سطوح مختلف جوّ تهیه و پیش بینی های لازم را صادر می کند . مرکز اخطاریه های ویژه پیش بینی تهران که از چند سال قبل دایر شده است پیش آگهی و اخطاریه های لازم را در مورد وقوع طوفان ، سیل ، سرمای شدید و ناگهانی ، بروز آفات کشاورزی و غیره تهیه می کند و به سازمانها و نهادهای ذیربط ارسال می دارد .
در کنار فعالیتهای تحقیقاتی سازمان ، مرکز آموزش عالی هواشناسی و علوم جوّ توانسته است در پنج سال گذشته در 14 دوره آموزشی دانشجویان و کارمندان را در سطوح فوق دیپلم ، لیسانس و بالاتر آموزش دهد که این آموزشها چه بصورت بازآموزی و چه بشکل دوره های تخصصی دیپلمه ها و لیسانسیه های تازه استخدام توانسته است در بالابردن کیفیت علمی امور هواشناسی مؤثر باشد .
از نظر آموزشهای بین المللی و شرکت در سمینارها و اجلاسیه های تخصصی ، سازمان بسیار فعال بوده و در چند سال اخیر تعداد زیادی از کارشناسان سازمان برای شرکت در دوره ها و سمینارهای آموزشی به خارج از کشور مسافرت کرده اند . در این راستا تعداد زیادی از متخصصان هواشناسی تا کنون در دوره های آموزشی که در سایر کشورها توسط سازمان هواشناسی ترتیب داده شده است شرکت کرده اند .
کتابخانه سازمان هواشناسی کشور با حدود ده هزار جلد کتاب و 62 عنوان مجله علمی و تخصصی ، کتب منتشره سازمان هواشناسی جهانی را مرتباً دریافت می کند و در دسترس کارشناسان خود قرار می دهد
اهداف و وظایف سازمان هواشناسی کشور :
تحقیق و شناخت کامل اتمسفر و کلیه پدیده های جوی وجمع آوری ، تنظیم و تجزیه و تحلیل اطلاعات و آمارهای هواشناسی و ارائه و کشف نتایج حاصله بمنظور کمک به برنامه ریزی ، پیشرفت و افزایش بازدهی موثر در فعالیتهای کشاورزی ، دامپروری ، آب ، آبیاری ، مخازن آبهای زیر زمینی ، آبهای سطحی ، شهرسازی ، سدسازی ، تامین انرژی ، تاسیسات شهری ، آبرسانی ، سلامتی و بهبود ارتباطات هوایی ، در یایی ، زمینی و مطالعات محیط زیست و سایر فعالیتهای دریایی ، آلودگی هوا ، تعدیل مصنوعی آب و هوا و....
وظایف اساسی :
• تاسیس ،تکمیل و گسترش و نگهداری و شبکه ملی ایستگاههای مختلف هواشناسی در سطح کشور و انجام امور دیده بانیهای کلیه عوامل جوی سطح زمین و سطوح فوقانی جو .
• جمع آوری اطلاعات دیده بانی شده از کلیه ایستگاههای هواشناسی داخلی و خارجی بوسیله شبکه ارتباطات ، داخلی و بین المللی و کنترل کیفیت و مخابره آنها به کشورهای دیگر از طریق شبکه بین المللی ارتباطات هواشناسی .
• تجزیه و تحلیل کلیه اطلاعات گرد آوری شده بمنظو ر رفع نیاز و ارائه خدمات مشروحه ذیل :
1-3 – تهیه اطلاعات هواشناسی مورد نیاز هواپیمایی کشوری ، نیروی هوایی ، هوانیروز ، نیروی زمینی و نیروی دریایی
2-3- تهیه اطلاعات هواشناسی مورد نیاز سازمان بنادر و کشتیرانی ، شیلات ، وزارت نفت ، شناور های دریایی و سایر واحدهای در یایی جهت راهنمایی و هدایت کشتی ها و تعیین مسیر آنها
3-3- تهیه اطلاعات مورد نیاز وزارت جهادکشاورزی و سایر بخشهای خصوصی و دولتی
4-3 تهیه اطلاعات مورد نیاز محیط زیست ، وزارت نیرو ، انرژی اتمی و کلیه وزارتخانه ها و دستگاهها و شرکتهای ذیربط دولتی و خصوصی .
5-3- تهیه اطلاعات مورد نیاز بخشهای مختلف دفاعی کشور.
6-3- تهیه اطلاعات مورد نیاز جهت ارائه سرویسهای عمومی هوا و سلامتی عامه و خدمات به مردم
• ارزشیابی ، تجزیه و تحلیل و بررسی کلیه اطلاعات جمع آوری شده و تشکیل بانکهای اطلاعاتی لازم
• ارتباط و اتصال با شبکه های جهانی اطلاعات و مبادله پیام و اطلاعات لازم
• توسعه فعالیتهای مرکز آموزش بین المللی هواشناسی و علوم جو
• برگزاری و تشکیل کلاسهای تخصصی و دوره های کوتاه مدت و بلندمدت .
• همکاری و مشارکت بادانشگاهها و مراکز علمی و تحقیقاتی و برقراری ارتباط با اساتید و دانش پژوهان هواشناسی و علوم مربوطه .
• همکاری ومشارکت در اجلاسیه ها و کنفرانسها ی علمی و آموزشی و فنی بین المللی .
• بالا بردن سطح دانش تخصصی نیروی انسانی شاغل در مقاطع مختلف خدمتی از طریق برگزاری دوره های آموزشی و تخصصی مورد لزوم .
• انجام کارهای پژوهشی مورد نیاز در قالب گرایشهای موجود و توسعه مراکز تحقیقات هواشناسی کاربردی .
• آموزش مداوم فن آوریهای جدید و مختلف هواشناسی و علوم جو مبتنی بر آخرین فرضیه های علمی .