میکروفلورطبیعی دستگاه گوارش شامل بیش از 400 گونه ازانواع میکروارگانیسم های مختلف می باشد که جمعیتی بالغ بر1014 جرم زنده را تشکیل میدهند. حضور این جمعیت کثیر از میکروارگانیسم ها به دلایل زیر برای میزبان ضروری است :
1. کمک به فرآیندهضم مواد غذایی
2. کمک به سنتز و جذب ویتامین ها و مواد معدنی
3. تجزیه سلولز و سایر پلی ساکاریدها
4. تحریک سیستم ایمنی
جمعیت میکروفلورطبیعی روده تحت تاثیرعوامل مختلفی نظیر بروز بیماریهای معدی –روده ای ، تغییرات جیره غذایی، استفاده ازآنتی بیوتیک ها جهت درمان بیماریها،کمبود تغذیه ای، مسافرت (حمل و نقل)، تراکم بالای گله، سن، واکسیناسیون و استرس دستخوش تغییراتی میگردد.
از آنجایی که امروزه در صنعت پرورش طیور، به منظور دستیابی به سطوح بالای بازده اقتصادی، پرندگان در سیستم های پرورشی متراکم وگله های باجمعیتهای زیاد نگهداری و پرورش می یابند به همین جهت تحت تاثیرعوامل گوناگون درمعرض تنش قرارمی گیرند. همانگونه که اشاره گردید این عوامل منجر به بروزاختلال در تعادل میکروفلور روده و درنتیجه تضعیف مکانیسم های دفاعی بدن می گردند و بدین ترتیب اجرام بیماریزا فرصت فعالیت پیدا میکنند. درچنین شرایطی اغلب به منظور مهاریا حذف اجرام زیان آورموجود در روده وهمچنین جهت بهبود بازده غذایی وافزایش تولید،ازافزودنیهای غذایی ضد میکروبی مانند آنتی بیوتیک ها استفاده می شود.
بررسیهای بعمل آمده نشان می دهند مصرف مستمر وطولانی مدت مقادیر تحت درمانی این ترکیبات درخوراک دام و طیور ممکن است منجر به حضوربقایای آنها درفرآورده های دامی گردیده و پس ازمدتی موجب بوجود آمدن میکروارگانیسم های مقاوم به داروها در انسان گردد. بر اساس گزارشهای موجود، افزایش روزافزون ناهنجاریهای مادرزادی، وقوع بیماریهای مزمن، عدم تاثیر آنتی بیوتیک ها و برخی از عوارض دیگر که امروزه از آنها به عنوان مشکلات بهداشتی جوامع بشری یاد می شود، به مصرف بی رویه همین ترکیبات نسبت داده می شود.
با توجه به موارد فوق، درحال حاضر استفاده از آنتی بیوتیک ها به عنوان یک افزودنی غذایی متداول درخوراک حیوانات در برخی از کشورها بطورکامل ممنوع شده و در سایر کشورها نیز به تدریج رو به کاهش نهاده است.
پروبیوتیک ها Probiotics :
واژه « پروبیوتیک» ازکلمه یونانی Probiosis به مفهوم « برای زندگی » مشتق شده است. این واژه اولین باردرسال 1965 توسط Lilly وtillwell برای توصیف « عوامل محرک رشد که بوسیله میکروارگانیسم ها تولید می شوند» ارائه گردید.
مکانیسم های اثر پروبیوتیک ها :
اگرچه مکانیسم عمل ضد باکتریایی پروبیوتیک ها هنوزبطورکامل ودقیق مشخص نگردیده، ولی ممکن است مکانیسم های پیشنهادی زیر در این زمینه نقش داشته باشند :
الف) حفظ جمعیت میکروبی مفید در دستگاه گوارش
1- مکانیسم های پیشنهادی دراین زمینه عبارتند از:
2- رقابت برای متصل شدن به جایگاههای اتصال موجود در سلول های بافت پوششی روده.
3- رقابت برای دریافت مواد مغذی یا سوبستراها ( کربنؤازت، عناصر معدنی ).
4- چسبیدن به میکروارگانیسم های بیماریزا و کمک به حذف آنها از بدن میزبان.
5- تولید ترکیبات ضد باکتری.
ب) افزایش میزان دریافت غذا و بهبود هضم آن
1- فلور میکروبی روده در موارد زیر نقش عمده ای دارد:
2- متابولیسم مواد مغذی از قبیل کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربیها.
3- افزایش ماندگاری مواد مغذی ( چربی، ازت، کلسیم، فسفر، مس، منگنز) در مرغان تخمگذار
4- سنتز ویتامین ها
5- تحریک اشتها
پ) تغییر در متابولیسم باکتریایی
1- فعالیت آنزیم های گوارشی.
2- فعالیت آنزیم های باکتریایی.
3- کاهش تولید آمونیاک و فعالیت آنزیم اوره آز.
ت) تحریک سیستم ایمنی
تجویز کشت های باکتریایی به عنوان پروبیوتیک، ممکن است به روشهای زیر موجب تحریک سیستم ایمنی گردد:
1- تحریک تولید پادتنها ( موضعی و عمومی )
2- افزایش فعالیت سلول های بیگانه خوار ( ماکروفاژها )
3- افزایش سطوح پروتئین تام سرم و بالا رفتن نسبت گلبولین ها به آلومین ها.
4- افزایش تعداد گلبول های سفید.
5- ترغیب و افزایش فعالیت لمفوسیت های T و افزایش تولید پادتنهای IgM ( ضد سالمونلا )
ث) خنثی کردن انتروتوکسین ها
بعضی از سمومی که بوسیله باکتری ها تولید می شوند، تحت تاثیر مواد تولید شده توسط پروبیوتیک ها خنثی می گردند