مقدمه:
زیگموند فروید (1856-1939)، روانشناس متخصص اعصاب و اهل فرایبورگ اتریش بود (این شهر که اکنون جزء چکسلواکی است و پس از استقرار حکومت سوسیالیستی به نام استالین نامیده می شد، اینک به نام فروید خوانده می شود). فروید یهودی بود و در آن زمان تنها مشاغلی که یهودیان حق اشتغال به آنها را داشتند، عبارت بود از: بازرگانی، پزشکی، و امور اقتصادی. فروید رشته پزشکی را انتخاب کرد و در پاییز سال 1873 وارد دانشگاه وین شد. او برای تکمیل مطالعات پزشکی در سال 1885 به فرانسه رفت تا در محضر شارکو و برنهایم تلمّذ کند. در بازگشت به وین، با همکاری دکتر بروئر، به مطالعه در زمینه هیستری پرداخت. چون فروید اعتقاد پیدا کرده بود که علت پیدایش روان نژندیها آسیبهای هیجانی فراموش شده است نه صدمات جسمانی و اندامی. از این رو، به جستجوی روشی پرداخت که ریشه درد را بیابد. به همین منظور روش خواب مصنوعی و تداعی آزاد را به کار برد. درباره رؤیاها تحقیق کرد و به مفاهیم سانسور و واپسزدگی و لیبیدو و ضمیر ناخودآگاه رسید و روانشناسی جدید را، که روانکاوی نامیده می شود، پایه گذاری کرد. اِدوار کلاپارد، روانشناس سویسی در ارزیابی کارهای علمی او گفت: «ثمرات و اثرات آثار و نظریات فروید چنان است که تاکنون در علم نفس نظیر آن دیده نشده است». از آثار عمده فروید می توان از علم رؤیاها و مقدمه ای بر روانکاوی نام برد.
کارل گوستاویونگ سویسی، بعد از زیگموند فروید پرآوازه ترین روانکاو قرن بیستم است که آرا و عقایدش در زمینه های روانشناسی و دین و عرفان بحث و جدلهای بسیار برانگیخته و بینش محققان زمینه های هنری و علوم انسانی را تحت تأثیر قرار داده است.
در این تحقیق ابتدا نظرات و آراء فروید را بیان می کنم، سپس به مقایسه فروید و یونگ می پردازم.
فروید روانشناس و پزشک نامدار اتریشی مردی است که به عقیده علاقه مندانش ریشه سرخوردگیهای آدمیان را کشف کرد و معمای تلاشهای سالم و بیمار گونه آدمیان را گشود. او نشان داد که عقده ها و تعارضات سالهای کودکی چسان جزء نهانی شخصیت آدمی می شوند و پیوسته در جامه ای ناشناس او را به این یا آن عمل وا می دارند. خواندن آثار فروید در حکم آن است که با مغز او بیندیشیم و با چشمان او به روان آدمی بنگریم و ناگفته پیداست که این گاهی دید نوی در برابر ما خواهد گشود.
الف-زیگموند فروید
روانکاوی افراد غیر پزشک
می خواهیم بررسی کنیم که افرادی غیر از پزشکان می توانند به روانکاوی دست زنند یا خیر. اصولاً نسبت باین مسئله (روانکاوی) آنطور که باید و شاید توجهی معطوف نگشته است، و هیچکس تاکنون باین فکر نیفتاده که چه آدمی می تواند روانکاو باشد. از قرار معلوم، عدم توجه مزبور از بیزاری نسبت به روانکاوی سرچشمه می گیرد. گوئی هیچکس نباید باینکار دست زند. دلائل چندی نیز در این زمینه ارائه شده که همه از همان بیزاری ناشی می شود.
پیشنهاد جاری اولیاء امور مبنی بر اینکه فقط پزشکان باجرای روانکاوی مجاز باشند، در ظاهر حاکی از رویه تازه و دوستانه ای نسبت به روانکاوی است، در حالیکه این رویه تازه نیز در حقیقت تعدیلی از همان نظر قبلی است.
مقامات مربوطه تصدیق کرده اند که روانکاوی تحت شرایط معین، درمانی سودمند است. ولی از سوی دیگر قید شده که تنها پزشکان با صلاحیت می بایستی اجرای آنرا بر عهده گیرند. اکنون جای آن دارد که دلائل این محدودیت را مورد بررسی قرار دهیم.
اجرای روانکاوی در کشورهای مختلف جنبه های گوناگونی بر خود می گیرد. در آلمان و امریکا موضوع جنبه تئوری دارد، زیرا هر بیماری می تواند بمیل خویش با هر روش و بدست هر شخصی که می پسندد مورد روانکاوی قرار گیرد. بنابراین هر حقه باز پزشک نمائی می تواند هر بیماری را که به دستش افتاد برای خود برگزیند؛ مشروط بر آنکه مسئولیت کار خویش را بر عهده گیرد. قانون در این کار مداخله ندارد، مگر آنکه در مورد زیانهای حاصله بر اثر اجرای روانکاوی مورد استمداد واقع شود.
قانون از این کار جلوگیری می کند و بدون آنکه در انتظار نتیجه و محصول آن باشد اجازه نمی دهد افرادی که صلاحیت پزشکی ندارند دست بدرمان بیماران زنند. بدین ترتیب در اینجا مسئله مورد بحث یعنی امکان تفویض درمان بیماران بوسیله روانکاوی بدست افراد غیر پزشک جنبه جدی پیدا می کند. بهرحال از نظر قانون این مسئله حل شده و پایان یافته است. بدینمعنی که: نوروزها و پسیکوزها افرادی ناخوش و ناسلامتند. افراد غیر پزشک نیز صلاحیت درمان ناخوشی را ندارند. روانکاوی نیز شیوه ایست که برای مداوا و یا بهبود این کسالتها ابداع گشته است. از طرف دیگر تمام شیوه های درمانی به پزشکان اختصاص داده شده است. بنابراین افراد غیر پزشک اجازه نخواهند داشت بیماران عصبی را روانکاوی کنند و در صورت اقدام به چنین کاری مستوجب مجازات خواهند بود.
در چنین وضع و با این تصریح قانونی بعید است کسی در این کار دخالت کند و فرد غیر پزشک با انجام روانکاوی خود را بمخاطره اندازد. ولی عوامل دیگری در این میان دخالت دارند که قانون هیچ توجهی بآنها نمی کند در حالیکه براستی در خور توجه و تأمل هستند. مثلاً ممکن است ثابت شود که در این مورد بخصوص بیماران مانند سایر بیماران نیستند و درمان کننده آنها که پزشک نیست ممکن است فردی عامی و بی کفایت نباشد، و بالاخره پزشکان نیز بصرف داشتن عنوان پزشکی نمی توانند در این مورد خاص آنچه را که از یک طبیب انتظار می رود اجرا کنند و چنین درمانی را بخود منحصر سازند.
اگر این مراتب به اثبات رسد، بحق می توان تقاضا کرد که در این مورد قانون پیش از اجراء، تعدیل و اصلاح شود.
اختیار تعدیل و اصلاح قانون اشاره شده بدست اشخاصی سپرده می شود که با حالت خاص مسئله روانکاوی ناآشنا هستند. فرض می کنیم یکی از این اشخاص عهده دار یک تحقیق منصفانه و بیطرفانه ای در این امر گشته است و این وظیفه ماست که اطلاعات مورد نیازش را در اختیار او قرار دهیم. باز هم فرض می کنیم کسانیکه این نوشته ها را می خوانند تاکنون اطلاعاتی از این مسئله نداشته اند. جای بسی افسوس است که نمی توان کسی را بعنوان ناظر در یکی از درمانهای نمونه دخالت داد. وضع خاص روانکاوی طوری است که اجازه نمی دهد شخص ثالثی در آن راه داشته باشد. بعلاوه این جلسات فردی دارای ارزش بسیار نامساوی هستند و یک ناظر غیر مطلع اگر در یکی از جلسات اتفاقی شرکت کند باحتمال قوی نتیجه سودمندی کسب نخواهد کرد. احتمال ان هست که در این جلسه از آنچه که بین بیمار و روانکاو رخ می دهد سوء تفاهمی برایش دست دهد و یا آنکه اصولاً خسته شود. بنابراین او باید خواه ناخواه با اطلاعاتی که از ما کسب می کند خود را راضی کند. اطلاعاتی که سعی خواهیم کرد تا سر حد امکان قابل اطیمنان و رسا باشند.
اکنون فرض کنیم بیماری داریم که از حالات روحی ویژه ای رنج می برد و نمی تواند افکار خود را تحت اختیار خویش درآورد و یا آنکه از یک کمروئی ناراحت کننده ای در عذابست و مثلاً احساس می کن نیروهایش فلج شده و تسلطی بر وجود خویش ندارد. و یا آنکه این بیمار در میان افراد غریبه احساس پریشانی و اضطراب شدید می کند. ممکنست در اجرای کارهای معمولی خود و یا حتی اخذ هر تصمیم و انجام هر امری احساس ناراحتی کند، بدون آنکه از علت آن با خبر باشد. یک روز پریشان و اندوهگین است، در حالی که نمی داند این اندوه از کجا آمده، ممکن است اندوه او با یک تشویش شدید توأم شود و از آن پس مثلاً اگر بخواهد به تنهائی از یک خیابان عبور کند و یا سوار ترن شود مجبور است با شخص خود به کشمکش پردازد، تا آنجا که حتی ممکن است اصولاً از آن کار صرفنظر کند.