تحقیق مقاله توبه در قرآن

سخنی از محقق :

بسم الله  الرحمن الرحیم

 الحمدالله  الذی انزل  الفرقان  علی  عبده  لیکون  للعالمین  نزیراَ  والصلاه علی  من  جعله  شاهداً ومبشراً و نذیراًو داعیاً  الی الله باذنه  وسراجاً منیراً وعلی  آله  الذین  أذهب  عنهم  الرجس  اهل البیت  وطهر  هم  تطهیراً.

یکی از ویژ گی های  ما با تمام  نواقص و امور  قابل  انتقاد  این است  که به اثر  تلاشها ی مستمر  داعیان  مخلص و حرکتهای  اصیل اسلامی  تحویل  بی سابقه ای  در اذهان و افکار  پدید امده  که در نتیجه  آن  عموم مسلمین  بالاخص  قشرجوان و تحصیل کرده  به مطالعه  وتحقیق  ایات  قرآنی و مسائل  اسلامی  علاقه مند  شده اند   همین  طلب وتلاش  سبب  شد که  گاهی  جوانان  عزیز  هر سخنی را که  گوینده آن تظاهر  به تحقیق کند  گوش فرا دهندو هر کتابی  را که  درباره مسائل  اسلامی نگاشته  شده بخوانند  بدین  طریق اذهان پاک و کنجکاوشان هدف نشانه روی های  نویسندگان  غیر محقق و غیر  متعهد قرار گرفته است  از این رو ست که  می بینیم عده ای  با آنکه  درراه  پیشبرد ارمانها ی حیات  بخش  اسلامی  از هیچ  قربانی و فداکاری  دریغ  نمی ورزند ولی  درباره  فهم  بعضی  از مسائل بنیادی  که جهان  بینی  اسلامی  مربوط می شود  دچار  سوء  فهم شده و گاهی  تاسر حد انحراف  پیش می روند  علت  این سوء  فهم  وانحراف همان  مطالعات  آزاد و نادرست  است بنابراین  جوانان  ما باید  بدانند  که هر گفتاری پذیرفتنی نیست از قرآن و سنت  هر  برداشتی قابل  پذیرش  نیست و هر  محقق  نمی تواند  دراین باره (قرآن  وسنت ) صاحب  نظر باشد  نه هر که آیینه  سازد سکندری داند  چنانچه  خداوند  متعال  می فرماید فاسئلوا اهل  الذکران کنتم لا تعلمون پس  بپرسید  از اهل  اطلاع اگر نمی دانید . روی این اصل  بر مالازم  است که جهت  شناخت  صحیح اسلام و فهم درست  قرآن و جهان  بینی  اسلامی  به علماء راسخ  العلم و صاحب نظران  اسلامی  خود مراجعه و از آثار  گرانبهای آنان  استفاده  کنیم  تا از هر گونه  برداشت  نادرست و لغزشهای فکری  در جهان  بینی  اسلامی  مصون  بمانید  لذا  همین  احساس بنده رابه ان داشت  که چون استاد  امر فرمود ند الامربه فوق  الادب خودخود لازم و واجب  دانستیم  تا اینکه  چند  آیه ای  ازقرآن  در رابطه  با توبه  به تحقیق  بپردازیم  از کلیه خوانندگان  تقاضا می  کنم  که  این چند صفحه  ای   که بنده  حقیر جمع آوری و تلخیص  نموده ام  این را به  نیت کسب معلومات  نخوانند بلکه  سعی  نمایند  مطالب  ومحتوای  آن را  در فکر  وعمل  جای دهند و بنده  حقیر  را دعاهای صالحه خویش ازیاد نبرند.

امام  (ع)  در (  دعاء وتوبه  واستغفاروشکر) فرموده است  1. کسی  را که  چهار  چیز دارند  از چهار  چیز  نومید نگشت.

کسیرا  که امر بدعاء  نمودند  از روا  ساختن  در خواست  نومیدش  نگردانند  کسیرا  که د ستور  توبه  دادند از پذیرفتن  نومیدش  نسازند و کسیرا  که باستغفار وادار  نمودند  از آمرزش  نومیدش  ننمایند و کسیرا که شکر و سپاس  یاد دادند  از افزونی  نعمتها نومیدش  نکنند( سید رضی «رحمه الله» فرمایند)  و تصدیق و گواهی بر این فرمایش در کتاب خدایتعالی است که درباره دعا فرموده است : (اُدعونی استجب لکم) یعنی بخوانید  مرا درخواست شمارا روا می سازم و درباره استغفار  فرموده است (  ومن یعمل سواء اونظلم نفسه ثم یستغفر الله  یجد الله   غفوراً رحیما) یعنی کسی  که کار زشت انجام دهد یا بخود  ستم  کند  پس از  آن از خدا آمرزش  بخواهد  خداوند را آمرزنده  مهربان  می یابد و درباره  سپاسگزاری  فرموده است  (لئن شکرتم لازیدنکم) یعنی  اگر شکر نعمت بجا اورید  نعمت  شمارا افزون می سازم  درباره  توبه  فرموده است ( انما  التوبه علی  الله   للذین یعملون السوء بجهاله ثم یتوبون من قریب  فاولئک یتوب الله  علیهم و کان  الله  علیماً حکیماً) یعنی  خدا توبه  کسانی را می پذیرد  که  کار زشت و ناشایسته  ازروی  نادانی  بجا اورده  پس  از آن بزودی( پیش  ازرسیدن مرگ)توبه کنند پس خدا آنهارا  می  بخشد و خدا  داناو رستگار  است .(ص)(1152)خطبه(130)

امام علیه السلام( در ترغیب  توبه )  فر موده است  اندوهگینم  نکرد  گناهی   که پس از  ان  مهلت  یافتم  با ندازه ای  که دو رکعت  نماز  گزاردم و از خدا اصلاح  آن (گناه) را بخواهم (زیرا هر گاه  انسان  گناهی  مرتکب شد و با نیت  پاک و باراستی  و در ستی  ببخشش وآمرزش  خداوند  امید وار  بود و از کرده  پشیمان  گشته  تصمیم گرفت  که دگر  بار آنرا  بجا نیاوردو بنماز  که خود کفاره گناه است  ایستاد و از حق تعالی  آمرزش  خواست  با ان  گناه  کیفر  نمی شود  پس  از اینرو  ان  گناه اورا اندوهگین  نمی سازد و ناگفته نماند  که فرمایش  امام علیه  السلام  و برای  آموختن  به دیگری و اشاره  است با اینکه  نماز  کفاره  گناهان است و انسان باید از گناه دور ماند و از مرگ   نا گهانی  پیش از توبه  بترسد و گرنه  ان حضرت  معصوم و از هر گناه  منزه و پاک می باشد . خطبه 291- صفحه1230

 امام علیه السلام در باره (  شکرگزاری و دعا و توبه ) فرموده است : نمیشود که خدا بر بنده در سپاسگزاری را بگشاید و در افزونی را برویش ببندد و در دعا و درخواست را بگشاید (دستور دهد که از او بخواهند و در روا شدن را برویش ببندد (درخواست او را نپذیرد و در توبه را بگشاید و در آمرزش را برویش ببندد گناهش را نیامرزد) (ص 1290 ) خطبه 427 .

امام علیه السلام  بکسیکه در حضور آنحضرت گفت استغفرالله (در شرائط استغفار و طلب آمرزش فرمود مادرت به مرگ تو بنشیند آیا میدانی چیست (معنی حقیقی) استغفار که بی اندیشه بزبان می گزرانی . استغفار مقام و منزلت گروهی بلند مرتبه (مؤمنین) است و آن نامی است که شش معنی دارد اگر هر شش شرط جمع شد استغفار تمام و گرنه ناقص است اول پشیمانی از گناه گذشته . دوم تصمیم بترک بازگشت با آن همیشه سوم آنکه حقوق مردم را بپردازی تا خدا را ملاقات کنی با پاکی که به تو زیان و گناهی نباشد چهارم آنکه قصد کنی هرچه بر تو واجب بوده مانند نماز و روزه و حج و آنرا از دست داده ای بجا نیاورده ای حق آن قضائش را بجا آوری پنجم آنکه همت بگماری گوشتی را که بر تن تو از حرام روئیده باندوهها بگدازی تا پوست باستخوان بچسبد و بین آنها گوشت تازه ای بروید. ششم آنکه رنج عبادت و بندگی را بتن بچشانی چنانکه شیرینی معصیت را بآن چشانده ای پس آنکاه که این شرائط گرد آمد میگوئی استغفرالله . (ص 1282 – 409) [1]

تفسیر روان جاوید

یا ایها الذین آمنوا توبوا الی الله توبه نصوحاً عسی ربکم ان یکفر عنکم سیأتکم و یدخلکم جنات تجری من تحتها الانهار یوم لایخزی الله النبی و الذین آمنوا معه نورهم یسعی بین ایدیهم و بایمانهم یقولون ربنا اتم لنا نورنا و اغفرلنا انک علی کل شی قدیر – آیه 8 سوره تحریم ای کسانی که ایمان آورده اید به درگاه خدا بازگشت کنید بازگشتی از روی اخلاص باشد که پروردگار گناهانتان را بپوشاند و شما را به بهشتهائی که در آن نهرها جاری است داخل کند در آن روز خدا پیامبر و کسانی را که با او ایمان آورده اند خوار نسازد و نورشان پیشاپیش و به جانب راستشان می تابد می گویند ای  پروردگار ما نور ما را برای ما به کمال برسان و ما را بیامرز که تو بر هرکاری توانا هستی.

بعد از این خداوند اهل ایمان را امر به توبه فرموده ولی نه توبه صوری به اغراض دنیوی بلکه توبه واقعی خالص از غرض و مرض برای بازگشت حقیقی به اطاعت خدا و رسول مانند کسی که خودش را نصیحت نموده و پشیمان از گناه شده و عزم جزمی دارد که دیگر مرتکب معصیت نشود چون نصوح مأخوذ از نصح و مجازا برای مبالغه در آن به توبه نسبت داده شده و در روایات ائمه اطهار توبه نصوح به توبه ای که بازگشت از آن به گناه نشود و به توبه ای که باطن توبه کننده در آن مانند ظاهرش بلکه بهتر باشد تفسیر شده و در بعضی از روایات ذکر شده که خدا کسی را که توبه نصوح کند دوست دارد و تمام گناهان او را در دنیا و آخرت مستور می دارد و از بعضی آثار استفاده می شود که توبه کامل به ندامت از گناه سابق و عزم بر ترک لاحق و قضاء فوائت و اداء دیون و رد مظالم و تحصیل رضای صاحبان حقوق و چشیدن مرارت عبادت به قدری که از حلاوت معصیت چشیده است می باشد و بعد از توبه گفته اند خداوند گناهان نائب را می آمرزد چون عسی از خداوند برای وجوب و قبول توبه واجب است و به نظر حقیر تفضّل است و به این جهت به لفظ عسی که ظاهر در شک و تردید است تعبیر شده برای آنکه مؤمن همیشه بین خوف و رجاء باشد و در ادعیه التماس از قبول توبه شده و این دلیل بر حتمی نبودن آن است. و چون روز قیامت شود خداوند پیغمبر خود و اهل ایمان حقیقی به او را که در دنیا ظاهراً و باطناً با او بودند سرشکسته و خوار و ذلیل نمی فرماید بلکه به قبول شفاعت و دخول در جنت و مزیت مقام و منزلت آنان بر سایر امم سربلند و عزیز و محتر م می دارد و نورشان که حاصل از اعمال سابقه ایشان است در مقابلشان می تابد و صفحه محشر را روشن می نماید و نوری که از نامه های اعمال آنان که به دست راستشان است برخاسته می شود از جانب راستشان تابش دارد علاوه بر آنکه ائمه اطهار برحسب نقل مجمع و قمی رحمه الله از امام صادق علیه السلام پیش رو و در جانب راست اهل ایمان سیر می نمایند تا به منازل خودشان در بهشت برسند و ایشان همیشه با خدا راز و نیاز داشته و دارند و طالب مزید نور و رحمت و مغفرت الهی بوده و هستند و در مقابل این جماعت اهل نفاق و عداوت با خانواده نبوت از این امتند که خوار و روسیاه در اسفل السافلین جهنم جای خواهند گرفت. (صفحه 298 – 299).[2]