مقدمه
با توجه به پیشرفت‌های علم پزشکی و بهداشتی متوسط عمر انسان افزایش یافته و در کشورهای پیشرفته، این میزان افزایش بیشتر است.
پیرشدن و سالخوردگی با کاهش تدریجی فعالیت‌های فیزیکی و افزایش بیماریهای مزمن همراه میشود و به نظر می‌رسد که بهبود
تغذیه تا حد زیادی قادر است از این مشکلات پیشگیری کند و یا آنها را تخفیف دهد.
به همین دلیل یکی از مسائل مهم سالمندان، مسائل پزشکی و بهداشتی از جمله وضعیت تغذیه آنهاست.
با افزایش سن، نیاز آنها به انرژی کاهش یافته و تمایل به مصرف غذا کمتر میشود. در این حال اگر انتخاب غذا درست صورت نگیرد، میزان دریافت مواد مغذی ضروری در آنها پایین‌تر از حد مطلوب خواهد بود.
در این بحث به بررسی بعضی از مشکلات تغذیه‌ای سالمندان و نیز نیازهای تغذیه آنها خواهیم پرداخت.
عوامل مؤثر در ایجاد مشکلات تغذیه‌ای سالمندان
1 عوامل جسمانی: مانند کاهش کل انرژی مورد نیاز، بیماریهای مزمن، بی‌اشتهایی، تغییر حس چشایی، خرابی دندان‌ها، بی‌تحرکی، ناتوانی جسمی، مشکلات گوارشی، تداخلات دارویی و یا تداخل غذا و داروها
2 مشکلات روحی و روانی: افسردگی، تنهایی، از دست دادن همسر
3 مشکلات اقتصادی: درآمد کم، کمبود امکانات برای تهیه و طبخ غذای مناسب و زندگی در آسایشگاه
به طورکلی سالمندان عزیز باید اصول کلی زیر را مد نظر داشته باشند:
1 مراجعه به موقع به پزشک و متخصص تغذیه جهت بررسی وضعیت سلامت و تغذیه و پیروی از یک برنامه غذایی صحیح
2 توجه و رسیدگی مناسب به بهداشت دهان و دندان
3 مصرف 6 5 لیوان آب در روز
4 استفاده از تمام گروههای غذایی و ایجاد تنوع غذایی در برنامه روزانه
5 مصرف مقادیر کافی میوه جات و سبزیجات
6 استفاده از نان‌های سبوس‌دار
7 محدود کردن مصرف غذاهای چرب و شیرینی‌ها
8 مصرف کافی لبنیات مثل شیر و ماست
9 سالمندانی که دچار بی خوابی هستند از مصرف قهوه و چای در بعدازظهر و شب خودداری کنند و یک فنجان شیر گرم قبل از خواب مصرف کنند.
10 از مصرف چای تا 2 ساعت بعد از غذا اجتناب کرده و در صورت امکان از لیموترش تازه در کنار غذا جهت جذب بهتر آهن غذا استفاده کنند.
11 قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به مدت نیم ساعت در روز و استفاده از لباس‌های رنگ روشن.
12 به کلیه سالمندان محترم توصیه میشود با توجه به شرایط بدنی خود، نرمش و تحرک روزانه را هر چند کم آغاز کنند. حتی 20 دقیقه پیاده‌روی سبک در هوای آزاد می‌تواند در ایجاد نشاط و سلامت سالمندان بسیار مؤثر واقع شود و برای انجام فعالیت‌های سنگین هم بهتر است ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
تغذیه سالمندان
درفرهنگ ایرانی و اسلامی ما سالمندان از جایگاه ویژه ای برخوردارند . ما با پدربزرگ ها و مادربزرگ هایمان سخن می گوئیم، به خاطراتشان گوش می دهیم و از گذشته آنها می پرسیم و می دانیم که خزان آنها نیز بهاری پرطراوت داشته است، طراوتی که به غنچه های نورسته باغ داده اند تا شکوفائی شان را نظاره گرشوند . پس به پاس توجهی که آن روز به ما داشته اند نیکوست که ما اکنون احترامی شایسته دنیای پرمحبتشان به ایشان ارزانی داریم.
یکی از نکات اساسی در حفظ سلامت سالمندان توجه به تغذیه ایشان است. سالمندان بر اساس تعریفافراد بالاتر از 65 سال را
[1]WHO گویند.
سالمندی با تغییراتی در توان فرد و حواس او همراه است. کاهش قدرت و توانایی، اختلال در سیستم ایمنی بدن و اختلال در عملکرد ارگان ها از تغییرات دوران سالمندی است. یکی از عوارض مهم این دوران کاهش حواس است مثل حس چشایی و بویایی. حتماً شنیده اید که افراد پیر می گویند غذاها دیگر مزه قدیم را ندارد این امر نشانگر این است که فرد سالمند حدود نیمی از حس خود را از دست داده است. از اینرو دقت در تغذیه سالمندان برای حفظ سلامت بدنی آنها وبرای جلوگیری از بروز بیماریهای مزمن و عوارض سوء تغذیه در ایشان بسیار اهمیت دارد.
بسیاری از سالمندان دچار سوء تغذیه هستند بدین ترتیب که یا مصرف بیش از حد مواد غذایی موجب بروز چاقی درآنها شده ویا بیماری های مزمن ناشی از آن مثل دیابت، فشار خون یا عوارض قلبی عروقی آنها رارنج می دهد ، که این امر مراقبت های خاص تغذیه ای را می طلبد و بعضی اوقات نیز در اثر کم خوراکی دچار سوء تغذیه شده اند که می تواند به دلیل عدم اشتها به غذا یا مسائل جانبی دیگر باشد که این نیز خطرات خاصی به همراه دارد و مراقبت های مربوط به خود را می طلبد.
از جمله نیازهایی که در دوران سالمندی تغییر می کند، میزان انرژی مورد نیاز است. با افزایش سن ، میزان متابولیسم بدن کاهش می یابد و از اینرو میزان کمتری انرژی مورد نیاز است. انرژی مورد نیاز یک مرد سالمند بطور متوسط 2300 کیلو کالری و برای یک زن سالمند 1900 کیلو کالری است.
به دلیل اینکه دردوران سالخوردگی میزان تخریب یا کاتابولیسم در بدن بالا می رود ، میزان پروتئین مورد نیاز سالمندان افزایش می یابد زیرا پروتئین، بیشتر از منابع حیوانی با کیفیت بالا و کم چربی تأمین میشود مثل گوشت گوسفند و یا گاو کم چربی.
مصرف سبزیجات تازه برای سالمندان بسیار ضروری است و دلایل متعددی دارد. زیرااز یک سو با مصرف سبزیجات خصوصاً سبزیجاتی به رنگ سبز تیره مثل سبزی خوردن و اسفناج ، ویتامین ها و املاح مورد نیاز بدن آنها تأمین می شود، فیبر موجود در سبزیجات مانع از بروز یبوست می شود که مشکل بسیاری از سالمندان است. سبزیجات اثر کاهنده چربی دارند، لذا مصرف سبزیجات ، مخصوصاً در کسانیکه چربی خون دارند ضروری است. سبزیجات نشاسته ای مثل سیب زمینی یکی از منابع خوب تأمین کننده انرژی برای سالمندان است به صورتی که از دریافت انرژی بیش از اندازه نیزجلوگیری می کند.
برای حفظ سلامت سالمندان در درجه اول مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین های مورد نیاز و در درجه بعد ، مصرف مکمل های ویتامینی می تواند مفید باشد.
با امید به اینکه ، دوران جوانی سرشار از طراوت ودوران سالمندی به دور از بیماری داشته باشید .