از ابتدای همه گیری (اپیدمی) ایدز، مباحثه پیرامون منشا اولیه ایدز مورد علاقه و بحث و جدل بود. اگر چه در تلاش برای مشخص کردن محل اولیه ایدز، خطر اینکه بیماری را به گروه یا منطقه خاص یا افراد خاصی نسبت بدهند وجود داشت.
اولین موارد ایدز در ایالات متحده امریکا در سال 1981 رخ داد. ولی آنها اطلاعات بسیار کمی در مورد منبع بیماری ارائه دادند.
در حال حاضر مشخص شده که عامل بیماری ایدز، HIV می باشد بنابراین برای پیدا کردن منشا ایدز بایستی بدنبال منبع HIV بود.
مساله منشا اولیه HIV می تواند یکی از موارد مورد علاقه کاملا آکادمیک باشد. پی بردن به منشا ویروس و چگونگی سیر تکاملی آن در تولید واکسن بر ضد HIV و درمانهای موثرتر در آینده، مفید است، همانگونه که فهم همه گیری (اپیدمی) ایدز در تعیین عملکرد اینده و ایجاد برنامه های آموزشی و پیشگیری کارآمد، موثر است.
HIV جزئی از خانواده Lentiviruses می باشد Lentiviruses بجز HIV در محدوده وسیعی از حیوانات (nonhuman ) یافت شده اند.
این Lentiviruses به صورت کلی تحت عنوان simian viruses (SIV) (ویروس میمون) شناخته می شوند. امروزه پذیرفته شده است که HIV زاده ای از (SIV) Simian (monkey) Immunodeficiency Virus است.
نتایج 10 ساله تحقیق های انجام شده در تعیین منشا و سیر تکاملی HIV بوسیله Paul sharp از دانشگاه ناتینگهام و Beatrice Hahn از دانشگاه آلاباما در سال 2003 منتشر شد. آنها به این نتیجه رسیدند که شامپانزه های وحشی که همزمان بوسیله دو ویروس SIV آلوده بودند از طریق تماس جنسی منجر به ایجاد فرم سومی از ویروس شدند که توانایی آلوده کردن انسان و ایجاد ایدز را داشت.
چگونه HIV از حیوان به انسان منتقل میشود؟
از سالها پیش می دانستند که برخی ویروسها می توانند از حیوان به انسان منتقل شود و از
این پدید ه بعنوان Zoonosis یاد می شود.
2- علاوه بر آن محققان به این نتیجه رسیدند که HIV می تواند از طریق مصرف گوشت شامپانزه آلوده به HIV به انسان منتقل شود.
3- از تئوریهای مورد بحث دیگر انتقال HIV طی تحقیقات پزشکی (iatrogenic) می باشد. از مثالهای آن نقش واکسن های فلج اطفال در انتقال آن می باشد.
سه نمونه شناخته شده از اولین آلودگیها با HIV عبارتند از :
1- HIV یافت شده در نمونه پلاسمائی که در سال 1959 از مردی که در منطقه ای که اکنون در جمهوری کنگو واقع است گرفته شد.
2- HIV یافت شده در نمونه بافتی از نوجوان آمریکایی که در سال 1969 در ST. louis فوت کرد.
3- HIV یافت شده در نمونه بافتی از ملوان نروژی که در سال 1976 فوت کرد.
در سال 1998 برای نمونه پلاسمای سال 1959 آنالیز انجام شد و تفسیر آن بیانگر این بود که HIV-1 حدود دهه 1940 یا اوایل 1950 به بدن انسان وارد شده است. دیگر دانشمندان معتقدند که ورود HIV به بدن آدمی به زمانی طولانی تر برگردد. (احتمال حدود 100 سال پیش یا قبلتر )
امروزه ، بسیاری بر این باورند که چون HIV تکامل یافته یکی از انواع SIV در نوعی شامپانزه در غرب آفریقا است، بنابراین اولین مورد HIV در انسان در غرب آفریقا پدید آمده است و از آنجا HIV در سراسر جهان گسترش یافته است.
اگر چه ممکن است شامپانزه منشا اولیه HIV نباشد و ممکن است انتقال ویروس به بدن انسان در بیش از یک منطقه صورت گرفته باشد و بنابراین بسیار محتمل است که HIV در یک زمان هم در جنوب آمریکا و هم در آفریقا پدید آمده باشد و حتی ممکن است در آمریکا قبل از افریقا پدید آمده باشد.
شاید هرگز به محل و زمانی که اولین بار HIV در آنجا پدید آمد پی نبریم اما آنچه مسلم است٬ در میانه قرن بیستم، آلودگی با HIV بصورت همه گیری در سراسر جهان درآمد که بعنوان ایدز از آن یاد می شود.
عوامل مختلفی در گسترش ناگهانی آن نقش داشته منجمله مسافرتهای بین المللی، سازمانهای خون و استفاده گسترده از مواد مخدر تزریقی.