تحقیق مقاله تاثیرآموزش جرات ورزی بر سازگاری اجتماعی کودکان بی سرپرست تحت پوشش بهزیستی شهرستان اردبیل

چکیده

  این پژوهش با هدف بررسی تاثیرآموزش جرات ورزی بر سازگاری اجتماعی کودکان بی سرپرست اجرا شد. پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل که شامل یک گروه آزمایشی و یک گروه کنترل بود.   جامعه آماری شامل 500کودکان تحت پوشش بهزیستی شهر اردبیل در سال  1392 بودند که از میان آنهابا استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، ابتدا60 نفر انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه 30 نفره(گروه آزمایش و گروه کنترل) قرار گرفتند. ابزارهای سنجش، شامل پرسشنامه سازگاری بل بود. مهارت های جرات ورزی در هشت جلسه یک ساعته هفته ای دو بار به گروه آزمایش آموزش داده شد، ولی گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. داده ها از طریق تحلیل کوواریانس تک متغیره(مانووا) تحلیل شد. نتایج نشان داد که آموزش جرات ورزی در افزایش سازگاری اجتماعی کودکان بی سرپرست تاثیر معنادار دارد.

واژه‌های کلیدی: آموزش جرات ورزی، سازگاری اجتماعی و کودکان بی سرپرست

مقدمه

سازگاری[1] به عنوان مهمترین نشانه سلامت روان، از مباحثی است که جامعه شناسان و روانشناسان در دهه های اخیر توجه خاصی به آن مبذول داشته اند (منینگر[2] و همکاران، 2003)، آموزش جرات ورزی روشی است که در آن رفتارهای مناسب اجتماعی برای ابراز وجود، بیان احساسات، نگرشها، آرزوها، نقطه نظرات و علایق به افراد یاد داده می شود تا بتوانند به راحتی و بدون ترس و نگرانی، عقاید، باورها، احساسات و عواطف خود را ابراز کنند. آموزش قاطعیت یک روش چند محتوایی است که شامل راهنمایی، ایفای نقش، بازخورد، مدلسازی، تمرین و مروری بر رفتارهای آموخته شده می باشد (بونوما، 2000). آموزش جرات ورزی به کودکانی که از نظر عاطفی آسیب دیده اند کمک می کند تا آسان تر به خود شناسی فردی و گروهی دست یابند، قابلیتهای ارتباطی آنها گسترش یابد و خود را بهتر بروز دهند (کربی و ساقدن، 2007).  کودکان بی سرپرست و بد سرپرست که از عاطفه مادرانه و عشق و روابط صمیمی والدین محروم بوده اند غالباً از اختلالات عاطفی، نا ایمنی، احساس وابستگی یا طرد، گروه گریزی یا گروه گرایی حاد رنج می برند. و به طور جدی نیازمند ارتباط صمیمانه و عاطفی هستند، و به روشهای فرافکن و ابرازهای توانبخشی که بروز مشکلات آنها را تسهیل سازد علاقه نشان می دهند. از این رو روشهای درمانی برای ایجاد ارتباط و تشخیص و درمان ناراحتی های روانی و عاطفی کودکان، جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. روش ها و شیوه های مختلفی شکل گرفته از جمله آن ابراز وجو است که به عنوان یک مهارت و کفایت در ارتباط بین فردی تلقی می شود. برنامه ی آموزش ابراز وجود می تواند اطلاعات، باورها و رفتارهای عزت نفس، خودکارآمدی، سلامت عمومی و جرات ورزی را بهبود بخشد به طوری که آنها بتوانند دیدگاه خود را تغییر دهند و روابط بین فردی ایجاد نمایند (وستون و ونت[3]، 1999؛ لاندازابال[4]،2001). در بین مهارت های زندگی، قاطعیت (جرات ورزی) معنی دفاع از حقوق خود و بیان افکار و احساسات به شیوه مستقیم، صادقانه و مناسب است. افراد قاطع برای خود و دیگران احترام قائلند، منفعل نیستند و اجازه نمی دهند دیگران از آنها سوء استفاده نمایند (کلینک[5]،2005). بر اساس پژوهشهای انجام شده کودکان بی سرپرست در سازگاری اجتماعی-روانی نیز مشکل دارند (چن[6] و همکاران، 2009؛ بلو[7] و همکاران، 2008؛ کربی[8] و ساقدن، 2007). سازگاری[9] به عنوان مهمترین نشانه سلامت روان، از مباحثی است که جامعه شناسان و روانشناسان در دهه های اخیر توجه خاصی به آن مبذول داشته اند (منینگر[10] و همکاران، 2003). سازگاری اجتماعی بر این ضرورت متکی است که نیازها و خواسته های فرد با منافع و خواسته های گروهی که در آن زندگی می کنند، هماهنگ و متعادل شود و تا حد امکان از برخورد مستقیم و شدید با منافع و ضوابط گروهی جلوگیری شود (اسلامی نسب، 1994). فرایندهای سازگاری در زمینه ارتباطات مفید اجتماعی شکل می گیرد و اجتماعی شدن و یادگیری مهارتهای جرأت ورزی زمینه افزایش سازگاری را فراهم می نماید (کایرنز و همکاران، 1995). از آنجا که میزان سازگاری برای کودکان بی سرپرست متغیر مهمی در زندگی تلقی می شود و پژوهشی اختصاصی در این مورد برای کودکان بی سرپرست انجام نگرفته است، بنابراین مساله اساسی تحقیق حاضر، مطالعه اثر بخشی آموزش جرات ورزی بر سازگاری اجتماعی است. رحیمیان بوگر و همکاران (1386)، در طی پژوهشی که بر روی دانش آموزان پسر و دختر شهر ضا انجام شد، مشخص گردید که دانش آموزانی که آموزش جرات ورزی دریافت کرده بودند با دانش آموزانی که آموزش جرات ورزی دریافت نکرده بودند در مولفه سازگاری اجتماعی تفاوت معنی داری با یکدیگر داشتند. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی ) WHO2004)، آموزش مهارت های زندگی باعث افزایش و بهبود بهداشت روانی معلولان جسمی می شود که به منظور پیشگیری اولیه و ارتقای سطح بهداشت روانی انجام گرفته است. هلگسون (2004)، در مطالعه های، یافته ها نشان دادآموزش مهارت های ارتباط کلامی و غیرکلامی، به رفتارهای خود ابرازی واجتماعی دانش آموزان معلول کمک می کند. بنابراین با توجه مواردی که ذکر شد هدف اصلی پژوهش، نخست ارزیابی تعیین میزان اثر بخشی آموزش جرات ورزی بر  سازگاری اجتماعی کودکان بی سرپرست است. انتظار می رود که این پژوهش بتواند پاسخگوی سئوالات در زمینه مسایل مرتبط با سازگاری اجتماعی کودکان بی سرپرست از جمله احساس جرات ورزی همراه با توصیف و شناسایی آن از نظر شدت و شیوع، در میان کودکان بی سرپرست باشد.

روش

جامعه آماری پژوهش حاضر تمامی کودکان بی سرپرست  شهرستان اردبیل در سال 1393 می باشد. روش نمونه گیری در این پژوهش از نوع تصادفی ساده است که تعداد 60نفر از کودکان بی سرپرست را شامل می­شود. این افراد به دو گروه 30 نفره (گروه کنترل و گروه آزمایش) تقسیم می شوند. این پژوهش بصورت آزمایشی است که از طرح گروهی گسترش یافته پیش آزمون–پس آزمون و پیگیری با سه گروه استفاده خواهد شد. بعد از انتخاب گروه­ها به صورت دو گروه آزمایشی و کنترل، نخست از هر دو گروه پیش آزمون به عمل آمد که شامل اجرای پرسشنامه­های سازگاری بود. در مرحله بعد گروه آزمایشی تحت آموزش مهارت جرات­ورزی به مدت 8 جلسه یک ساعته و دو بار در هفته قرار گرفت. نهایتا در مرحله آخر پس­تست بر روی هر دو گروه آزمایشی و کنترل صورت گرفت تا تفاوت مداخله مشخص شود. برای تجزیه و تحلیل فرضیه های تحقیق از آزمون تحلیل کوواریانس تک متغیره (مانووا) استفاده شده است.