پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی
رشته علوم اجتماعی (پژوهشگری اجتماعی)
مقدمه
اعتیاد به مواد مخدر پدیده ای است که بدان بلای هستی سوز نام نهاده اند زیرا ویرانگری های حاصل از آن زمینه ی سقوط بسیاری از ارزشها و هنجارهای فرهنگی و اخلاقی میگردد و سلامت جامعه را به مخاطره میاندازد و هر سال این بلای خانمان برانداز قربانیان بی شماری را به آغوش سرد خاک می نشاند. اعتیاد به مواد مخدر تقریباً پدیده ای نو ظهور است که از عمر آن شاید بیش از 150 سال نمی گذرد. البته معرف ماده ی مخدر و حتی خویگر و نیز استعمال تفننی بدان تاریخی طولانی دارد لیکن از قرن نوزدهم به بعد است که به سبب تأثیر فراوان بر جنبه های متفاوت زندگی اجتماعی انسانها, توجه بسیاری را به خود جلب کرده است .
تحقیقات تاریخی و مردم شناسی نشان داده است که استفاده از مواد مخدر و البته سیگار در گذشته صرفاً به بزرگسالان محدود بود, جوانان به آن روی نمی آوردند . مصرف مواد مخدر از جمله سیگار به طور پراکنده در مراسم اعتقادی و مذهبی منحصرا توسط گروههای خاصی در شرایط معینی صورت می گرفت.
در ایران نیز از زمان شاه عباس اول توتون وارد ایران شد و به تدریج بین مردم رواج یافت تا اینکه در سال 1316 هجری شمسی کارخانه ی دخانیات ایران با تولید سالیانه 600 میلیون نخ سیگار شروع به کار کرد و آنرا به صورت انبوه در دسترس مردم قرار داد .
در ایران سالانه پنج هزار مرگ زود رس داریم که نقش معرف دخانیات در بروز سکته و سرطان و بیماری های قلبی بسیار واضح و مشهور است . مشخص شده است که تنها 50% سیگاری به سن 75 سالگی پا میگذارند و برای 80 ساله شدن آنها 8 % امید است .اما امید به زنذگی افراد غیر سیگاری تا سن 90 سالگی 30% است.باید یاد آور شویم که نیکوتین موجوددر سیگار خاصیت اعتیاد آوری دارد که پس از گذشت مدتی وابستگی روانی و جسمی در فرد ایجاد می کند گه گاه اگر فرد عقلاً به ترک سیگار برسد مشکل است. با وجود این در این کشورهای صنعتی که خود تولید کننده عمده ی سیگار هستند با برنامه ریزی هایی که در دهه ی اخیر کرده اند مصرف سیگار را تا نصف کاهش داده اند .
اما در کشورهای جهان سوم از جمله ایران برنامه ریزی های آنچنانی برای کاهش مصرف سیگار میان جوانان که روزبه روز بیشتر میشود انجام نگرفته است.( ستوده ,1383: 187 ) (سایت علمی پزشکی , آبان 1385)
بیان مسئله
خلاف آنچه بیشتر مردم فکر میکنند خطر و زیان مصرف مواد مجاز بسیار بیش از مواد غیر مجاز است. در کشور ما سیگار یها سالیانه دهها میلیارد ریال را دود میکنند در آمریکا که آماری دقیقی وجود دارد گزارش شده است که حدود 55 میلیون نفر به طور مرتب سیگار می کشند و مصرف کنندگان سایر مواد مخدر 55 میلیون نفر است.
صدها میلیون نفر در سراسر جهان مصرف کننده ی موقتی یا دائمی مواد مخدر مجاز مثل سیگار ,مسکن ها ,آرام بخش ها هستند.تحقیقات نشان داده است که مواد مخدر مجاز مثل سیگار موجب مرگ و میر و بیماری بیشتری میشود تا مواد مخدر غیر مجاز .در آمریکا سالیانه بیش از 430 هزار نفر از مصرف کنندگان سیگار جان خود را از دست می دهند اما فقط5 تا 10 هزار نفر از سوء مصرف مواد مخدر غیر مجاز میمیرند, در ایران نیز طبق اعلام وزارت بهداشت و درمان و آمزش پزشکی مصرف سیگار سالیانه بیش از 25 هزار قربانی میگیرد. امروزه با آنکه مشخص شده است نیکوتین یک ماده ی روان گردان اعتیاد آور و مصرق تنباکو جزء گروه اول مواد سرطان زا به شمار میرود .در سال 1964 نیز رسما اعلام شد که کشیدن سیگار علت اصلی سرطان ریه است و با وجود امدن گزارش های مختلفی در مورد خطرات و زیانهای متعدد مصرف دخانیات نشر و در نتیجه قوانین متعددی در برخی کشور ها مبنی بر ممنوعیت استعمال دخانیات در محل کار و مکانهای عمومی ,ممنوعیت بلیغ سیگار در رادیو و تلوزیون و همچنین لزوم درج هشدار های بهداشتی روی پاکت های سیگار به تصویب رسیده است ولی هم چنین در آمد تجارت قانونی سیگار تنها درآمد سالیانه آمریکا بیش از 48 میلیارد دلار است .شایانذکر است که هر نخ سیگار 10 دقیقه از عمر فرد سیگاری میکاهد و یک فرد 35 سال سیگاری که در روزیک پاکت سیگار میکشد نسبت به فرد 35 ساله ی دیگری که سیگار نمیکشد پنج سال کمتر عمر میکند. همچنین یکی از آخرین تحقیقات انجام شده از سوی مرکز تحقیقات و کنترل دخانیات در کشور ایران در سال 1389 نشان داده که 75% افراد سیگاری در سنین زیر 20 سال سیگار کشیدن را آغاز میکنند و تحقیقات انجام شده در مورد میزان مصرف سیگار در بین دانشجویان کشور نشان میدهد میزان مصرف سیگار در بین دانشجویان 16% است . میزان مصرف سیگار در بین دانشجویان پسر 25% و در بین دانشجویان دختر 6% است. و میزان مصرف سیگار در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی در رشته ی پزشکی نسبت به سایر دانشگاهها و سایر رشته ها بیشتر است.
در مطالعه ی دیگری که بیش از یک هزار نفر از دانشجویان مورد بررسی قرار گرفته اند 1066 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران پرسشنامه ایی را تکمیل کرده اند که نتایج نشان داده 16.3% آنها سیگاری هستند که از این تعداد 25.4% مذکر و 5% مونث است. بخش خای دیگری از نتایج این مطالعه نشان میدهد دانشجویان پسر به اندازه ی جامعه عمومی سیگار میکشند و دانشجویان دختر در مقایسه با آمار نسبت به زنان جامعه ی عمومی بیشتر سیگار میکشند و همچنین با توجه به یافته ها مشخص شده است میزان استعمال دخانیات طی دوره ی تحصیل دانشگاه به نحو معنی داری افزایش می یابد در مورد دانشگاه مزبور یعنی دانشگاه پیام نور هم باید عرض کنیم که در دانشگاه پیام نور اردبیل تعداد افرادی که به تحصیل میپردازندمختص به استان اردبیل نمیباشند بلکه افراد مختلف و از شهرهای مختلف با فرهنگ های گوناگون و آداب و رسوم مختلف وارد دانشگاه میشوند و با هم ارتباط برقرار میکنند و با هم تعاملاتی دارند که این تعاملات بین دانشجویان میتواند عاملی در گرایش آنها به سیگار باشند.ولی این تنها عامل نیست به نظر من گسترش تکنولوژی ارتباطی و رسانه های جمعی هم میتواند عاملی در گرایش دانشجویان به سیگار باشد .به راستی چه عاملی سبب میشود که افراد به سمت سیگار گرایش پیدا کنند و جامعه تا چه اندازه در گرایش افراد یه سیگار موثر است. ( سروستانی ,1387 :176 ) (سایت علمی پزشکان).