مقدمه
فضای سبز دریک شهر همچون ریه های تنفسی شهرنشینان بشمار می آید و به همین دلیل نیبود آن ، به معنی نبود سلامت و تندرستی در شهرهاست. عموماً مردم د رمورد تأثیرات فضای سبز درختان روی تندرستی و بهداشت به اندازه کافی آگاهند و در حقیقت به آنها همچون نشانه های سلامتی می نگرند. بدون اینکه کاملاً رابطهع مشخصی بین درختان واثرات مختلف آن با بهداشت و سلامتی بر ایشان کاملاً روشن باشد.
پارکها یکی از عوامل شکل دهنده شهرها بشمار می آیند و بدلیل فضای سبز قابل ملاحظه خود،علاوه بر داشتن تأثیرات زیست محیطی به سبب ایجاد چشم اندازهای زنده و سبز خود در زیبایی شهرها سهمی بسزا دارند. ثمر بخشی پارکها درتناسب میزان انبوهی و تنوع درختان، درختچه ها،بوته های آن و فضای باز، معابر ، امکانات و وسعت آن قرار دارد. پارکهای وسیع بیش از پارکهای با وسعت کم در آب و هوای محخلی مناطق شهری تأثیر دارند. طبق مطالعات انجام شده (1974. Serber ) حداقل وسعتی را که یک پارک می تواند تأثیر ملموس خود را درآب و هوای مجاور خود بگذارد ،2/1-1 هکتار است. بهر جهت بیشترین پارک در آب و هوای شهرها مربوط به بخش درخت زار آن است وهر چقدر وسعت درخت زار بیشتر باشد، تأثیرات مفید آن بیشتر است. (1974-Sperber) .
اولین پارک دنیا که با وسعت زیاد، به منظور حفظ و حمایت منابع طبیعی بکر و جالب توجهش برای عموم مردن و نسلهای آینده و استفاده ازمنافع تفریحی، علمی، فرهنگی آن با سیستم خاصی در وسعت بیش از 800 هزار هکتار تأسیس گردید،پارک ملی یلواستون (Yellowstone) د رکشور ایالات متحده است که درسال 1872 میلادی تأسیس گردیده است. از آن به بعد ایجاد پارکها به سیستم پارکهای ملی و سیستمهای دیگر درکشورهای مختلف دنیا رواج یافت.
در ایران نیز تبدیل اراضی لم یزرع اطراف شهرها مخصوصاً تهران به پارکهای مصنوعی وغرس نهال به وسعت قابل ملاحظه در آنها از جمله اقداماتی است که به منظور مبارزه با آلودگی هوا و ایجاد فضای سبز، پس از ملی شدن جنگلها و مراتع کشور به عمل آمده است.
اگر چه اولین پارک جنگلی دست کاشت به عنوان پارک اهواز درسال 1342 دراهواز احداث گردید ولی پارک جنگلی خرگوش دره تهران (با وسعتی بالغ بر 140 هکتار) اولین تفریحگاه جنگلی (جنگل دست کاشت) است که در ایران پس از ملی شدن جنگلها، به منظور ایجاد فضای سبز و محلی برای تفریح شهروندان تهرانی در سال 1343 احداث گردید.
ضرورت تحقیق
با نگاهی به پیشینه پارکهای جنگلی دست کاشت در می یابیم که تأسیس اکثر این پارکها دردهه 40 قرن اخیر و پس از ملی شدن جنگلها و مراتع کشور اتفاق افتاده است. زمانیکه جنگلکاری و تب کشت سوزنی برگان در ایران بالا گرفته بود و با مطالعات بسیار محدود اولیه ومنابع اندک موجود در آن زمان اقدام به کاشت سوزنی برگان در سطوح وسیع گرید که ماحصل آن پارکهای جنگلی دست کاشت بزرگی هستند که ما امروزه آنها را به نامهای چیتگر ، لویزان، سرخه حصار و ... می شناسیم پارکهای جنگلی ای که از بدو احداث آنها حدود 30 سال می گذرد.
اما اینکه آیا از آن زمان تاکنون مطالعات جامع و کامل درمورد این پارکها صورت گرفته تا مشخص گردد که جنگلکاریهای انجام شده دردهه های قبل موفقیت آمیز بوده یاخیر؟ کشت گونه های سوزنی برگ مثبت بود یا خیر؟ ،وضعیت بقا و ادامه حیات پارکها چگونه است؟ امری است که جای بحث و تفحص دارد.
بعداز گذشت 30 سال هنوز تجربیات ما به مطالعات بسیار اندکی محدود می گردد که دراین فاصله زمانی طولانی و اکثراً به صورت موردی و پراکنده انجام شده است. کم تجربگی و عدم استفاده ازمنابع معتبر علمی موجود باعث شده تا امروزه حیات اکثر پارکهای جنگلی به خطر بیافتد. چنانچه این مورد درپارک جنگلی چیتگر بررسی شده و نتایج امر شاهدی بر این ادعاست.
پارکهای جنگلی علاوه بر اینکه خصوصیات توده های جنگلی را دارا هستند. فضای سبز مناسبی را جهت استفاده عموم مردن مهیا می سازند. متأسفانه دیدگاه حاکم بر نظام جنگلبانی سالیان گذشته ایران با دیدگاه امروزی بسیار متفاوت است . کشتهای وسیع تک گونه ای با نظم و ترتیب تصنعی بالطبع رسیدگی و نگهداری از این مناطق را آسانتر می کند. امروزه ثابت شده که سیستمهای خالص و تک کشتی قادر به ایجاد اکوسیستمهای پایدار نمی باشند، موردی که درعلم جنگلشناسی نوین از اهمیت خاصی برخوردار است.
به تجربه ثابت شده که جنگلکاریهای مخلوط به مراتب کیفیت و وضعیت بهتری نسبت به جنگلکاریهای تک کشتی دارند. چرا که پایداری جنگل ، مقاوت در برابر آفات و امراض، جلوگیری از خطر آتش سوزی، تولید چوب مرغوب و متنوع و ... تنها در جنگلها و جنگلکاریهای مخلوط در حالت ایده آل موجود است.
امروزه ضروری است تا این گونه جنگلکاریهای تک گونه ای درسطوح وسیع، با ایجاد اصلاحات و رعایت اصول جنگلشناسی به نحوی به سمت جنگلهای طبیعی و آمیخته سوق داده شوند. د رغیر این صورت درچند سال آتی شاهد نابودی این ذخایر طبیعی خواهین بود. هدف از این تحقیق بررسی کمی و کیفی جنگلکاریهای انجام شده در پارک جنگلی چیتگر است تا نتایج حاصله بتواند برای اصلاح و بهبود وضعیت توده های درختی پارک مود استفاده قرار گیرد. لازم به توضیح است که از سال 1347 (بدو تأسیس پارک جنگلی چیتگر) تا کنون عمده ترین مسائلی که در پارک مورد بررسی قرار گرفته اند، عبارتند از : مسائل اقتصادی، اجتماعی ( مجنونیان، 1356) – خاک (سرمدیان، 1368) – پوش گیاهی (جوانشیر 1368) و ژئومورفولوژی (احمدی ، 1368).