پایان نامه بررسی علل تعالی و سقوط جوامع بشری از دیدگاه قرآن

فهرست و منابع پایان نامه بررسی علل تعالی و سقوط جوامع بشری از دیدگاه قرآن

فهرست:

مقدمه. 2

بیان مسئله. 3

اهداف تحقیق.. 4

فرضیه های پژوهش.... 4

روش تحقیق.. 4

مفاهیم نظری پژوهش.... 5

انحطاط.. 5

ظلم.. 7

جامعه. 7

پیشینه پژوهش.... 8

بخش اول : فرد و جامعه. 13

الف)تعریف جامعه. 13

1- تعدد  دیدگاهها 13

2- جامعه از نظر قرآن.. 15

ب) اهمیت فرد و جامعه. 18

1- اهمیت فرد. 19

- نظر جامعه شناسان.. 19

– نظر قرآن.. 21

1- اثرپذیری جامعه از فرد. 21

تفسیر اول : 22

تفسیر دوم : 22

بررسی.. 22

2- اقسام رهبران.. 23

تفسیر اول.. 23

تفسیر دوم. 23

بررسی.. 24

2) اهمیت جامعه. 27

-  از دیدگاه فیلسوفان.. 27

- از دیدگاه قرآن.. 34

جمعبندی بخش اول.. 37

بخش دوم : عناصر تشکیل دهنده ساختار جامعه. 39

الف) ارزش ها 40

1) ارزشهای اجتماعی.. 40

2) : رابطه ارزش با هنجارها 40

3) ویژگیهای ارزشهای اجتماعی.. 40

ب) ارزشهای اجتماعی از نظر مشرکین.. 42

1) مبانی ارزشها در جاهلیت... 42

- شرک و کفر. 43

- مال و ثروت حیات دنیا 44

- نیاکان،خویشاوندان و بستگان.. 45

تفسیر اول.. 46

تفسیر دوم. 47

بررسی.. 48

- ذکور در مقابل اناث... 48

- بزرگان و پیشوایان فاسد. 48

- همجنس بودن پیامبران با انسان.. 49

تفسیر دوم. 50

بررسی.. 50

- پیروی افراد پست و فرو مایه از پیامبر. 51

ج) ارزشها اجتماعی در قرآن. 52

1- مبانی ارزشها در قرآن.. 53

-  توحیدی.. 53

- ایمان.. 53

تفسیر اول.. 54

تفسیر دوم. 55

بررسی.. 55

- تقوی.. 55

تفسیر دوم. 56

بررسی.. 57

- عمل صالح.. 57

2- مبانی ضد ارزشها در اسلام. 58

1- قوم مداری‏ (نیاکان،اقوام،خویشان) 58

2- مال دوستی و ثروت اندوزی.. 59

جمعبندی بخش دوم. 60

بخش سوم : جوامع بشری و قانون.. 61

قانونمندی و تحول در جامعه. 61

الف) ‌ مقصود از «قانون مندی جامعه». 62

- تعریف قانون مندی.. 62

-  جامعه. 63

ب) شیوه های مختلف بررسی قانون مندی جامعه از دیدگاه قرآن.. 63

3)  نقش قانون مندی جامعه. 64

-  پیش بینی پذیری جامعه و تاریخ.. 64

-  قدرت تحلیل صحیح و دقیق جوامع گذشته. 65

-  شناسایی حوادث غیر منتظره و مورد انتظار 65

- برنامه ریزی برای بهبود وضع موجود. 66

- مقصود از سنت اجتماعی.. 67

- ویژگی های سنت های اجتماعی.. 68

- استناد به خدا 68

- تحویل و تبدیل ناپذیری.. 69

- عدم منافات با اختیار و آزادی انسان.. 70

ج) پیوند سنت های اجتماعی با زندگی اجتماعی و رفتارهای گروهی.. 71

ه) اختصاص سنت های اجتماعی مورد نظر به زندگی انسان در دنیا 72

و) پدیده های اجتماعی، مصداقی از «کلمه الله». 72

-آیات سیر و نظر. 74

- آیات عبرت... 76

-  عبرت... 77

-  نکال.. 78

- مَثُلات... 79

- موعظه. 80

- آیه. 81

- آیات ذکری و تذکره 82

-  آیات تعقّل و تأمّل.. 83

- آیات عذاب و عقوبت... 83

- آیات مَثَل.. 85

جمبعندی بخش سوم. 89

جمع بندی فصل دوم. 90

بخش  اول :  جایگاه انحطاط در قرآن.. 92

الف) به لحاظ مفهومی.. 92

ب) معادل های قرآنی انحطاط.. 93

ج) نقطه مقابل انحطاط.. 95

د) چند بُعدی بودن انحطاط و تعالی.. 98

ه)  مرز میان انحطاط و تعالی از دیدگاه قرآن.. 100

و) مراتب انحطاط.. 104

ز) گونه گونی انحطاط.. 106

جمعبندی بخش اول.. 107

بخش دوم : علل انحطاط جوامع بشری از نگاه قرآن.. 109

الف) ظلم.. 111

بررسی نهایی موضوع ظلم با استفاده از دو منبع تفسیر. 115

ب) تعریف معروف و منکر. 116

ج) ترک امر به معروف و نهی از منکر. 118

د) تفرقه و اختلاف... 120

ه) فساد جنسی.. 124

و)اتراف... 128

بررسی نهایی موضوع اتراف با استفاده از سه منبع تفسیری 128

ز) ‌مطلق گناه یا انجام حرام و ترک واجب... 130

بررسی نهایی موضوع مطلق گناه یا انجام گناه و ترک واجب  با استفاده از سه منبع تفسیری 131

ط) فحشا 133

بررسی نهایی موضوع فحشا با استفاده از سه منبع تفسیری 137

ظ) ‌تقلید کورکورانه. 139

1) تقلید از منظر لغت... 140

2) انواع تقلید. 141

رجوع جاهل به عالم.. 141

انحطاط به واسطه تقلید کورکورانه. 141

بررسی نهایی موضوع تقلید کورکورانه با استفاده از سه منبع تفسیری 145

ط) جهل.. 146

معنای لغوی جهل.. 146

جهل مذموم. 150

جهل، عامل انحطاط جوامع.. 151

بررسی نهایی موضوع جهل با استفاده از سه منبع تفسیری 153

منفی بودن فقر از دیدگاه قرآن.. 157

آثار فقر. 159

یک فقر موجب کفر می شود. 159

سه فقر، عقل انسان را زایل می کند. 160

چهار فقر، حزن و اندوه به ارمغان می آورد. 160

پنج فقر موجب پیدایش نقصان در دین می شود. 161

شش فقر، دشمنی شدید را به دنبال می آورد. 161

هفت فقر، موجب شکستن کمر انسان می شود. 161

د) فقر، عامل انحطاط اخلاقی جوامع.. 162

بررسی نهایی موضوع فقر با استفاده از سه منبع تفسیری 166

ر) مطلق معصیت... 167

1) معصیت و مفهوم آن.. 168

2) معادل های معصیت در قرآن.. 169

3) تعریف معصیت... 171

4) اقسام گناهان و آشنایی با معانی آنها 173

نتایج دنیوی و اخروی گناه از دیدگاه قرآن.. 176

یک نتیجه گناه 176

دو آثار گناه 178

آثار شوم گناه 178

پیام آور مصیبت ها 178

گناه، راه نفوذ شیطان و سلطه او بر افراد است... 180

معصیت، عامل انحطاط جوامع از دیدگاه قرآن.. 181

مصادیق معصیت در قرآن.. 186

بررسی نهایی موضوع مطلق معصیت با استفاده از سه منبع تفسیری 189

جمعبندی بخش دوم. 190

جمعبندی فصل سوم. 191

بخش  اول : رشد جامعه از دیدگاه قرآن.. 193

الف) رفع اختلافات در جوامع توسط انبیاء 194

ب : حل اختلاف غایت و فایده بعثت انبیاء 197

ج) شکوفایی جامعه در پرتو دعوت به وحدت... 198

بخش سوم : قضاوت عمومی و ولایت مشترک... 201

د) شناخت انسان و جامعه. 203

1) نظریه‏های انسان و جامعه مطلوب... 206

بند دوم : ابعاد و مختصات انسان.. 210

3) ابعاد و مختصات جامعه. 211

جمبعندی.. 217

بخش دوم : عوامل فردی رشد از دیدگاه قرآن.. 218

الف) عوامل فردی از دیدگاه قرآن.. 218

1) عقل رشید و مراحل تکامل آن.. 218

- احساس.... 218

- نظر. 219

- تفکر و تعقل.. 220

- تذکر. 223

-  اراده رشیدانه و راه دستیابى به آن.. 224

-  انواع رفتار سوء 225

-  رفتارهاى سوء جاهلانه. 225

ب - رفتارهاى سوء عالمانه. 225

- تقوا، اراده متعالى در انسان.. 227

-  خوف نقطه مرکزى در دایره تقوا 228

-  معناى خوف از خدا 228

-  تلازم خوف با ایمان.. 229

-  تلازم ایمان با رشد. 230

ج)رشد از منظر قرآن.. 232

1)  اقسام رشد. 233

- رشد فردی: 233

- رشد اجتماعی: 234

- رشد اقتصادی: 234

- رشد امنیت: 234

- رشد سیاسی: 235

2) عوامل و زمینههای رشد. 235

- کسب علم: 236

- عبرت از گذشتگان: 236

- توجّه به معاد: 237

3)‌موانع رشد. 237

- تکبّر: 237

- همنشین ناسالم: 238

جمعبندی بخش دوم. 238

بخش سوم : عوامل اجتماعی  رشد از دیدگاه قرآن.. 239

الف) عوامل شکوفایی جامعه. 240

بررسی نهایی موضوع مهم وحی در تعالی اجتماعی با استفاده از سه منبع تفسیری 243

2)  فرهنگ و معرفت... 244

بررسی نهایی موضوع فرهنگ ومعرفت با استفاده از سه منبع تفسیری 245

اتحاد و وحدت... 247

ب) ملاک و آثار اتحاد در قرآن.. 248

1) ‌نظر قرآن.. 248

بررسی نهایی موضوع اتحاد و وحدت  با استفاده از سه منبع تفسیری 251

2) نقش انبیاء در وحدت اجتماع. 251

بررسی نهایی موضوع نقش انبیاء در وحدت اجتماع  با استفاده از سه منبع تفسیری 253

ج)  راهبردهای جامعه توسعه یافته اسلامی.. 254

1) عرصه اقتصاد. 254

بررسی نهایی موضوع عرصه اقتصادی با استفاده از سه منبع تفسیری 256

د) عرصهء سیاست... 257

بررسی نهایی موضوع عرصه سیاست با استفاده از سه منبع تفسیری 258

ه) عرصهء فرهنگ و تعلیم و تربیت... 259

بررسی نهایی موضوع عرصه فرهنگ و تعلیم و تربیت با استفاده از سه منبع تفسیری 260

و) عرصهء خانواده 262

بررسی نهایی موضوع خانواده با استفاده از سه منبع تفسیری 264

ز) عرصهء حقوق.. 266

بررسی نهایی موضوع عرصه حقوق  با استفاده از سه منبع تفسیری 268

ط) عرصه دفاع و امور نظامی.. 269

بررسی نهایی موضوع دفاع و امور نظامی  با استفاده از سه منبع تفسیری 270

جمعبندی بخش سوم. 272

جمعبندی فصل چهارم. 273

بحث... 275

بررسی فرضیه های پژوهش.... 276

بررسی فرضیه دوم پژوهش.... 277

بررسی فرضیه سوم پژوهش.... 280

پیشنهادات علمی محقق.. 281

مشکلات و محدودیتهای تحقیق.. 282

منابع و ماخذ. 283

 

 

.

منبع:

قرآن

نهج البلاغه

آلوسی، سید محمود، (1408 ه .ق )،روح المعانی فی تفسیر القرآن و السبع المثانی، دارالفکر، بیروت.

ابراهیم أنیس عطیه الصوالحى و عبدالحلیم منتصر محمّد خلف اللّه احمد، (1372)، المعجم الوسیط، دفتر نشر فرهنگ اسلامى.

ابوالحسن ورّام بن أبى فراس، (1986)،تنبیه الخواطر و نزهه النواظر، بیروت، مؤسسّه الأعلمى للمطبوعات

ابوالفضل على الطبرسى، (1385)، مشکوه الانوار، قم، دارالکتب الاسلامیه ، 1385.

احمد بن حنبل، مسند احمد، (1981)، بیروت، دار صادر.

احمد علی قانع،(1379)، علل انحطاط تمدنها، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

احمدبن فارس، (1381)معجم مقاییس اللغه ، ماده نظر، قم،‌انتشارات ناس.

مجلسی ، محمد باقر، (1380)، اصول کافی، تهران انتشارات بین الملل.

شرتونی لبنانی ،‌سعید، (1385)، اقرب الموارد فى فصح العربیه و الشوارد، تهران شرکت چاپ و انتشارات اسوه .

مجلسی ، محمد باقر ، (1379)بحارالانوار ،‌تهران انتشارات امیرکبیر.

مکارم شیرازی ،‌ناصر ، (1388)برگزیده تفسیر نمونه ،تهران مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.

بحرانی ، سید هاشم ،(1375)، البرهان فى تفسیر القرآن، قم انتشارات نور.

اخوان کاظمی، بهرام (1386)،«راهبردهای اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی و تضمین امنیت ملی»، فصلنامه مطالعات راهبردی.

بی آزار شیرازی ، عبدالکریم ،(1378)، طلوع و غروب تمدن ها ، تهران انتشارات بعثت .

بیرون ،‌آلن ،(1370)، فرهنگ سه زبانه علوم اجتماعی ،‌باقر ساروخانی ،‌تهران ،‌ نشر کیهان .

بیضاوی، عبدالله بن عمر ، (1388)،انوار التنزیل، تهران انتشارات رهجو.

الموسوی الخمینی ، روح الله ، (1375)، تحریر الوسیله،تهران ،‌انتشارات بنیاد حفظ آثار امام (ره).

طباطبایی ، علامه سید محمد حسین ،(1378)ترجمه تفسیر المیزان،قم دفتر نشر اسلامی.

نهروانی ،‌ابوالفرج ، (1382)، التفسیر الکبیر، مشهد ،‌انتشارات یاران امام .

عاملی ،‌ابراهیم ،(1386)، تفسیر عاملی ، قم انتشارات دارالاحیاء .

ورام ،‌مسعود بن عیسی ،(1384)،تنبیه الخواطر و نزهه النواظر، قم انتشارات مکتبه الفقیه.

یزدی ،‌مصباح ، (1381)،جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن ، نشر سازمان تبلیغات اسلامی .

جان کنت گالبرایت،(1380)،آناتومی قدرت،ترجمه محبوبه مهاجر، تهران انتشارات ،‌سیمرغ.

جرج ساباین،(1378)تاریخ نظرات سیاسی،ترجمه بهاء الدین‏ پازارگاد،اصفهان انتشارات پاسارگاد.

جمعی از نویسندگان ، (1380)،درآمدی بر جامعه شناسی اسلامی، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، سمت.

آملی، جوادی(1385)، علل پیشرفت و انحطاط جامعه از منظر آموزه های اسلامی، مجله پاسدار اسلام.

حامد مقدم، احمد،(1372)،‌مبانی ارزش های اجتماعی ، مجله پیام .

حسن مصطفوى، (1376)،‌التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، قم انتشارات احکام.

ابن سینا ،‌حسین ،(بی تا)‌الاشارات و التبیهات،جلد دوم،نمط 8، (بی جا ).

حسین بن على بن محمد بن احمد الخزاعى النیشابورى،(1384)، تفسیر شیخ ابوالفتوح رازى، تهران، انتشارات اسلامیه..

محمدرضا مظفر، (1400 ق. م )المنطق، قم، انتشارات فیروزآبادى.

حسینی همدانی ، سید محمد حسین ،‌(1404ه‌. ق )، انوار درخشان ،‌ج 8، تهران نشر لطفی .

حکیمی، محمدرضا ، دانش مسلمین،(1381)،فصل اول،«تفکر نو»، انتشارات سیمرغ ، 1381.

خلیل جرّ، فرهنگ لاروس عربى فارسى، (1375)، مترجم: سیّد حمید طبیبیان، تهران، امیرکبیر

داریوش آشوری:(1357)،تعریفها و مفهوم فرهنگ، تهران،مرکز اسناد فرهنگی آسیا.

دفتر همکارى حوزه و دانشگاه،(1385) فلسفه تعلیم و تربیت،‌تهران انتشارات سمت.

دفتر همکارى حوزه و دانشگاه،(1363)، درآمدى بر جامعه شناسى ، تهران انتشارات سمت.

اصفهانی، راغبت (1996)، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: الدار السامیه.

رجبی ، محمود ،(1383)، قانون مندی جامعه وتاریخ ، مجله تاریخ در آئینه پژوهش .

آلوسی ، محمودبن عبدالله ، (1981)روح المعانی، بیروت انتشارات دارالکتب العلمیه

رکن الدینی، (1376)، علل انحطاط و پیشرفت جوامع در قرآن، تهران ،‌انتشارات بین الملل..

رنه گنون،(1379)سیطره کمیت،ترجمه علی محمد کاردان، تهران انتشارات ارغنون.

ژرژ گورویچ، (1388)،مسائل نادرست جامعه شناسی قرن نوزدهم، «طرح مسائل جامعه شناسی امروز» تهران ، انتشارات سیمرغ .

ساموئل هانتینگتون،(1383)،رویارویی تمدنها، ترجمه مجتبی امیری،‌مجله‏ اطلاعات سیاسی-اقتصادی.

سید رضی، نهج البلاغه، کتاب 31، شماره 25.

یزدی،سید محمد کاظم (1383)،عروه الوثقی، تهران موسسه نشر اسلامی.

صدر، سید محمد باقر(1988)،المدرسه القرانیه ، بیروت ،انتشارات عالمیه

الحسینى البحرانى، السید هاشم،(1415)، البرهان فى تفسیر القرآن، قم، مؤسسه بعثت.

ابن هشام ، (1998)السیره النبویه ، بیروت نشر دارالاسلام.

شاکر ،‌کاظم ،(1389)، سیرتکاملی رشد در قرآن کریم تهران انتشارات رشد.

شهید مطهرى،(1388)، مجموعه آثار،  تهران انتشارات صدرا.

شیخ أبى على الفضل بن الحسن الطبرسى، (1365)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو.

شیخ صدوق، (1414)،الخصال، قم، منشورات جماعه المدرّسین .

شیخ صدوق،(1408)، علل الشرایع، بیروت، مؤسّسه الأعلمى للمطبوعات.

صادق زیباکلام،(1382)، ما چگونه ما شدیم؟،تهران انتشارات سینا .

الموسوی الخمینی، روح الله ، (1382) صحیفه نور، تهران موسسه حفظ آثار امام (ره)

طباطبائی(علامه)، سیّد محمد حسین؛ (1417)،تفسیر المیزان، قم، دفترانتشارت اسلامی جامعۀ مدرسین.

عباس، طاهر، (1377)،گناه از نگاه قرآن، مترجم: حمیدرضا آژیر، مشهد، بنیاد پژوهش هاى آستان قدس رضوى.

عبدالمجید معادیخواه،(1372)، فرهنگ آفتاب، تهران، نشر ذرّه .

آمدی ،‌عبدالمحمد ،‌(1381) ، غررالحکم. قم انتشارات ناس.

المتّقى ،‌علاء الدین ،‌(1409)،  کنز العمّال، تصحیح: صفوه السقا، بیروت، مکتبه الرساله .

شریعتمداری، علی (1366)،«علم و ارزش در تجربهء آدمی»،مجله پژوهش،شماره 2 و 3،سال دوم.

کرمی ،‌علی (1370)، ظهور و سقوط تمدن ها از دیدگاه قرآن، نشر مرتضى.

آمدی ،‌عبدالواحدبن تمیمی ،(1382)، ‌غرر الحکم و درر الکلم، مشهد ،‌انتشارات سیمای نور.

عربی ، محی الدین ، (1984)الفتوحات المکیه، بیروت ، دار احیاء الترات العربی.

فراهیدی، خلیل بن أحمد؛(1410ه . ق ) العین، انتشارات هجرت، قم .

فیروزآبادی ، مجدالدین ،‌(1382)، قاموس اللغه و اقرب الموارد تهران نشر فرهنگ اسلامی.

قرائتی ،‌محسن،(1383)، تفسیر نور ، ج 1،  مرکز فرهنگی درسهایی از قران.

قرشی ، سید علی اکبر،(1381)، قاموس قرآن، تهران ، دارالکتب الاسلامیه .

قرشى، سید على اکبر،(1377)، تفسیر أحسن الحدیث، بنیاد بعثت‏.

کارل پوپر،(1377)، جامعه باز و دشمنان آن،عزت اله فولادوند،انتشارات سیما.

کلینی، محمد بن یعقوب،(1381)، الفروع من الکافی،قم انتشارات نورالعین.

کلینی، محمد بن یعقوب ،(1380)، کافی، جلد 2،قم انتشارات نورالعین.

کاظمی ،اخوان ، (1386)، راهبردهای اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی و تضمین امنیت ملی، فصلنامه مطالعات راهبردی.

کرمی، علی، (1380)، ظهور و سقوط تمدن ها از نظر قرآن، قم ،‌انتشارات مرتضی.

گروه تفسیر یک بنیاد باقر العلوم، (1370)، معیارها و عوامل تمدّن از نظر قرآن، قم، انتشارات دارالقرآن الکریم.

گوردون چایلد،(1364)،  جامعه و دانش، مترجم: محمدتقى فرامرزى، تهران، انتشارات سهروردى.

ابن منظور ، محمدبن مکرم ،‌( 1380)،لسان العرب، تهران انتشارات ،‌ آوای نور.

توسلی ، غلامعباس ،(1380)، مبانى جامعه شناسى، تهران انتشارات دانشگاه علامه

مدرسی ، سید محمدتقی ، (1384)تفسیر هدایت ، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان مقدس رضوی.

طبرسی ، ابوعلی فضل بن العباس(1360)،‌مجمع البیان فی تفسیر قرآن تهران انتشارات فراهانی .

مجلسى، محمد باقر ; (1403)،بحار الانوار، ط‏2، بیروت، مؤسسه الوفا.

اصفهانی ، محمد،(1383)،‌مجله کیان،شماره 24،مقاله«نظری بر فلسفه سیاسی‏ شهید مطهری»از محمد اصفهانی.

گرودین ،‌رابرت ، (1384)، ایدئولوژی و بت شدن‏ واژه‏ها، ترجمه هومن پناهنده. مجله کیان،شماره 31

محسنی ،‌منوچهر(1366) ،‌جامعه شناسی عمومی ،‌ چاپ طهوری ،‌تهران .

ابراهیم الإحسایى ، محمّد بن على ، (1403)، عوالى اللّئالى، قم، مطبعه سیدالشهدا.

الفیروز آبادى ، محمد بن یعقوب بن محمد بن ابراهیم ،(1415)، القاموس المحیط، بیروت، دارالکتب العلمیه .

 محمد جعفر نجفى علمى، (1371)،برداشتى از جامعه و سنن اجتماعى در قرآن، تهران، وزارت ارشاد.  

محمد على صفرى (زرافشان)،(1361)، گناهان زبان از نظر قرآن و عترت علیه السلام ، ناشر محمد صفرى، چاپ فرهنگ.

شاکر ،‌محمد کاظم (1378)، فقر و غنا در قرآن و حدیث، نشر رایزن، 1378.

محمد معین،(1371)،  فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر، 1371.

مجلسى، محمد باقر(1412)،بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربى.

السبزوارى، محمدبن محمد (1414)، جامع الأخبار، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.

محمدتقى مصباح یزدى، دروس فلسفه اخلاق، تهران، انتشارات اطلاعات، 1374.

مدارس ،‌هانری ،(1350)، مبانی جامعه شناسی، ترجمه باقر پرهام،تهران،امیر کبیر، چاپ اوّل.

مطهری ،‌مرتضی (1374)، ده گفتار، چ 10، انتشارات صدرا، قم، 1374.

 مطهری ،‌مرتضی ، (1374)، مجموعه آثار، قم، صدرا.

طبرسی ، (1384)، مشکوه الأنوار‌، مشهد ، انتشارات قدس .

مصباح یزدی ، محمد تقی ، (1368)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.

مصطفوی، حسن؛ (1360)،التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران،بنگاه ترجمه ونشر کتاب

اصفهانی ،‌راغب ، حسین بن محمد؛(1412)، مفردات فی غریب القرآن، الدار الشامیه ، دمشق بیروت.

مطهری، مرتضی ، (1381)،تکامل اجتماعی انسان، انتشارات صدرا .

مطهری، مرتضی ، (181)، مجموعه آثار،ج 3،انتشارات صدرا .

مطهری،مرتضی ،(1381)، جامعه و تاریخ،تهران، انتشارات صدرا،مبحث آینده جامعه‏ها

مطهری،‌مرتضی،(1384)،انسان کامل، انتشارات صدرا .

انیس ،ابراهیم ، (1376)المعجم الوسیط، تهران نشر مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی ،.

زکریا ، احمدبن فارس(1366) ، معجم مقاییس اللغه ، مصر انتشارات دارالفکر.

مقدم، احمد ،(1380)؛ سنت های اجتماعی در قرآن، مشهد انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران؛(1374)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.

منصور وثوقى و على اکبر نیک خلق، (1370)،مبانى جامعه شناسى، تهران، انتشارات خردمند.

منیژه سیار اطراش لنگرودى، (1371)،هدایت و ضلالت در قرآن، کلام و فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى.

نبوی ،‌عباس ،(1376)،  انسان و جامعه توسعه یافته از دیدگاه اسلام، مجله دانشگاه اسلامی

عاملی ،‌حر ، (1379)وسائل الشیعه تهران انتشارات نشر اسلامی.

الوین تافلر،(1382)، تغییر ماهیت قدرت،ترجمه شاهرخ بهار تهران انتشارات سیما.

مطهری ، مرتضی ، (1381)،مجموعه آثار،کتاب فطرت، فصل گرایشهای مقدس، تهران انتشارات صدرا.

پوپر،کارل،(1994) ،جامعه باز و دشمنان آن ؛ترجمه دکتر علی محمد کاردان،انتشارات فرهنگ ،1385

.