پایان نامه بررسی عوامل فرهنگی اجتماعی موثر بر جرم

جهت دریافت مدرک کارشناسی علوم اجتماعی (پژوهشگری)

چکیده

هدف این پژوهش بررسی عوامل فرهنگی اجتماعی موثر بر جرم می باشد . در پژوهش حاضر ازروش توصیفی – پیمایشی استفاده شده است به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته مشتمل بر 29 سوال  بسته  می باشد  که تعدادی  به  صورت  اسمی  و  تعدادی به  صورت   ترتیبی براساس ضریب  آلفای  کرونباخ  بر آورده شده است،  نمونه آماری  مشتمل بر 100 نفر ،که از طریق نمونه گیری تصادفی انتخاب شده است . نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد از نظر پاسخگویان عوامل فرهنگی اجتماعی بر جرم موثر می باشد .

فصل اول

_ بیان مساله

_اهمیت و ضرورت تحقیق

_اهداف تحقیق

مقدمه

بحث انحراف یکی از موضوعاتی است که ذهن هر اندیشمندی را با توجه به حیطه تخصصی خود مشغول داشته است .نه تنها بحث انحراف و کجروی در تمام ادوار تاریخی و جوامع بشری حضوری ملموس داشته است بلکه با الهام از آموزه های دینی و رجوع به کتاب خدا (قرآن) ،به جرات می توان

ادعا کرد که انحراف از همان زمان خلقت نخستین انسان ( آدم و حوا ) ،پا به عرصه زندگی گذاشته و

هر کجا نظمی و قانونی وجود داشته است ، بی نظمی و قانون شکنی هم حضور داشته است . توان بیان

کرد که اولین نوع انحراف در دنیای مادی نبوده بلکه ریشه انحراف به دنیای ماورا بر می گردد که توسط غیر بشر رخ داده است . رجوع به آیاتی چون : او (شیطان) ،در مقابل رب دست به طغیان زد (سوره مریم: آیه 44) ، به او (خدا) ،کفر ورزید (اسراء : آیه 27) ، علت کفر و طغیان او در مقابل خدا به دلیل تمرد از سجده به پای انسان است (بقره : آیه 34). ریشه جرم را می توان تا سپیده دم تاریخ بشر ی به واپس برد .از آن هنگامی که آدم و حوا به علت ارتکاب عمل نهی شده ای چون خوردن گندم یا سیب از بهشت رانده شدند (قرآن مجید:سوره مائده، آیات 27 و28 ). و پسرشان قابیل برادر خود هابیل را به قتل رساند(قرآن مجید:سوره بقره،آیات 35 و 36) جرم آغاز راه کرد وسرانجام به تدریج  با پیشرفت جوامع  بشری انحراف نیز پیشرفته شده و به صورت  اشکال امروزی در آمده است.

 گسترش آسیب های اجتماعی و جرایم  از جمله مسایل اجتماعی عمده است که امروزه گریبانگیر     است.

  لذا تصمیم گیری سریع ،عقلایی و همه جانبه مسولان امر  برای کنترل و ترمیم آسیب ها و انحرافات اجتماعی ضروری جلوه می نماید و پرده پوشی و پاک کردن مساله نه تنها کمکی به حل مساله نمی کند بلکه ممکن است آسیب های اجتماعی را به عنوان یک مساله اجتماعی و در نهایت یک بحران تبدیل کند(محبوبی منش ،1380:ص 10).

1-1 بیان مساله

اگر این تعریف از ساترلند را بپذیریم که با تاثیر از مک گی معتقد است که رفتار انحرافی مانند سایر رفتارهای اجتماعی از طریق همنشینی و پیوستگی با دیگران آموخته می شود می توان به این نتیجه رسید که رفتار بزهکارانه از یادگیری در اثر تماس با افراد بزهکار و منحرف شکل میگیرد.به عبارتی افراد بزهکار بیش از سایر افراد با قانون شکنان در ارتباط هستند پس می توان گفت که جرایمپدیده های اجتماعی هستند که از زمان های دور تا به امروز مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است . بنابراین  امروزه جرم و کجروی مساله اجتماعی تلقی می شود نه مساله اخلاقی و فردی .از این روست که سازمانهای تخصصی جهان و پژوهشگران رشته های علمی مانند جامعه شناسی ،روانشناسی ،و حتیاقتصاد و مدیریت کوشیده اند آن را مورد کاوش علمی قرار دهند(اجلالی ،1381:ص 54).

 کژرفتاری یا انحراف به هر گونه رفتاری گفته می شود که هنجارهای فرهنگی را نقض کند .هنجارهاراهنمای همه فعالیتهای انسان در جامعه هستند و تعیین می کنند که فرد در شرایط گوناگون چه رفتاری باید یا نباید داشته باشد. از این رو مفهوم انحراف اجتماعی طیف وسیعی را در بر میگیرد.

به شاخه ای از انحراف اجتماعی ،جرم می گویند ،"جرم یک عمل عمدی و ارادی بر علیه قانون است که غیر قابل حمایت و بخشودن بوده و مجرم باید به وسیله دولت دستگیر و مجازات شود  "(هاگان،1988:ص48).در قانون جزا ،جرم را بر حسب شدت  و ضعف مجازات به جنایت ،جنحه، و خلاف تقسیم می کنند(هدایت ال... ستوده،1383:ص35).  

    روانشناسان اجتماعی جرم وکجروی ها را سرپیچی از هنجارها ، رسم ها ، سنت ها و قوانین جامعه

می دانند . رسم ها ، سنت ها و قوانین هر جامعه به عنوان مجموعه ای از ارزش های فرهنگی آگاهانه

یا نا آگاهانه ای است که از نسل های قبل به نسل های بعد منتقل می شود مورد احترام است و تجاوز

به آن جرم محسوب می گردد ( جولین ، 1994 ) .

    فقر فرهنگی یکی دیگر از عواملی است که خانواده و اعضای آن را تهدید می کند ، فقر فرهنگی

عبارت است از آگاهی نداشتن به قوانین و حقوق رایج خود در جامعه . همین جهل به ارزشها و هنجارهای فرهنگی موجب می شود فرد دست به عملی بزند و تصور کند که می تواند از آن رهایی یابد و یاهستند افرادی که از نتیجه اعمالشان آگاه هستند ، ولی به خاطر جهل باز هم مرتکب عمل خلاف یا قتل می شوند (هدایت ا... ستوده ،1383 : ص 55 ) . فقر فرهنگی نقش اساسی در ایجاد جرم دارد . دزدان اکثرا بی سوادند و بی سوادان در اثر فقدان امکانات رشد فکری برای پیشرفت و ترقی خود از شیوه های دیگر فرهنگی مثلا از توانمندی های جسمی بهره می گیرند . ساترلند در تبیین علل جرم به عوامل قومی ، مهاجرت ، ناسازگاری های برخی از گروهها و عدم رشد خرده فرهنگ ها توجه دارد و تبهکاری را مساله ناشی از تعارض فرهنگی می شناسد ( سخاوت، 1386  ) .

 با نگاهی به آمار آسیب های اجتماعی در ایران می توان به این نتیجه رسید انحرافات همراه همیشگی جوامع بوده و برای آن مشکلات عدیده ای به وجود آورده است  . به عنوان مثال جرایم مربوط به مواد مخدر در سال 76 به میزان 12965 نفر بوده که این میزان در سال 1380 به 162551 نفر افزایش یافته است(حسینی ،1381:92).همینطور بر اساس آمار رسمی مرکز آمار ایران ،میزان سرقت در بین سالهای 1365 تا 1369 مرتبا در حال آفزایش بوده است.در مورد آدم ربایی در سال 76تعداد 379 نفر دستگیر شده ان که این ارقام در سال 1380 به 560 نفر افزایش یافته است(حسینی،1381:ص105). در ارتباط با قتل عمد در سال 76،1178 نفر که در سال 1380 این ارقام به 1245 رسیده است(حسینی،1381: ص108).در ارتباط با فرار از منزل در سال76 ،1548 بوده که این رقم در سال 1380 به تعداد 1795 نفر افزایش یافته است (حسینی،1381: ص 113).

  با توجه به آمارهای ارایه شده می توان نتیجه گرفت که روند جرایم و انحرافات در کشور در حال گذر ما به یک مساله اجتماعی تبدیل شده که همواره در حال افزایش است و سلامت جامعه را تهدید می کند .

   عوامل مختلفی در بروز این جرم ها می تواند تاثیر گذار باشد ، که تعداد یا میزان اهمیت هر یک از آنها در جوامع گوناگون متفاوت می باشد . آنچه این تحقیق درصدد بررسی آن می باشد ، بررسی عوامل فرهنگی – اجتماعی جرم است ،که چگونه این عوامل شرایط را برای ارتکاب جرم فراهم می کند . لذا تصمیم گیری سریع ،عقلایی و همه جانبه مسولان امر  برای کنترل و ترمیم آسیب ها و انحرافات اجتماعی ضروری جلوه می نماید و پرده پوشی و پاک کردن مساله نه تنها کمکی به حل مساله نمی کند بلکه ممکن است آسیب های اجتماعی را به عنوان یک مساله اجتماعی و در نهایت یک بحران تبدیل کند(محبوبی منش ،1380:ص 10).

1-2  اهمیت و ضرورت تحقیق

گذر جامعه از حالت سنتی به صنعتی (مدرنیته) ،همواره دارای پیامد های و تبعات بسیاری است ، پیامدهایی که با هنجارهای اجتماعی نمود پیدا می کند ،شاید از بستر خانواده شروع می شود و تا آنجا پیش می رود که همه مرزهارا در هم می شکند و نهاد خانواده را نیز به زیر سوال می برد . دراینجاست که تفتوتهای فرهنگی نمود بیشتری پیدا می کند و اگر با دانش و آگاهی همراه نباشد می تواند جنایتی را رقم زند (هدایت ا... ستوده ،1383:ص 55).

همانطور که بیان شد جرایم و آسیب های  پدیده است اجتماعی چرا که زاییده جامعه و اجتماع هستند . و ناشی از انواع اختلال کارکردی و بی نظمی در ابعاد اقتصادی ، اجتماعی ، و فرهنگی نظام اجتماعی می باشد .آسیب های اجتماعی و جرایم دارای جنبه های ذهنی است چرا که متاثر یا به عبارت بهتر مرتبط با باورها و ، ارزش ها و احساسات ریشه دار اعضای یک جامعه است و هم دارای جنبه  عینی است به خاطر اینکه خارج از اراده فردی بوده و بیرون از ما وجود دارد و پیامد های آن قابل مشاهده و بررسی است(محبوبی منش،1380:ص11).

در ضرورت  انجام این تحقیق باید اشاره کرد که مرتون جامعه شناس برجسته آمریکایی در کتاب مشکلات اجتماعی عصر حاضر بیان کرده است : انسانها هنوز همه هوضاع و فرآیند جامعه را که مغایر با ارزشهای آنهاست را نشناخته اند اذا این کار جامعه شناسی است که آثار و نتایج  از حفظ ارزشها و اعمال خاص را کشف و اعلام کند . کما اینکه آثار خاص از کنار گذاشتن این ارزشها و اعمال را بیابند (محبوبی منش ،1380:12).

 همچنین ماده 97 قانون برنامه  چهارم توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به مساله جرایم و آسیب های اجتماعی اختصاص یافته است که بر اساس آن دولت مکلف است به منظور پیشگیری و کاهش جرایم و آسیب های اجتماعی نسبت به تهیه طرح جامع کنترل کاهش جرایم و آسیب ها اقدام نماید . و برای این کار نیاز به بهره گیری از مطالعات علمی آسیب شناسان اجتماعی از جمله جامعه شناسان  و دانشمندان علوم رفتاری دارد . تا آسیب های اجتماعی و جرایم را مورد توصیف غنی و تبیین قوی قرار دهد . یعنی از یک سو ابعاد گستردگی و، شدت و روند جرایم وآسیب های اجتماعی را مورد شناسایی و بر حسب اهمیت و الویت بندی نموده و از سوی دیگر منابع آسیب ها وپیدایی آنها را مورد علت کاوی قرار داده تا با قدرت ، پیش بینی  و پیشگیری ، کنترل جرایم دست یافته  و با شیوه علمی به ترمیم آسب ها و اصلاح کجروان اجتماعی و توانمندسازی افراددر معرض آسیب پرداخته شود (محبوبی منش ،1380 : ص12-13)

    از آنجا که بیشتر جمعیت ایران را جوانان تشکیل می دهند  ،و از آنجا که 3/14درصد جمعیت کل ایران در مقطع سنی 19-15 سال هستند . ایران دارای رتبه نخست جهانی است ،همچنین به جهت آنکه 2/32 درصد جوانان کشور در مقطع سنی 29-15 سال هستند ایران به عنوان دومین کشور جوان جهان بعد از اردن شناسایی شده است (محبوبی منش ،1380 : ص 10) .

    در اینجا اهمیت تحقیق نمایان می شود چرا که بیش از نیمی از جمعیت ایران را جوانان تشکیل می

دهند و شالوده هر جامعه و خانواده به سلامت تمامی افراد جامعه به خصوص جوانان آینده ساز کشوربستگی دارد و چنانچه جرایم و انحرافات از هنجارهای رسمی افزایش یابد پایداری و ثبات جامعه مورد تهدید جدی قرار میگیرد و امنیت و سلامت کشور دچار تزلزل می شود (شریفیان ، 1388 : ص 144 )

بنابر این این سیاست گذاران و سیاستمداران برای نیل به جامعه امن و توسعه یافته در مقابل آسیب های اجتماعی و انحرافات اجتماعی که از یک سو امنیت جامعه را به چالش می کشد و از سوی دیگر مانع توسعه یافتگی جامعه می گردد ، از دو راه پرده پوشی و مدیریت مساله ناگزیر باید ره دوم یعنیمدیریت مساله را انتخاب کنند و برای این امر نیازمند انجام تحقیقات و مطالعات علمی توسط پژوهشگران علوم اجتماعی و نخبگان علمی هستند (محبوبی منش ، 1380 : ص 12 ) .

جرم بیش از هر چیز پدیده ای است فر هنگی – اجتماعی ، و به تناسب ویژگیهای اجتماعی  ، فرهنگی ، اقتصادی  جوامع دارای علل و عوامل و مصادیق متفاوتی است . لذا هیچ الگو و نسخه واحدی نمی تواند منجر به حذف جرم در همه جوامع شود . جامعه ایران مانند بسیاری از جوامع دیگر از حیث پایبندی به ارزشها و ضوابط فرهنگی جامعه ای یکدست و منسجم نیست . از این روی است که توجه و اهمیت به مقوله جرم همواره مورد تاکید عالمان و جامعه شناسان بوده و عدم تحقق آن در شرایط و زمان به هنگام به عنوان دغدغه ذهنی و فکری مسولین  می باشد . نتایج حاصل از این تحقیق می تواند راهگشای ذهنی مسولین برای شناخت عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر جرم بوده و باشناخت این عوامل برنامه ریزی جهت برداشتن موانع و بهبود اوضاع اجتماعی تسهیل خواهد شد .

1-3  اهداف تحقیق

از آنجا که هر کار و فعالیتی هدفی را دنبال می کند  و اصولا هر فعل یا ترک فعلی بدون داشتن هدف بی نتیجه و بیهوده است ، در این تحقیق در پی دستیابی به اهدافی می باشیم که در زیر به آنها اشاره می کنییم .

1-3-1-اهداف کلی تحقیق

بررسی نقش عوامل فرهنگی – اجتماعی موثر بر جرم

1-3-2- اهداف جزیی تحقیق

1) بررسی رابطه بین عوامل فردی ( سن ،وضعیت تاهل ، جنسیت و ... ) و جرم

2) بررسی رابطه بین پایگاه فرهنگی اجتماعی افراد وجرم

4 ) بررسی رابطه بین سطح پیوند های اجتماعی  و جرم

5 ) بررسی رایطه بین باور های مذهبی و جرم

6 ) بررسی رابطه بین سطح تربیتی خانواده و جرم