روش تحقیق بررسی رابطه شیوه های فرزند پروری با میزان یادگیری در دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان خوی

فصل اول

طرح تحقیق

فصل اول

مقدمه

ارتباط والدین و فرزندان از جمله موارد مهمی است که سالها نظر صاحب نظران و متخصصان تعلیم و تربیت را به خود جلب کرده است. خانواده نخستین پایگاهی است که پیوند بین کودک و محیط اطراف او را به وجود می آورد. کودک در خانواده پندارهای اولیه را درباره ی جهان فرا می گیرد، از لحاظ جسمی و ذهنی رشد می یابد، شیوه های سخن گفتن را می آموزد، هنجارهای اساسی رفتار را یاد می گیرد و سرانجام نگرش ها، اخلاق و روحیاتش شکل می گیرد و به عبارتی اجتماعی می شود (اقلیدس؛ نقل از هیبتی، 1381).

هر خانواده ای شیوه های خاصی را در تربیت فردی و اجتماعی فرزندان خویش به کار می گیرد این شیوه ها که شیوه های فرزند پروری نامیده می شوند متأثر از عوامل مختلف از جمله عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و غیره می باشد (هاردی و همکاران، 1993).

یکی از عوامل محیطی که روند رشد یادگیری مؤثر است محیط خانواده یا همان شیوه های فرزند پروری می باشد. کلیگان (1971) معتقد است برای ظهور یادگیری راههای زیادی در شیوه های فرزند پروری وجود دارد که می تواند باعث ظهور یا محو یادگیری شود. نحوه تربیت و استفاده از شیوه های دموکراتیک یا مستبدانه، اعمال نحوه انضباط و شیوه ابراز محبت هر کدام به نوعی در پرورش یا سرکوب یادگیری مؤثر است.

زندگی خانواده نقش اساسی در حفظ سلامت روانی، اجتماعی و جسمانی کودکان و والدین دارد. خانواده اولین و مهم ترین بافت اجتماعی را برای رشد انسان فراهم می سازد.

در جریان رشد طبیعی هر کودک یک رشته تغییرات شناختی، عاطفی و اجتماعی را شاهد هستیم. تقریبا همه کودکان در طول رشد و در جریان سازگاری با این تغییرات دچار مشکلاتی می شوند و استرس و تعارضی را که به دنبال می آید، می تواند به مشکلات رفتاری – عاطفی و یادگیری در آن ها بینجامد. اکثر مشکلات رفتاری کودکان منعکس کننده شرایط پیچیده بین فردی اعضای خانواده به ویژه والدین می باشد. به عبارت دیگر وجود مشکلات رفتاری کودک به منزله روابط معیوب اعضای خانواده با یکدیگر است و با روش های تربیتی نادرست والدین و تعاملات معیوب آن ها با فرزندان ارتباط دارد.

بیان مسأله

پژوهش حاضر در صدد است رابطۀ بین دو متغیر شیوه های فرزند پروری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه ابتدایی شهرستان خوی را مورد ارزیابی قرار دهد.

مطالعاتی که در حوزه تربیت و روان شناسی کودک صورت گرفته اند حاکی از آنند که والدین در فرزندان خود از شیوه ها و روشهای مختلفی استفاده می کنند. برخی از والدین استفاده از روش های صحیح فرزند پروری (درست پروری) را وجهه همت خود می سازند؛ در حالی که دیگران، ممکن است به شیوه های فرزند پروری نامطلوب و نامناسب متوسل شوند، آنان ممکن است در تعامل با کودک خود به استفاده مکرّر از روش های تنبیه ی روی بیاورند و یا اینکه کودک را به حال خود رها کنند و او را در انجام هر فعالیتی آزاد بگذارند.

تردیدی نیست که نوع شیوه فرزند پروری می تواند اثرات بالفعل و بالقوه قابل ملاحظه ای بر رشد شخصیت، افزایش اعتماد به نفس و وضعیت و وضعیت عاطفی کودکان بر جای بگذارند. این اثرات غالباً پایدار بوده و می توانند زندگی روانی آینده ی کودک را تحت الشعاع قرار دهد.

با توجه به اینکه شیوه های فرزند پروری والدین ، نحوۀ تربیت والدین را به کودکان منتقل می کنند و این امر در شکل گیری شخصیت فرد مؤثر است و نیز نظر فرد نسبت به خود می تواند بر سلامت روان و یادگیری تأثیر زیادی داشته باشد این پژوهش به بررسی شیوه های فرزند پروری بر یادگیری دانش آموزان شهرستان خوی پرداخته تا به سوالات و فرضیه های تحقیق پاسخ دهد.

اهمیت و ضرورت تحقیق

خانواده یکی از بستر های مهم در رشد و پرورش یادگیری می باشد. از آنجا که کودک حساسترین مراحل رشد را در محیط خانه سپری می کند محیط مناسب خانوادگی، شیوه و نگرش های صحیح فرزند پروری در رشد و شکوفایی یادگیری سهم مهمی ایفا می کند.

در واقع والدین از طریق درگیر شدن در فعالیتهای خلاق کودک در رشد خلاقیت و یادگیری او سهیم هستند. در محیط خانه به فعالیت کودک ارزش داده، آن را پرورش می دهند و تجربه های خلاقانه را در محیط بیرون از خانه برای او فراهم می آوردند. بدون برخورداری از یک نگرش خلاقانه غیر ممکن است که والدین بتوانند اهمیت رفتار خلاقانه کودک خود را درک کنند. والدین می توانند از طریق بازی، کار کردن کودک و کتاب خواندن برای او موقعیتهایی را برای رشد رفتار خلاقش فراهم سازد و او را تشویق کنند تا درباره عقاید و حوادث روزمره اش صحبت کند. این گفتگوها و تفکر درباره آن به کودک این فرصت را می دهد تا دنیای اطراف خود را بهتر درک کند بدین طریق والدین در رشد یادگیری کودک عامل بسیار مؤثری محسوب می شوند.

بنابراین ضرورت این پژوهش این این است که با انجام آن می توان نتایجی را اتخاذ کرد، که برای شناخت روشهای بهتر فرزند پروری و همچنین ارائه ی راه حل هایی جهت جلوگیری از روشهای مخرب مؤثر واقع شود.

و در آخر اینکه ضرورت پژوهش ما را ترغیب می کند که رابطه ی شیوه های فرزند پروری و پیشرفت تحصیلی را مورد بررسی قرار دهیم و همچنین درک این موضوع موجب این تشخیص می شود که به چه میزان شیوه های فرزند پروری بروز استعدادهای تحصیلی دانش آموزان و همچنین پیشرفت آنان در مراحل تحصیلی را سبب می شود.

اهداف تحقیق

هدف اصلی این تحقیق بررسی رابطه شیوه های فرزند پروری با میزان یادگیری در دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان خوی است.

فرضیه های تحقیق

1. بین شیوه فرزند پروری آمرانه با یادگیری در دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان خوی رابطه وجود دارد.

2. بین شیوه فرزند پروری آزادگذاری با یادگیری در دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان خوی رابطه وجود دارد.

بین شیوه فرزند پروری اقتدار منطقی با یادگیری در دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان خوی رابطه وجود دارد.

متغیر های تحقیق

در این پژوهش چند متغیر مختلف وجود دارد که تأثیر آنها با هم مورد مطالعه قرار می گیرد. متغیرها بازیگر عبارتند از:

1- متغیر مستقل عبارتست از: شیوه های فرزند پروری

2- متغیر وابسته عبارتست از: یادگیری

محدودیت های تحقیق

1. عدم دسترسی کافی به منابع مورد نیاز در رابطه با موضوع پژوهش.

2. عدم همکاری بعضی از دانش آموزان در تکمیل پرسشنامه.

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

تعریف مفهومی شیوه های فرزند پروری

1. شیوه فرزند آمرانه (تحکّم آمیز)

در این شیوه پرورشی، والدین تلاش می کنند تا رفتار فرزندان خود را شکل داده، کنترل و ارزیابی کنند. این دسته از والدین، دوست دارند فرزندان شان و دستورات و اوامر آنان را بپذیرند؛ بنابراین، هر گاه رفتار فرزندان شان با خواسته ها و مطالبات آنان در تضاد باشد از روش های تنبیه و مجازات استفاده می کنند. این گروه از والدین در کنش های متقابل و در تعامل خود با کودک سرد و بی روح عمل می کنند. کودکانی که در این نوع از خانواده ها پرورش می یابند  معمولاً مطیع و فرمانبردار هستند و در رفتار آنان غالباً پرخاشگری دیده می شود.

2. شیوه فرزند پروری مقتدرانه

در این شیوه فرزند پروری  والدین انعطاف پذیر عمل می کنند. آنان ضمن اعطای آزادی برای فرزندان خود، مقررات روشن و آشکاری را برای آنان وضع می کنند. در عینحال، برای آن مقررات وضع شده دلایلی ارائه داده و غالباً در مورد خواسته هایشان با فرزند خود استدلال می کنند. این والدین به نیازها و عقاید فرزند خود حسّاس هستند و آنان را به رعایت مقررات خانوادگی تشویق و تقویت می کنند.

این دسته از والدین در روابط خود با کودکان صمیمی هستند و برای راهنمایی و هدایت آنان غالباً از تقویت مثبت استفاده می کنند و هنگامی که شرایط ایجاب کند از سرزنش و تنبیه ملایم نیز بهره می برند. این گروه از والدین برای اعمال کنترل، در مقابل فشارهایی مانند نق زدن، ناله کردن کودک تسلیم نمی شوند و برای هر کاری که در ارتباط با کودک خود انجام می دهند دلیل منطقی و مستدلّ خود را توضیح می دهند. این والدین، برای رفتار  خود مختارانه و انضباط ارزش قایل اند، زیرا معتقدند که کنترل منطقی و حساب شده موجب می گردد کودکان قوانین و اصول رفتاری صحیح را درونی کنند و در قبال رفتارها و اعمال خود احساس مسئولیت کنند.

کودکانی که در این دسته از خانواده ها پرورش می یابند غالباً صمیمیت، خلاقیت، اصالت، سازندگی و کنجکاوی خاصّی از خود نشان می دهند. با آزادی معقولی که در خانواده بر قرار است این کودکان فرصت گفتگو با والدین را پیدا می کنند و در تصمیم گیری ها شرکت می جویند. به طور کلی می توان گفت این کودکان پر انرژی و فعّال هستند و در بیان و ابراز احساسات خود کمتر دچار وقفه و بازداری می شوند.

3. شیوه فرزند پروری سهل گیرانه (آزاد گذار)

در این شیوه فرزند پروری، والدین از فرزندان خود انتظار مشخصی ندارند و کودکان در بیان احساسات و رفتارهای خود آزادی عمل کامل دارند. چنین والدینی برای کنترل فرزندان خود به ندرت از زور و تنبیه استفاده می کنند.

زندگی اعضای این گونه خانواده ها با هرج و مرج و بی نظمی همراه است، در بسیاری از موارد زندگی با این وضع دشوار است و خانواده دچار تزلزل می شود و آثار آن در زندگی فرزندان ملاحظه می شود. افرادی این خانواده ها، غالباً بی بند و بار، لاابالی، سهل انگار و بی هدف خواهند بود و معیاری بر رفتار آنان حاکم نخواهد بود. آنان احساس مسئولیت نداشته و قادر به زندگی اجتماعی سالم نیستند، نمی توانند با دیگران به سر برند و اغلب در زندگی با شکست مواجه می شوند.

تعریف عملیاتی متغیره شیوه های فرزند پروری

در پژوهش حاضر برای بررسی شیوه های فرزند پروری از پرسشنامه 30 سوالی استفاده شده است که سؤالات 1 تا 10 مقیاس آزاد گذاری، سؤالات 11-20 آمرانه و سؤالات 21 تا 30 مقیاس اقتدار منطقی را سنجش می کنند.

تعریف مفهومی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

پیش رفت تحصیلی با توانایی دانش آموزان در دستیابی نسبی به هدف های آموزشی و ارتقاء به کلاس بالاتر است (سلیگمن، 1974).

تعریف عملیاتی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

   در این پژوهش برای سنجش یادگیری دانش آموزان معدل آنها مد نظر قرار داده شد.

فصل دوم

ادبیات تحقیق

فصل دوم

مقدمه:

در این فصل در بخش اول ضمن با مفهوم فرزند پروری، به معرفی شیوه های فرزند پروری که شامل شیوه های مقتدرانه، سهل گیرانه و استبدادی است، پرداخته می شود؛ چه بسا روشهایی که والدین در تربیت فرزندان خود به کار می گیرند، نقش اساسی در تامین سلامت روانی فرزندان آنها خواهد داشت و والدین امروزه کمتر به این مسئله توجه کرده و از روشها و شیوه های تربیتی نامطلوب در ارتباط با کودکان استفاده می کنند که منشأ ترس، عدم اعتماد، عدم یادگیری، احساس نارضایتی، بد بینی و اضطراب در کودکان می شود. و در بخش دوم چهارچوب نظری پیشرفت تحصیلی ذکر گردیده است.

و در قسمت آخر پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور مورد بررسی قرار می گیرد.

بخش اول: شیوه های فرزند پروری

والدین و شیوه های فرزند پروری

زندگی خانواده نقش اساسی در حفظ سلامت روانی، اجتماعی و جسمانی کودکان و والدین دارد خانواده اولین و مهمترین بافت اجتماعی را برای رشد انسان فراهم می سازد. در جریان رشد طبیعی هر کودک یک رشته تغییرات شناختی، عاطفی و اجتماعی را شاهد هستیم. تقریبا همه کودکان در طول رشد و در جریان سازی با این تغییرات دچار مشکلات می شوند و استرس و تعارضی را که به دنبال می آید، می تواند به مشکلات رفتار ی- عاطفی و یادگیری در آنها بیانجامد. اکثر مشکلات رفتاری کودکان منعکس کننده شرایط پیچیده بین فردی اعضای خانواده به ویژه والدین می باشد. به عبارت دیگر وجود مشکلات رفتاری کودکان به منزله روابط عیوب اعضای خانواده با یکدیگر است و با روشهای تربیتی نادرست والدین و تعاملات معیوب آنها با فرزندان ارتباط دارد.

تعریف فرزند پروری

اصطلاح فرزند پروری از ریشه پریو (Pario) به معنی "زندگی بخش" گرفته شده است. منظور از شیوه های فرزند پروری، روشهایی است که والدین برای تربیت فرزندان خود به کار می گیرند و بیانگر نگرشهایی است که آنها نسبت به فرزندان خود دارد و همچنین شامل معیارها و قوانینی است که برای فرزندان خویش وضع می کند.

ولی باید پذیرفت که رفتارهای فرزند پروری به واسطه  فرهنگ، نژاد و گروه های اقتصادی تغییر می کند.