پایان نامه بررسی امکان کاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ( ABC ) در صنعت تراکتور سازی ایران

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حسابداری(M.SC )

چکیده

با توجه به پیشرفت سریع فن آوری ها و افزایش روزافزون رقابت در صحنه جهانی, شرکتها برای دستیابی به بازار پایدار, مکرر درصدد افزایش بهره وری خود جهت تقویت توان رقابتی می باشند. لذا از تکنولوژی روز, در جهت دستیابی به اهداف مورد نظر استفاده می نمایند.

سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC (Activity  Based  costing) در واقع یکی از ابزارهای قدرتمند و مفید جهت دستیابی به اهداف شرکتها در حفظ توان رقابتی می باشد. این سیستم با شناسایی و اندازه گیری ارزش منابعی که در راستای اجرای فعالیتهای شرکت به مصرف می رسد, شناسایی و حذف فعالیتهای فاقد ارزش افزوده کمک شایانی در صرفه جویی هزینه ها نموده و باعث افزایش کارآئی عملیات و در نهایت افزایش سودآوری شرکت می گردد.

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی عوامل موثر بر امکان به کارگیری سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراکتورسازی ایران می باشدکه فرضیه اصلی  دراین تحقیق  " اجرای سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در صنعت تراکتور سازی امکان پذیر است ." می باشد که علاوه بر آن این پژوهش شامل 8 فرضیه فرعی بشرح زیر می باشد :

1- در صنعت تراکتورسازی ایران سهم سربار تولید بالاست.

2- در صنعت تراکتورسازی ایران پیچیدگی تولید محصولات وجود دارد.

3- در صنعت تراکتورسازی ایران تنوع تولید محصولات وجود دارد.

4- در صنعت تراکتورسازی ایران تنوع حجم تولید محصولات وجود دارد.

5- در صنعت تراکتورسازی ایران تنوع اندازه فیزیکی تولید محصولات وجود دارد.

6- در صنعت تراکتورسازی ایران پیچیدگی مواد اولیه مصرفی وجود دارد.

7- در صنعت تراکتورسازی ایران سهم موجودی کالای ساخته شده و نیم ساخته در پایان دوره قابل توجه است.

8- در صنعت تراکتورسازی ایران امکان شناسایی انباره های هزینه و عوامل موجد هزینه وجود دارد.

 در این پژوهش جامعه ی آماری شامل شرکتهای زیر مجموعه صنعت تراکتور سازی ایران ( شرکت مادر ) می باشد که عبارتند از:

شرکت موتور سازان، شرکت ریخته گران، شرکت آهنگری، شرکت ماشین آلات صنعتی، شرکت تراکتور سازی ارومیه و سنندج .

برای جمع آوری بخشی از اطلاعات مورد نیاز جهت تأیید یا رد فرضیه های تحقیق از پرسشنامه ی پژوهشگر ساخته استفاده شده است که شامل دو بخش (سئوالات عمومی و تخصصی) است که سئوالات تخصصی آن از 24 سئوال تشکیل شده است و تعداد کل پرسشنامه های توزیعی70 مورد بوده که15 مورد به علت عدم همکاری مسئولین وصول نگردید و5 مورد به علت ناقص بودن اطلاعات کنار گذاشته شده و اطلاعات 50 مورد از   پرسشنامه ها برای تجزیه و تحلیل وارد نرم افزار SPSS گردیده که برای تأیید یا رد فرضیه ی اصلی  و فرضیات فرعی از آزمون کای دو  استفاده شده است و نتیجه ی این پژوهش اینکه فرضیه ی اصلی با سطح اطمینان99/0 مورد تأیید قرار گرفته است.تائید فرضیه بدین معنی است که امکان به کارگیری سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در صنعت تراکتور سازی وجود دارد.

پیش گفتار

تحقیق حاضر تلاشی است در جهت معرفی پلی از تکنیهای جدید هزینه یابی و گزارشگری    هزینه های محصولات و فعالیت های مرتبط با آن عمدتاً, در صنایع که امکان مذیریت هزینه را ایجاد      می کند. محصول سیستم های اطلاعاتی مدیریت که سیستم های اطلاعاتی حسابداری بخش مهمی از آن است, همان اطلاعات و گزارش هائی است که علی القاعده باید در تصمیم گیریهای استفاده کنندگان (عمدتاً مدیران) مورد استفاده قرار گیرد. در عرصه حسابداری مدیریت نیز باید به دنبال اثرات کارائی اطلاعات سیستم های حسابداری در تصمیم گیریهای استفاده کنندگان (داخلی) باشیم. می گویند هنری فورد از حسابداری صنعتی بیزار بود, اما به رغم این بیزاری از طریق به کارگیری تکنیکهای حسابداری صنعتی, به ثروت کلان دست دست یافت. کنترل هزینه ها در واحدهای تولیدی همواره ضروری بوده و هست. مفاهیم و تکنیکهای حسابداری صنعتی سالهاست که بدون تغییر جدی بکار گرفته می شود.

ما امروزه تغییر در روشها و فرآیندهای کنترل هزینه ها که تا دهه ها بدون تغییر اساسی بکار       می رفته امری اجتناب ناپذیر شده است. رقابت بین المللی شرکتهای صنعتی در کشورها مختلف را وادار کرده است که در سیستم های تولید خویش بازنگری کنند. بسیاری از صنایع ناچارند برای بقای خود در مصرف منابع فیزیکی و استفاده از نیروی انسانی, تغییرات جدی ایجاد کنند. این زمینه ای است که امروزه حسابداران صنعتی و مدیریت ناگزیرند در آن به چالش بپردازند. بسیاری از صاحبنظران حسابداری, تغییر و اصلاح در حسابداری مدیریت و صنعتی را به دلیل تغییر در سیستمهای تولید در واکنش به رقابت جهان, ضروری می دانند.

هزینه یابی بر مبنای فعالیت موضوعی است که امروزه در ستون حسابداری بسیار به آن پرداخته  می شود. در این تحقیق کلیاتی در خصوص سیستم های اطلاعاتی حسابداری, حسابداری مالی، حسابداری مدیریت و سیستم هزینه یابی برمبنای فعالیت و مزایای سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در ایجاد محیط اطلاعاتی مناسب برای مدیران فنی بالاخص در صنعت تراکتورسازی جهت اخذ تصمیم ارائه می شود.

بدین مشکلات موجود در پاسخگویی سیستم های اطلاعاتی حسابداری به نیازهای اطلاعاتی مدیران فنی و راهکارهای جدید سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت برای تهیه و ارائه این اطلاعات در صنعت تراکتورسازی به گونه ای قابل استفاده برای آنان هدفی است که امید است در پایان این تحقیق بتواند به آن نزدیک شود, و لو گاهی کوچک باشد.

-1 مقدمه

حسابداری بهای تمام شده[1]  دارای پیشینه ای بیش از سه قرن است، اما عصر حسابداری بهای      تمام شده به شکل مدون در سال 1885 آغاز شد.

در آستانه قرن بیستم انجمن مهندسین محاسب آمریکا متعاقب ترویج اصول مدیریت علمی، علاقه وافری به حوزه حسابداری بهای تمام شده نشان داد که باعث گسترش این رشته شد. آثار              الکساندر همیلتون چرچ در مورد سربار تولید در همین دوره، باعث توسعه بیشتر درک عمومی از عوامل هزینه گردید.

در دهه های1920 تا 1950 موضوعاتی از قبیل بودجه بندی[2]، هزینه یابی استاندارد، [3]، مفاهیم ظرفیت و هزینه یابی متغیر[4] وارد مباحث حسابداری شد. هزینه یابی مستقیم[5]  مهمترین تحول از تحولات مختلف دهه های 1950 تا 1980 بود. در دهه 1960 اصطلاح حسابداری مدیریت رفته رفته جایگزین حسابداری بهای تمام شده شد. در دهه 1990 حسابداری بهای تمام شده جزئی از حسابداری مدیریت محسوب      می شد. ضعفها و کاستی های هزینه یابی جذبی منجر به معرفی هزینه یابی بر مبنای فعالیت، توسط پرفسورجانسون و پرفسور کاپلان شد. آنان در کتابی بنام اطلاعات نامربوط: ظهور و سقوط حسابداری مدیریت[6] فعالیتها را منشاء ایجاد هزینه دانستند و پیشنهاد کردند محصولات )یا مشتریان) به میزان استفاده از فعالیتها، بایستی هزینه های مربوط را متحمل شوند. معرفی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت[7] به ارائه سیستم مدیریت بر مبنای فعالیت و همچنین بودجه ریزی بر مبنای فعالیت منجر گردید.

سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت، مهمترین نیاز واحدهای اقتصادی، یعنی اطلاعات صحیح و طبقه بندی شده را آنچنان تدارک می کند که امکان بهبود دائمی و دسترسی به کیفیت جامع[8] را تسهیل نماید. این سیستم به جای پرداختن به عوارض، نشانه ها و معلول، به علت وقایع می پردازد و علت ایجاد هزینه و تولید فعالیت را کالبدشکافی می کند. اگر فعالیتی دارای فلسفه توجیهی، متقاضی و حتی ارزش افزوده نباشد، زمینه حذف، تعدیل یا بهبود آن را فراهم می کند. در حالی که چنین خواصی در سیستمهای بهای تمام شده ای که حول محور واحدهای سازمانی، مراحل تولید )نه فعالیتها) طراحی شده است، موجود نیست. طبقه بندی هزینه ها به مستقیم و غیرمستقیم و رویارویی با مقادیر متنابهی به عنوان هزینه سربار که تسهیم آنها به نحو صحیح اگر غیرممکن نباشد، بسیار دشوار است، تنها یکی از دلایل این امر است. موجب و دلیل بهتر، نحوه ی نگاه به کلیت پدیده هاست که در هزینه یابی بر مبنای فعالیت دارای تفاوتی ماهوی با سایر سیستمهای رقیب و سنتی است.

بهره گیری از سیستم مدیریت و هزینه یابی بر مبنای فعالیت، فرصتهای کلانی را برای خلاقیت، نوآوری، نوسازی و پیشرفت در سطوح مختلف واحدهای اقتصادی فراهم می آورد. برای باقی ماندن در صحنه ی رقابت و توسعه و رشد واحد اقتصادی باید به گونه ای عمل شود که هر کار در اولین مرتبه، به بهترین وجه انجام شود. برای تحقق این منظور کلیه اجزای فرایندها، اعم از برنامه ریزی، هماهنگی، اجرا، نظارت و بازخورد، بایستی در هماهنگی با سیستم حسابداری نمایی شده قرار گیرد.

سیستمهای مدیریت و هزینه یابی یابی یابی در یک راستا و بر مبنای فعالیت طراحی می شوند. فعالیتها در قلب سیستم حسابداری مدیریت قرار دارند. تجزیه و تحلیل واحد اقتصادی براساس فعالیتها، امکان ارتباط سطوح مختلف سازمانی به نحوی که براساس برنامه ها، هر واحد بتواند اقدام مورد نظر را انجام دهد، فراهم می آورد، دستیابی به اهداف را تسهیل می نماید، محرکها و منشاء هزینه و فعالیت را شناسایی می کند و لذا فرایند بهبود و پیشرفت مستمر و سیستمهای پیشیبانی تصمیم گیری را تقویت می نماید.[9]

2-1- موضوع تحقیق

موضوع مورد بررسی در این تحقیق عبارت است از »  بررسی امکان کاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراکتور سازی ایران« که در ادامه به تشریح و بیان آن پرداخته شده است.

3-1- تشریح و بیان موضوع

امروزه بسیاری از شرکتها به منظور ادامه بقاء در بازارهای رقابتی که با تغییرات سریع تکنولوژی همراه است ناگزیرند با استفاده از روش های نوین در جهت بهبود مستمر کیفیت و کنترل و کاهش      بهای تمام شده محصولات خود بکوشند.

در چنین شرایطی شرکتهای بسیاری در حال تغییر و تحول در سیستم های اطلاعاتی خود و دوری جستن از سیستم های سنتی و حرکت به سوی مدیریت هزینه ها[10] با دیدگاه کنکاش گرایانه هستند. جدی شدن بحث رقابت در صنایع ایجاب می کند که به بحث کنترل هزینه ها نگاه جدی تری به عمل آید.

کیفیت[11] به عنوان پیش شرط و بلیط ورود به میدان رقابت جهانی نقش مهمی را ایفا می کند. مشتریان به دنبال قیمت پایین تر، تأمین کنندگان به دنبال قیمت بالاتر، اتحادیه های کارگری به دنبال دستمزدهای زیادتر و سها مداران به دنبال سهم بیشتری هستند. رقابت برای تولید محصولی بهتر با خصوصیاتی مطلوبتر و قیمتی پایین تر صورت می گیرد. موفقیت تجاری به نحوه ی مدیریت تمام این عوامل و دیگر عوامل دخیل، بستگی دارد.

Abstract:

Concentrate on rapid progress of technology and daily increase in worldwide competition and in order to access to constant markets, corporations trying to increase their productivity and improving their capacity of competition. Therefore, they use high technology to reach their goals. Costing systems based on ABC (Activity Based costing) is one of powerful and suitable instrument to get those mentioned goals of corporations to keep their competition balance. Recognizing and measuring of value of sources which used for execution of corporation activities by system and recognizing and omission of non value added activities will help to save costs and will increase efficiency of operation and at least will lead to benefit of that corporation.

The main goal of this research is to study of effective factors on possibility to use costing system based on ABC in Iran's Tractor Manufacturers and it is the main proposal of this research and includes 8 sub theories, hereunder;

Production overhead share in Iranian tractor manufacturing industries is so high.

There is production intricacy in these industries.

There is variety of production in these industries.

There is production-volume diversity in these industries.

There is variety of physical sizes of production in these industries.

There is materials intricacy in these industries.

Finished good inventory and ending work in process inventory is being concerned.

There is possibility of recognition of cost pools and cost driver in these industries.

The statistical sampling of the research has been gathered from Iran's Tractor Manufactories as: Motor Sazan Co., Moldering factories, Machinery industries firms, Composer co. and Orumieh and Sanandaj tractor manufacturing industries.

For collecting some parts of data needed to confirm or reject the assumptions, papers of questionnaire were used which the researcher has made them in three parts (general, specialized questions and vocabularies). The specialized part made in 24 questions and the total distributed questionnaires were 70 series. 15 questionnaires were not received and 5 questionnaires laid aside because of data deficiency. Therefore, information of 50 questionnaires were analyzed with SPSS software. The conclusion of research has been confirmed with %99 coefficient confidence and the correctness of the main proposal and sub theories confirmed with X2 test.