پروژه مطالعه‌ ی موردی موانع و راهکار های بهبود فرآیند مدیریت دانش‌ آموزان مدارس شبانه‌ روزی منطقه‌ ی کاغذ کنان با رویکرد سیستمی

پروژه اخذ درجه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی

مقدمه

بهره‌مند نمودن افراد جامعه از خدمت آموزش و پرورش یکی از سیاست‌های مهم متولیان امر تعلیم و تربیت در کشورمان است که افراد حائز شرایط را وارد چرخه رسمی علم و تحصیل نماید و به عبارتی «آموزش برای همه را» عملی سازد. لذا کاهش نرخ بی‌سوادی و تحت پوشش قراردادن فراگیران و افزایش پوشش تحصیلی یکی از دغدغه‌های مسئولین نظام آموزشی علی‌الخصوص در مناطق محروم و کم برخوردار می‌باشد. در این راستا یکی از برنامه‌های آموزش و پرورش در مناطق محروم ایجاد مراکز شبانه‌روزی است که می‌بینیم با سرمایه‌گذاری قابل توجهی اعم از انسانی و مالی و تجهیزاتی تاسیس شده است که هرساله با جذب و نگهداری درصد قابل ملاحظه‌ای از دانش‌آموزان فعالیت آموزش و پرورش خود را شروع می‌نمایند، زیرا با توجه به اهمیت و جایگاه مدارس شبانه‌روزی شناخت عواملی که در تحت پوشش بردن بیشتر دانش‌آموزان موثر است و چگونگی نگهداری پویای فراگیران در جهت تحقق هدفهای آموزشی از موضوعات اساسی در سیستم مدارس شبانه‌روزی است که بایستی مورد مداقه قرار گرفته و تدابیر اثربخش‌تری در این خصوص اتخاذ نمود.

در حقیقت به خاطر رسیدن به هدفهایی چون کاهش افت تحصیلی، ارتقاع و سطح کیفی آموزش، استفاده بهینه از نیروی انسانی و امکانات در مناطق کم‌ جمعیت، توجه به مقوله نگهداری و جذب فراگیران در مدارس شبانه‌روزی را ضروری می‌سازد.

2-1 : بیان مساله :

     با عنایت به اهداف مصوب و تخصیص منابع در هر سازمان ، مدیریت آن سازمان موظف است در جهت رسیدن به اهداف مورد نظر اقدامات لازم و موثری را انجام دهد امورات شبانه روزی نیز به تبعیت از تعریف مدرسه »مدرسه سازمانی است که برمبنای معیارهای رسمی تاسیس می‌شود و با نظارت ادارات آموزش و پرورش ، مسئولیت اجرای برنامه‌های مصوب پرورشی و آموزشی کشور را در سطح تحصیلی معین عهده دار می‌گردد.«[1] جهت اجرای صحیح و اثر گذاربر برنامه های مصوب آموزشی و پرورشی موظف است اقدامات موثری  را انجام دهد .

     یکی از عناصر مهم هر سیستم آموزشی ، دانش آموزان آن سیستم می‌باشند بدون تردید توجه و عدم توجه به مقوله دانش آموزان در شبانه روزیهای کاغذکنان در تحقق و عدم تحقق اهداف مورد نظر نقش به سزایی دارد با توجه به امکانات و تجهیزات و منابع انسانی که صرف می شود حائز اهمییت بسیاری است .

لذا این تحقیق به مطالعه موانع و راهکارهای بهبود فرایند مدیریت دانش آموزان مدارس شبانه‌روزی کاغذکنان بارویکرد سیستمی می پردازد سپس توصیه های لازم را جهت برنامه ریزی موردی آموزشگاهی به مدیران شبانه روزی منطقه کاغذکنان توصیه می نماید.

3-1: اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق:

     نشر علم و دانش در فرهنگ اسلامی از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است از پیامبر اسلام و ائمه اطهار فرمایشات فراوانی به انسانها شده است.

پیامبر اسلام می فرماید : » اگر روزی برمن بگذرد و درآن روز دانشی نیاموزم که مرا بخداوند نزدیک کند طلوع آفتاب آنروز برمن مبارک مباد« (جوانشیر 1379 ، ص179).

     همچنین برای رسیدن مطلوب و اثر بخش به اهداف زیر بررسی راههای جذب و نگهداری دانش آموزان در مدارس شبانه روزی منطقه کاغذکنان اهمیت و ضرورت آنرا روشن می نماید[2]:

افزایش درصد پوشش تحصیلی دانش آموزان منطقه کاغذکنان

ارتقاء سطح کیفی و کمی آموزش و کاهش افت تحصیلی

پیشگیری از تبعات اخلاقی و اجتماعی ناشی از مهاجرت دانش آموزان روستایی به مراکز شهری

فراهم آوردن زمینه های مناسب برای تربیت دانش آموزان با بهره گیری از اوقات فراغت آنان و ....

     بدون تردید برای رسیدن به اهداف فوق مطالعه موردی موانع و راهکارهای بهبود فرآیند مدیریت دانش آموزان مدارس شبانه روزی کاغذکنان بارویکرد سیستمی لازم و ضروری می باشند .

4-1: اهداف تحقیق :

     موضوع » بررسی موانع و راهکارهای بهبود فرآیند مدیریت دانش آموزان مدارس شبانه روزی کاغذکنان بارویکرد سیستمی « هدف کلی طرح می باشد و در اهداف خرد و ریز شامل هدفهای زیر است :

مطالعه و بررسی موردی عوامل موثر برموفقیت فارغ التحصیلان و دانش اموزان موفق در مدارس شبانه‌روزی‌ها

مطالعه عوامل موثر بر دانش آموزان موجود و در حال تحصیل جهت ادامه تحصیل در مدارس شبانه‌روزی‌ها

مطالعه در خصوص عوامل موثر بر افراد ترک تحصیل کرده

بررسی و مطالعه علل عدم ثبت نام و تحصیل دانش آموزان در مدارس شبانه‌روزی‌ها

و در پایان تحقیق از یافته های آن در جهت برنامه ریزی آموزشگاهی به منظور افزایش پوشش تحصیلی و ایجاد یک نگرش سیستمی صحیح توصیه‌های عملی به مدیران ارائه خواهد شد .

5-1: سوالات تحقیق:

با عنایت به اینکه این تحقیق با نگرش و رویکرد سیستمی فرآیند مدیریت دانش‌آموزان را مورد مطالعه قرار می دهد بنابراین موضوعات  تحقیق در چهار مقوله قابل بررسی است :

دانش‌ آموزان موفق و فارغ تحصیل

دانش‌آموزان حین تحصیل

دانش‌آموزان ترک تحصیل کرده

دانش‌آموزان مراجعه نکرده به شبانه روزیها(ثبت نام نکرده )

با توجه به طبقه‌بندی چهارگانه فوق سوالات تحقیق به شرح ذیل بیان می‌شود.

چه عواملی برادامه تحصیل دانش‌آموزان در مدارس شبانه‌روزی‌ها موثر است؟

متغییرهای اثرگذار بر عملکرد دانش آموزان موفق (فارغ‌التحصیل) چیست ؟

علل عدم مراجعه بعضی از دانش‌آموزان روستایی به مدارس شبانه‌روزی‌ چیست ؟

چه عواملی باعث ترک تحصیل دانش آموزان از مدارس شبانه‌روزی‌ها هستند؟

6-1: متغیرها و تعاریف عملیاتی آنها

متغیرهای متعددی در این تحقیق مورد بررسی قرار می‌گیرند که مهترین آنها به شرح ذیل می‌باشد:

 دانش‌آموزان مدارس شبانه‌روزی دخترانه و پسرانه منطقه کاغذکنان

 دبیران مدارس شبانه‌روزی

 برنامه‌های موجود در مدارس مذکور

 امکانات موجود ارائه شده در مدارس فوق

 مقاطع تحصیلی دانش‌آموزان

 مقاطع تدریس دبیران

دانش‌آموزان مدارس شبانه‌روزی

دانش‌آموزان مورد بررسی در این تحقیق شامل دانش‌آموزان راهنمایی و دبیرستان زینبیه و عفاف در دخترانه و ندای اسلام و امام خمینی‌ (ره) پسرانه می‌باشد و دانش‌آموزان در چهارگروه موفق، حین تحصیل، ترک تحصیل و بازمانده از تحصیل بررسی می‌شود.

دبیران مدارس مذکور

در مقوله دبیران، موضوعات رشته تدریس، صمیمیت و سابقه تدریس بررسی می‌شود.

برنامه‌های موجود مدارس شبانه‌روزی

در مقوله برنامه‌های موجود، متغیرهایی همچون برنامه هفتگی مدارس، تنظیم برنامه امتحانات، برنامه‌های اردو، کلاس‌های تقویتی و سایر فعالیت‌های فوق‌برنامه و برنامه‌های مکمل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

امکانات ارائه شده

متغیرهای پانسیون، امکانات ایاب و ذهاب، امکانات خوابگاهی و ... می‌باشد.

مقاطع تحصیلی

مقاطع تحصیلی شامل مدارس راهنمایی و متوسطه خواهد بود.

پایه تحصیلی

پایه‌های سه‌گانه راهنمایی (اول، دوم و سوم) و پایه‌های سه‌گانه متوسطه را شامل‌ می‌شود که دانش‌آموزان تحصیل می‌نمایند. ضمناً مدارس شبانه‌روزی فاقد مراکز پیش‌دانشگاهی می‌باشد.

مقاطع تدریس دبیران

دبیران مدارس شبانه‌روزی در دو مقطع راهنمایی و متوسطه تدریس می‌نمایند، شامل می‌شود.

7-1: محدودیتهای تحقیق و محقق:

     این تحقیق  که به عنوان پروژه جهت اخذ مدرک کارشناس ارشد مدیریت آموزشی انجام پذیرفته دارای محدودیتهای زیر می باشد :

با عنایت به مطالعه موردی بودن طرح وقت‌گیر و مستلزم زمان زیادی است

به علت محرومیت فرهنگی خانواده ها دانش آموزان در ارتباط مستقیم خود را به صورت کم رو و خجل نشان می دهند.

احساس اینکه پاسخ صحیح و مشارکت فعال دانش اموزان بعد از اتمام مصاحبه واکنش عوامل اجرایی را به دنبال خواهد داشت، یعنی دانش‌آموز از اینکه در بررسی حضوری و پاسخ به سوالات، پاسخ واقع‌بینانه را ارائه کند، ممکن است بعداً توسط عوامل اجرایی تحت فشار قرار گیرند.

قلمرو تحقیق

این تحقیق تحت عنوان «بررسی موانع و مشکلات مدیریت مدارس شبانه‌روزی منطقه کاغذکنان، راه‌کارهای بهبود فرآیند مدیریت با رویکرد سیستمی» انجام می‌گیرد. در محدوده قلمرو مدارس شبانه‌روزی که چهار مدرسه می‌باشد و شامل دو مدرسه راهنمایی دخترانه و پسرانه و دو آموزشگاه متوسطه دخترانه و پسرانه است، خواهد بود.

دانش‌آموزان مدارس فوق از روستاهایی که فاقد مدارس راهنمایی و متوسطه هستند و آمارشان در سطح پایین قرار دارد، جذب می‌شوند و در فرآیند تعلیم و تربیت قرار می‌گیرند که اسامی مدارس شبانه‌روزی به ترتیب زیر است:

مدرسه راهنمایی شبانه‌روزی دخترانه زینبیه

مدرسه راهنمایی شبانه‌روزی پسرانه

مدرسه متوسطه شبانه‌روزی عفاف

مدرسه متوسطه شبانه‌روزی پسرانه امام خمینی (ره)

مدارس فوق در جذب و نگهدرای دانش‌آموزان، مخصوصاً در قسمت جذب دانش‌آموزان و عدم وجود انگیزه لازم جهت ثبت‌نام از روستاهایی دوردست با مشکل مواجه هستند که علل مربوطه از نظر دانش‌آموزان و دبیران مدارس شبانه‌روزی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

فصل دوم

ادبیات تحقیق

مفاهیم سیستم

مقدمه

پس از جنگ جهان دوم بویژه در بیست‌سال گذشته، اصول، تئوریها و مفاهیم هر یک از رشته‌های علوم فیزیکی و اجتماعی، مورد استفاده دیگر علوم و تخصصهای گوناگون قرار گرفته و هراصلاح یا مفهوم خاص یک علم در علوم دیگر مفهومی تازه پیدا کرده است. شاید بهترین نمونه برای نشان‌دادن چگونگی تغییر معنی یک واژه یا اصطلاح در علوم گوناگون واژه سیستم (System) باشد.

مفاهیم:

برای واژه سیستم، مفاهیم بسیاری بکار برده می‌شود که برخی از آنها عبارت است از سیستم اقتصادی، سیستم‌سیاسی، سیستم حمل و نقل، سیستم ارتباطات، سیستم حسابداری، سیستم اطلاعات و مدیریت و سیستم آموزشی و آموزشگاهی و …

در زبان فارسی نیز گاهی اوقات سیستم را به عنوان واژه‌ای مترادف با کلمه‌های رشته، جهاز، دستگاه، سلسله و منظومه مورد استفاده قرار می‌دهند.

تعریف:

دکتر منصور منصورکیا، از فرهنگ و بستر سیستم را چنین تعریف می‌کند: « سیستم مجموعه‌ای از چندین جزء وابسته به یکدیگر تشکیل یافته است.»[3]

و در تعریف دیگر آمده است: «سیستم عبارت است از تعدادی روش وابسته به یکدیگر که با اجزای روشهای مزبور قسمتی از هدف یک سازمان تامین‌ می‌شود.»

سیستم آموزشگاهی با بکارگیری دبیران متخصص و باتجربه و ثبت‌نام دانش‌آموزان و غیره تشکیل می‌شود و با اجرای روشها موجب اجرای سیستم کلاسداری می‌شود و اجرای سیستم تدریس به تامین قسمتی از هدف سازمان کمک می‌کند.

تعرف سوم از سیستم (System):

«سیستم عبارت است از یک سری وظایف وابسته به یکدیگر که با اجرای آنها قسمتی از هدف یا منظور سازمان تحقق می‌یابد.»

بطوری که در تعاریف فوق ملاحظه می‌شود، سیستم متشکل از چند روش است و در دیگری متشکل از چند وظیفه می‌باشد. از تعریف‌ها استفاده می‌شود که ایجاد و استقرار هر سیستم برای تامین قسمتی از هدف هرسازمان ضروری است. بدین ترتیب نظر باینکه جزئی از هدف هر سازمان مستلزم ایجاد و استقرار یک سیستم است، لذا هر سیستم دارای هدف یا هدفهای خاصی است و سیستم بدون هدف مفهومی نخواهد داشت.

هال وفاگن، سیستم را چنین تعریف می‌کند:« سیستم مجموعه‌ای از اجزاء و روابط میان آنهاست که توسط ویژگی‌هایی معین، به هم وابسته یا مرتبط می‌شوند و این اجزاء با محیط‌شان یک کل را تشکیل می‌دهند.»[4]