مقدمه:
از آنجائیکه نظام مقدس جمهوری اسلامی فقط و فقط از طریق اعتماد عمیق اقشار ملت به اسلام عزیز متداوم و پایدار می‌ماند و نظام جمهوری اسلامی چیزی جز ظهور حیات اسلامی در عرصه فعالیتهای فردی و اجتماعی نیست بنابراین لازم است که بیش از پیش در این راستا همت گمارده شود. و به گونه‌ای عمل کرد که در نسل جدید ما و نسلهای بعدی دچار اضطراب و نگرانی و بیم و هرای نشوند و چه بسا یک عملکرد غلط در این زمان از طرف تربیت‌کنندگان از پدر و مادر گرفته تا مربیان مقاطع مختلف تحصیلی یأس و ناامیدی را در روحیه این عزیزان ایجاد کند و روح دین باور و وجدان پاک نوجوانان را پدران و مادران آینده این مرز و بوم سست و بی‌حاصل نماید پس توجه داشته‌باشیم که وظیفه خطیری بر دوش نهاده شده‌است که با اندکی لغزش در انجام آن در پیشگاه خداوند متعال پاسخگو نخواهیم بود و چه زیباست که در صورت پاسخگویی سربلند و سرافراز بیرون آئیم. پس بیائید عاقلانه عمل کنیم و از خود ستائیهای بی‌مورد دست برداریم و تربیت نسل سالم و صالح را داشته باشیم که این جز در سایه باوراندن باور های مذهبی در نوجوانان و جوانان و نسل نو نیست البته به طور عاقلانه و استفاده از تکنیک‌های دین باروانه که اگر مربیان ما خود را مجهز به این هنر نباشند و خود را با خواسته‌های پاک جوانان و نوجوانان آشنا نکند و آنرا در جهت صحیح هدایت ننمایند جفای بزرگی به جامعه بشریت از جمله مذهب تشیع نموده‌اند که البته وظیفه‌ای بسیار سنگین است و چه بسا از پیامبراکرم (ص) نقل شده‌است که معلمی شغل انبیاء است پس از این‌جا به ظرافت و مسئولیت خطیر خود با دقت بنگریم و از زیر این مسئولیت با بهانه‌های واهی شانه خالی نکنیم که اگر چنین کنیم لایق انسانیت نیستیم و اگر پدران و مادران در این یعنی در جهت دین‌باوری و تقویت مذهب در فرزندانشان کوتاهی کنند باید این را بدانند که لایق پدر و مادری نیستند و باید خودشان را مواخذه نمایند در پیشگاه خداوند بسی سنگین تر و سخت‌تر است.
و باید همه این سخنان چنین برداشت کرد که:
مسلمانان مسلمانی زسر گیرد که کفر از شرم یار بد مسلمان‌وار می‌آید.
موضوع: راههای مؤثر در تربیت دینی نوجوانان
مسئله: بررسی عوامل مؤثر در تقویت دینی در نوجوانان
بیان مسئله: بسیار مشاهده می‌شود که اولیاء و مربیان از تربیت دینی نوجوانان گله و شکایت می‌کنند و آنها را افرادی لامذهب و فراری از دین می‌پندارند و به هر نحوی در صددند که این وصله ناهمرنگ را به نوجوانان بچسبانند و به هر طریقی شده خود را از زیر بار مسئولیت بزرگ و خطیر مذهبی بار‌آوردن فرزندانشان شانه خالی نمایند که البته شاید بتوان تا اندازه‌ای این مسائل را به نوجوانان نسبت داد ولی اگر ما خود در کار خود دقیق شویم مشاهده می‌کنیم که نوجوان در ابتدای راه است اگر به او جهت داده شود و صحیح برنامه‌ریزی شود او به خوبی می‌تواند خود را دریابد و آنچه را روح پاک و بی‌آلایش او طلب میکند به آن دست پیدا کند که در این تحقیق محقق سعی برآن دارد که عوامل مؤثر در تربیت دینی نوجوانان را مورد بررسی قرار داده و سطح عملکرد تقویت‌کننده‌هایی مثل خانواده و مدرسه و وسایل ارتباط جمعی را شناسایی و معرفی نماید و تا حد امکان برای رفع موانع و نواقص گام بردارد.
تعریف تئوری تربیت دینی
تربیت بدنی مجموعه‌ای از اقدامات و تلاشها و زمینه‌سازیها برای ایجاد دگرگونی در فکر و عمل است که منطبق با آن فکر و عمل دارای جنبه‌های موضع‌گیرانه براساس آن باشد.
اهمیت و ضرورت تحقیق
چون در جامعه فعلی با جمعیت جوانان و نوجوانان بیش از جمعیت کودکان و بزرگسالان می‌باشد و این نگرانی برای اولیاء و مربیان ایجاد شده که آیا نسل جوان ما می‌تواند همانند نسلهای قبل دین‌باوری عمیق داشته‌باشد و چگونه می‌توان این گرایش به مذهب را در روحیه نوجوانان بیش از پیش ایجاد کرد بر آن شدیم که در این جهت قدمهایی را برداریم و به آنچه حقیقت است دست یابیم باید نسل امروز را شناخت و منطبق با مبنای روحی او دین را به عرضه داشت آنچه در زمان حال از وضعیت دین‌باوری در نسل جدید پیداست این است که باید قبول کرد این نسل قبل از این که با مذهب به جنبه‌های ظاهری آن بنگرد بیشتر با مبنای حکمت و استدلال انس و الفت دارد گویا که نوجوان با نمونه‌ای از مردم آخرالزمان هستند که در حدیث اما سجاد (ع) می‌باشد که می‌فرمایند (خداوند می‌دانست که در آخرالزمان مردم متعمقی می‌آیند و لذا خداوند شش آیه اول سوره حدید و قل هو الله احد را برایشان آورد و از طرفی نیز باید متوجه بود که علم کلام قدیم برای توجه این نسل کافی نیست و غذای این نسل در تفسیر قیم‌المیزان قرار دارد که باید معلمین دینی ما با انس طولانی با آن کتاب شریف خود را آماده جوابگویی به سؤالاتی کنند که علامه طباطبائی (ره) از قبل پیش‌بینی کرده‌است. پس در واقع ایجاد دین‌باوری چنین نسلیکه زمینه‌ساز ظهور ولی‌عصر (ارواحنا له الفداه) می‌باشد نیاز به تعمق و تدبر و بینشی نو و جدید دارد که محقق را بر آن داشت در این جهت مطالعاتی را داشته و اطلاعاتی را در جهت تقویت دین باوری و مذهب در نوجوانان کسب کند چرا که برداشت نادرست از دین و مذهب خسارات جبران‌ناپذیری را به بار خواهد آورد.
امروزه غالباً می‌بینیم معانی و مفاهیمی که ما از اسلام داریم خاصیت حیات‌بخشی و ایجاد زندگی ندارد پس ناچار باید تجدیدنظری در این معانی و مفاهیم بکنیم ما باید تصور خودمان را تصحیح کنیم و این است معنی احیاء تفکر اسلامی در نسل جدید.
(مطهری مرتضی – حق و باطل صفحه 136)
غالب مفاهیم اخلاقی و تربیتی اسلام اگر نگوئیم تمام آنها به شکل وارونه الان در افکار مسلمانان وجود دارد.
(حق و باطل 123 آیت الله مطهری ره)
برای ما لازم و ضروری است که تفکر اسلامی خودمان را به شکل زنده‌ای در آوریم تلقی خودمان را از اسلام عوض کنیم نگاهی کنیم شاید مثل کسی که قبایی یا کتی را وارونه پوشیده ما هم لباس اسلام را وارونه پوشیده‌ایم واقعاً ما باید تجدیدنظری در مسلمانی خودمان بکنیم.
(مطهری مرتضی – حق و باطل صفحه 85)
همچنین باید اهمیت و ضرورت این تحقیق را در این بدانیم که
تربیت دینی در عصر ما می‌تواند به دلایل زیر باشد
گسترش و توسعه جرائم مختلف که طبق آمار رسمی به شدت روبه افزایش است.
توسعه خطر اعتیاد به همه صورتهایش از استعمال هروئین، مرفین و مشروبات الکلی و کنترل در کشورها و حتی در ممالک ما خطر که همچنان خطر رو به افزایش است.
توسعه تبلیغات دشمن در عرصه جهانی برای فاسد نمودن اخلاق جوانان با امکاناتی مثل اینترنت و ماهواره و …
سوء استفاده از مذهب‌پذیری مردم و القائات وارونه از طریق مکتبها و فلسفه‌های خطر‌آفرین
وجود دو راهیها و شک و تردید در زمینه مذهب که از خصایص دوران نوجوانی است.
وجود زمینه‌های برای دستیابی به بی‌قیدی‌ها و احساس رهایی در نوجوانان که می‌توانند وسیله‌ای برای سودجویی دشمنان باشند.
نیاز به پناهگاهی امن و مطمئن که در تنگناها نوجوان بتواند به آن رجوع کند و در پناه آن قرار گیرد.
(تربیت آذر 86)
هدف کلی
آنچه در این تحقیق به عنوان موضوع اصلی مورد توجه قرار گرفته است بررسی عوامل مؤثر در تربیت دینی نوجوانان می‌باشد که در آن متغیرهایی از قبیل:
بررسی عوامل مؤثر خانوادگی در تربیت دینی نوجوانان
بررسی عوامل مؤثر مدرسه‌ای در تربیت دینی نوجوانان
بررسی عوامل مؤثر وسایل ارتباط جمعی در تربیت دینی نوجوانان
سؤالات تحقیق
تا چه میزان عوامل خانوادگی در تربیت دینی نوجوانان مؤثر است.
تا چه میزان عوامل مدرسه‌ای در تربیت دینی نوجوانان مؤثر است.
تا چه میزان عوامل وسایل ارتباط جمعی در تربیت دینی نوجوانان مؤثر است.
در این تحقیق
متغیر مستقل: عوامل (خانوادگی، مدرسه ای، ارتباط جمعی)
متغیر وابسته: تربیت دینی می‌باشد.
تاریخچه:
با نگاهی به گذشته می‌توان چنین دریافت که انسان از همان ابتدای خلقت به گونه‌ای علاقه‌مند بوده‌است که خود را ایجاد شده از منبع خاصی که مافوق توان و قدرت خودش می‌باشد بداند برای همین به این موضوع توجه خاصی داشته‌است چرا که انسان از همان اوایل احساس وابستگی به وجود نامتناهی را داشته که عقده‌ها و نگرشهایش را با او بازگو کند و مشکل گشایش او باشد پس با نگاه اجمالی به گذشته‌های دور و تاکنون به این نکته می‌رسیم که کتبه‌ها و مقابر نشانگر و بیانگر همین موضوع‌اند که انسان از زمانهای بسیار دور به چیزهایی مثل سنگ، خورشید، ماه، ستارگان، باد و غیره اسناد خدایی بسته و نسل خود را به عنوان اینکه به این منشاء‌های قدرت احترام بگذارد تربیت می‌کرده و فرزندان خود را نیز نسل به نسل به این قدرتها وابسته می‌نموده است. تا اینکه وسیله هدایتی بنام انبیاء الهی برای جهت دادن به این نوع تربیت دینی فرستاده شد و ایسان با بیدار کردن ازهان و افکار به انسان جاهل نمودار کردند که آن قدرت مافوقی که به دنبال آن هستند خداست و قابل دیدن نیست پس با این مختصر نگارش به سخنی کلی‌تر در زمینه تاریخچه تربیت دینی می‌پردازیم.
انسان از همان ابتدا با آثاری که از خود به جای گذاشته به مقوله‌هایی چون خدا، روح، غیب، زندگی، مرگ و زندگی پس از آن توجه خاصی داشته.
این احساس تعلق هرچه و به هر دلیلی بوده در انسان پدید می‌آمده و اشتیاق و آرزوهای خود را در آن می‌جسته با آن احساس امنیت می‌کرد و کمال‌جویی و بی‌نهایت طلبی خود را با آن پاسخ می‌گفته در فرد راز هستی را در آن می‌دیده‌است و پیش از اینکه پدیدار هستی را بتواند به گونه‌ای فلسفی و آنگاه علمی و تجربی برای خود تبیین کند انسان با همین اعتقادات دینی عطش ذهنی خود را فرو نشانیده است.
روانشناس، پزشک و فیلسوف سویسی دین را قدیمی‌ترین تظاهرات روحی انسان عنوان کرده‌است که نه تنها یک پدیده اجتماعی و تاریخی است بلکه یک مسئله روانشناختی است.
«فراستخواه 1373»
تاریخچه دین در ایران
در گذشته ایران که نظر می‌افکنیم به این نتیجه می‌رسیم که مذهب و تربیت دینی وجود داشته‌است چنان که ایرانیان قدیم خورشید پرست بودند وآتش را نیز به عنوان خدای خود مورد ستایش قرار می‌دادند و هرچندگاه حتی به دلیل اعتقادات سختی که نسبت به مذهب در دین خود داشتند عزیزترین کسان خود را نیز به پای خدایان خود قربانی می‌کردند تا اینکه مذهب بودا در ایران شکل گرفت اما باز به دلیل اینکه ریشه و بنیان محکمی نداشت با ظهور اسلام و فتح قسمتهایی از ایران بدست اعراب در زمان خلافت عمر و ابوبکر ایرانیان نیز اسلام را پذیرفتند و آن را سر منشاء زندگی خود عادات، آداب، … خود قرار دادند تا جائیکه آنها برای تربیت دینی نسل از ائمه (ص) سرمشق گرفته و زندگی این بزرگواران سرلوحه زندگی و تربیت دینی خود قرار دادند و مذهب تشیع را برگزیدند و آن جان خود را فدا کنند و شهادت در راه آن را افتخار می‌دانند.