روش تحقیق بهره وری

بیان موضوع پژوهش

   بهره‌وری و کاربرد وسیع این مفهوم در عرصه‌های گوناگون زندگی فردی و اجتماعی انسان روندی فزاینده داشته است. سوابق تاریخی نشان می‌دهد که برای اولین بار در سال 1766 میلادی در یک سند رسمی (Productiuity) با مفهوم بهره‌وری، مورد استفاده قرار گرفته است. به طور کلی، بهره‌وری را همان خارج قسمت ستاده به نهاده تعریف کرده‌اند. بهره‌وری فقط در نسبت ستاده به داده خلاصه می‌شود و در صورتی رقمی و عددی به خود می‌گیرد که درک و مقایسه میزان رشد آن نسبت به قبل به مراتب ساده‌تر از وجوه دیگر است و از آنجا خود این نگرش هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد و به بیان ساده بهره‌وری می ‌شود، “ نسبت ستاده به داده”  به میزان تحقق اهداف تعریف شده، تغییر می یابد و مفهومی عمیق تر پیدا می‌کند. تلاش برای افزایش بهره‌وری جدی ترین مبارزه‌ای است که مدیریت در آستانه قرن بیست و یکم با آن روبروست و به نظر می‌رسد در عصر ما، کارآیی و بهره‌وری بالاترین هدف و ارزشمندترین مقصد همه مدیران است. بهره‌‌وری به طور معجزه آسایی موجب بالا رفتن شگرفت معیارها و کیفیت زندگی در کشورهای پیشرفته شده است و این حرکت از یک قرن پیش تا به حال همچنان ادامه دارد.

بکارگیری دانش و شیوه‌های ارتقا بهره‌وری در بسیاری از عرصه‌های اجتماعی و در موارد گوناگون به منظور دست یابی به کیفیت های مورد نظر توصیه می شود. ورزش که یکی از پدیده‌های محبوب عصر ما تلقی می‌شود نیز یکی از موضوعاتی است که در دانش بهره‌وری مورد توجه می‌باشد. یکی از این دیدگاهها که زاویه تازه‌ای از موضوع بهره‌وری را مورد ارزیابی قرار می دهد، اندازه گیری بهره‌وری در اماکن ورزشی است که کاری است تازه و بدیع.

ارتقا بهره وری اماکن ورزشی و بخش های خدماتی از این دست، نه تنها در کشور ما بلکه در سطح بین‌المللی نیز در ابتدای راه خود می‌باشد و احتمالاً بزرگترین و دشوارترین چالشی است که مدیریت ورزشی در کشورمان در حال حاضر و در دهه‌های آینده باآن روبرو خواهد بود.

مستندات مربوط به تحلیل عملیات عمرانی بخش تربیت بدنی و ورزش طی ده سال 67-1376 نشان می‌دهد که 104 درصد بیش از اعتبارات مصوبهای برنامه های پنجساله اول و دوم در اختیار این بخش قرار داده شده است. این امر نشان دهنده توجه بیشتر به ایجاد و توسعه اماکن و تاسیسات ورزشی می‌باشد. در حالیکه همین مستندات پائین بودن استفاده از تاسیسات ورزشی در مقایسه با ظرفیتهای موجود را تاکید کرده‌اند. بنا به دلایل مختلف از جمله فقدان اطلاعات و آمار صحیح و دقیق ساعات بهره‌برداری و استفاده از تاسیسات ورزشی موجود در نوبت کاری مختلف در کلیه روزهای هفته و ماههای سال، نداشتن سیستم های مناسب مالی و کمبود نیروی متخصص، تاکنون تعیین و محاسبه شاخص های بهره‌وری بخش ورزش در حوزه اماکن ورزشی امکان پذیر نشده است.

تعیین میزان بهره‌وری اماکن، تاسیسات و تجهیزات ورزشی به شناخت و به کارگیری شاخص‌های متقن و گوناگونی بستگی دارد. از این رو شناسایی و بررسی عاملها و پارامترهای موثر در بهره‌وری، اولویت‌بندی آنها و تعیین شاخص‌های بهره‌وری از جمله مواردی هستند که در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

ضرورت و اهمیت پژوهش

اندازه‌گیری[1]، جزء لاینفک و به تعبیر برخی نقطه آغاز فرایند علمی مدیریت بهره‌وری است اگر بخواهیم بهره‌وری را در فرهنگ سازمانی جلوه‌گر سازیم، شرط اساسی آن، وجود ابزاری برای کنترل و نظارت بر پیشرفت، فراهم آوردن بازخورد، تعیین هدفهای قابل اندازه گیری و ارزیابی عملکرد مدیریت است. به عبارتی دیگر، اندازه‌گیری بهره‌وری، فراهم آورنده اطلاعاتی است که امکان ارزیابی و قضاوت را پیرامون چگونگی حرکت به سوی هدف (وضع موعود) را از نقطه عزیمت و شرایط قبلی‌ (وضع موجود) ایجاد می‌کند.

شاخص‌ های بهره‌وری در بخش اماکن ورزشی به برقراری هدفهای واقعی و شناخت مراحل کنترل کمک کرده و تنگناها و محدودیتهای انجام کار را به روشنی نشان می‌دهد و به مدیران ورزشی کمک می‌کند که فعالیت های گذشته را تجزیه و تحلیل نموده و برای فعالیتهای جدید برنامه‌ریزی کنند. بعلاوه بدون یک سیستم مناسب اندازه‌گیری بهره‌وری در بخش اماکن ورزشی نمی توان انگیزه ها و روابط کاری را بهبود بخشید. این شاخص ها همچنین برای مقایسه بین امکان ورزشی مختلف یا بخشهای مختلف اماکن ورزشی ایجاد رقابت بین آنها بسیار مفیدند و به این علت است که اندازه‌گیری بهره‌وری باید جز اولویتهای نخست مدیرتی اماکن ورزشی قرار گیرد. یک سیستم اندازه‌گیری بهره‌وری جز لاینفکی از سیستم اطلاعات مدیرتی است که می تواند برای رسیدن به موازنه بین هزینه‌ها و ارائه خدمات به کار آید. اندازه‌گیری بهره‌وری در بخش اماکن ورزشی نشان می دهد که منابع چگونه مصرف شده‌اند و توجه به کدام بخشها می تواند در افزایش بهره‌وری فضای ورزشی تاثیر بیشتری داشته باشد. با اندازه‌گیری بهره‌وری، مدیریت می‌تواند دریابد که آیا استراتژی‌های انتخابی وی به درستی انجام می‌شوند یا نه؟ و یا نتایج حاصل از آنها همان نتایج مورد انتظار است یا خیر؟

اندازه‌گیری بهره‌وری جدای از منافع استراتژیک آن کارکردهای تقویت کننده سودمند دیگری را نیز برای اماکن ورزشی در بر دارد. به طور خلاصه برخی از کارکردهای مفید اندازه گیری بهره‌وری اماکن و تجهیزات ورزشی در پژوهش حاضر عبارتند از:

اطلاع از میزان بهره وری اماکن ورزشی

 شناسایی فرصتها، تهدیدات و نقاط ضعف

 فراهم کردن اطلاعات لازم جهت تصمیم گیری

اهداف پژوهش

هدف کلی:

بررسی شیوه‌های افزایش بهره‌وری اماکن، تاسیسات و تجهیزات ورزشی

اهداف اختصاصی:

تعیین عوامل اصلی موثر در بهره‌وری اماکن ورزشی سازمان تربیت بدنی ا زدیدگاه مدیران اماکن ورزشی

تعیین اجزای هریک از عوامل اصلی موثر در بهره‌وری اماکن ورزشی از دیدگاه مدیران اماکن‌ورزشی

تعیین داده‌های سیستم (اماکن ورزشی)

تعیین ستانده‌های سیستم (اماکن ورزشی)

تعیین شاخص‌های بهره‌وری اماکن ورزشی

جامعه آماری

جامعه آماری پژوهش در بخش اماکن ورزشی شامل کلیه فضاهای ورزشی است که در سال 1381 در مالکیت سازمان تربیت بدنی می‌باشد. اطلاعات جمع آوری شده از استانها در خصوص تعداد فضای ورزشی در سال 1381 نشان می دهد که 5129 فضای ورزشی شامل 2754 فضای سرپوشیده و 2375 فضاهای روباز در 28 استان کشور توزیع شده است.

جامعه آماری پژوهش در بخش مدیران اماکن ورزشی شامل کلیه مدیران فضاهای ورزشی سازمان تربیت‌بدنی می‌باشد که در سال 1382 با سازمان تربیت بدنی رابطه استخدامی دارند.

نمونه آماری

نمونه آماری پژوهش در بخش مدیران و اماکن ورزشی از روش نمونه‌گیری* قشربندی نسبی[2] به دست می‌آید. نمونه آماری با احتساب 10 درصد جامعه آماری برای مدیران اماکن ورزشی خواهد بود.

روش اجرای پژوهش

پس از تمهید مقدمات اجرایی طرح برای تعیین ورودیها و خروجی های سیستم (اماکن ورزشی) فعالیتهایی به شرح ذیل انجام خواهد شد.

پرسشنامه ویژه‌ای برای تعیین عوامل موثر در بهره‌وری از دیدگاه مدیران توسط گروه تحقیق تهیه و تدوین خواهد شد و پس از تعیین اعتبار صوری توسط متخصصان مدیریت ورزشی و بهره‌وری و اجرای آزمایشی آن در یکی از شهرستان ها که دارای همه امکانات ورزشی می باشد، نسبت به استخراج داده‌ها و رفع اشکالات احتمالی، برای انجام عملیات گسترده در کلیه اماکن ورزشی مشمول طرح آماده خواهد شد.

نقشه برداری سازمانی شامل تحلیل مدارک و پیشینه‌ها، ملاحظه و بازبینی مستقیم، تحلیل گزارش‌های شخصی، یادداشت شرح کار، تعیین عناونی اهداف سازمانی و ترسیم چشم انداز سازمانی

براساس اطلاعات به دست آمده در بخش های یک و دو اقدام به تشکیل جداول ماتریسی ورودیها و خروجیهای سیستم خواهد شد. در این جدول ورودیهای سیستم در سر سطرها و خروجیهای سیستم در سرستون ها قرار خواهند گرفت. عناصر این جدول که محل تقاطع ورودیها و خروجیها است شاخص‌های مختلف بهره وری سیستم اماکن ورزشی را نشان خواهند داد.

براساس معیارهای تعریف شده برای هر یک از عناصر جدول فوق و بررسی ارتباط میان ورودیها و خروجیها در فرایند سیستم، وزن هر یک از معیارهای مناسب بودن شاخص‌های بهره‌وری تعیین و با مشخص کردن هر یک از شاخص‌ها از نظر معیارهای منتخب و سپس جمعبندی آنها شاخص‌های نهایی انتخاب می‌شوند.

طراحی نظام اطلاعاتی و پایگاه داده‌های مورد نیاز اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری اماکن ورزشی.

روشهای آماری پژوهش

در این پژوهش توصیفی- پیمایشی اطلاعات حاصل با برنامه‌های رایانه‌ای  مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.

محدودیت‌های پژوهش

محدودیتهای این پژوهش شامل دو بخش زیر است:

الف: محدودیتهای خارج از کنترل پژوهشگر

کمبود تحقیقات مشابه در داخل و خارج از کشور در این زمینه

مختلف بودن سطوح مختلف تحصیلی و سنی مدیران اماکن ورزشی

بدلیل توصیفی بودن پژوهش و عدم در دسترس بودن یک الگوی مدرن بهر‌ه‌وری در بخش اماکن ورزشی در جهان و عدم وجود پرسشنامه های استاندارد، محدودیتهایی در روش اجرا و تفسیر یافته ها وجود دارد.

میزان صراحت و دقت آزمودنیها در پاسخ به سوالات پرسشنامه

کمبود اطلاعات و آمار به روز و دقیق در بخش اماکن ورزشی

ب: محدودیتهای تحت کنترل پژوهشگر

پاسخهای دریافتی در این نوع پژوهش عمدتاً، واکنشی[3] می‌باشند که با آموزش پرسشگران و دقت در طراحی و تدوین پرسشنامه تا حدودی از این محدودیتها کاسته می‌شود.

تعاریف و واژه های پژوهش

مدیر فضای ورزشی:

مدیر اماکن ورزشی به فردی گفته می شود که مسؤلیت اداره اماکن ورزشی تحت مالکیت سازمان تربیت بدنی با به عهده داشته باشد و در سال 1382 با سازمان تربیت بدنی رابطه استخدامی داشته باشد.

کارشناس ورزشی:

کارشناس ورزشی به فردی گفته می شود که در مقاطع کارشناسی و بالاتر در رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی مدرک اخذ کرده باشد.

کارشناس بهره وری:

کارشناس بهره وری به فردی گفته می شود که در مقاطع کارشناسی و یا بالاتر در رشته های مرتبط با بهره‌وری مدرک اخذ کرده باشد.

فضاهای ورزشی: به مکان هایی گفته می شود که برای انجام فعالیت های ورزشی مختلف احداث می‌شوند. این فضاها شامل مکان های ورزشی سرپوشیده و روباز است.

فضاهای سرپوشیده[4]: به مکانهایی مسقفی گفته می شود که از ضوابط فنی معین برای اجرای فعالیت های ورزشی برخوردارند. این فضاها شامل سالن ها، پیست ها و استخرهای ورزشی سرپوشیده است.

سالن ورزشی[5]: به مکان های سرپوشیده ای گفته می شود که برابر ضوابط فنی و استانداردهای معین برای انجام فعالیت های ورزشی خاص احداث شده اند. این مکان ها شامل سالن های ورزشی اختصاصی (تک منظوره)، چند منظوره، مجتمع ورزشی، سالن های تمرینی و مسابقاتی و مستقل است.

سالن ورزشی اختصاصی[6]: به سالن های ورزشی گفته می شود که برابر ضوابط فنی و استانداردهای معین برای انجام فعالیت های ورزشی خاص احداث شده اند.

سالن ورزشی چند منظوره[7]: به سالن های ورزشی گفته می شود که برابر ضوابط فنی و استانداردهای معین برای انجام چند رشته ورزشی احداث شده اند.

سالن مستقل: به سالن های ورزشی گفته می شود که خارج از مجموعه ها یا استادیوم های ورزشی به صورت منفرد و مجزا ساخته می شود.

مجتمع ورزشی[8]: به مکان ورزشی گفته می شود که امکانات مورد نیاز برای انجام چند رشته ورزشی، بخصوص ژیمناستیک، والیبال، بسکتبال و حرکات موزون (ریتمیک)، را داشته باشد.

سالن تمرینی[9]: به سالن های ورزشی گفته می شود که مطابق استانداردهای رشته های ورزشی مختلف می باشد. همچنین دارای سکوی تماشاچی کافی برای برگزاری مسابقات یک رشته ورزشی است. در این سالن ها امکان انجام فعالیت های تمرینی و آموزشی نیز وجود دارد.

سالن مسابقاتی[10]: به سالن های ورزشی گفته می شود که مطابق استانداردهای رسمی رشته های ورزشی مختلف می باشد. همچنین دارای سکوی تماشاچی کافی برای برگزاری مسابقات یک رشته ورزشی است. در این سالن ها امکان انجام فعالیت های تمرینی و آموزشی نیز وجود دارد.

فضای روباز[11]: به مکان های ورزشی غیر مسقف اطلاق می شود که دارای کاربری ورزشی باشد و از ضوابط فنی معین برای انجام فعالیت های ورزشی برخوردار باشد. فضاهای روباز شامل زمین ها، پیست ها، استخرهای ورزشی روباز و مکان های طبیعی برای انجام فعالیت های ورزشی است.

زمین ورزشی[12]: به قطعه زمینی گفته می شود که برابر نقشه جامع تفصیلی مصوب هر منطقه برای انجام فعالیت های ورزشی اختصاص یافته است و از ضوابط فنی معین برای اجرای فعالیت های ورزشی برخوردار باشد.

زمین اختصاصی: به زمین های ورزشی گفته می شود که برای انجام یک رشته ورزشی خاص به کار گرفته می شوند.

زمین چند منظوره: به زمین های ورزشی گفته می شود که برای انجام چند رشته ورزشی احداث شده‌اند.

استخر ورزشی (سرپوشیده و روباز)[13]: به مکان های ورزشی (سرپوشیده و روباز) گفته می شوند که در آن امکان اجرای برخی از ورزش های آبی مانند شنا، شیرجه، واترپلو، کانوپلو و حرکات موزون وجود داشته باشد.