روش تحقیق بررسی اضطراب دانش آموزان از امتحان

چکیده:

در این تحقیق به تعریف اضطراب و عملکرد خودم در مورد دانش آموزی که  در امتحان اضطراب داشت وراهکارهایی که برای درمان این دانش آموز انجام دادم اشاره خواهم داشت.

نگرانی واضطراب لازمۀ ادامه حیات و تضمین کننده سعی وتلاش انسانهاست. اما هنگامی که آنقدر شدت می یابدکه منجر به کاهش عملکرد فرد می شود به عنوان یک اختلال مطرح می گردد.

نگرانیها در مورد مسائل متعدد رخ می دهد و از جمله آنها اضطراب امتحان است که یکی از عوامل افت تحصیلی دانش آموزان نیز محسوب می شود. در این تحقیق به تعریف اضطراب و علائم نشانه های آن  اضطراب امتحان از نتایج بدست آمده از این تحقیق می توان دریافت که آشنایی با علل ودلایل بوجودآمدن اضطراب امتحان می تواند ما را در بررسی هر چه بهتر این علل و پیشگیری و درمان یاری سازدکه علل اضطراب این فرد عبارتند از 1- عوامل فردی و شخصیتی 2- عوامل خانوادگی 3- عوامل  آموزشگاهی و در آخر راهکار هایی به والدین و دبیران و خود فرد توصیه شده است.

مقدمه:                 

انسان از دیر باز تلاش کرده است با کلمات و واژه های مختلف حالات ،احساسات،هیجانات خویش را ابراز دارد به همین منظور ،درهنگام کشمکشهای درونی از اصطلاحاتی چون دلهره،دلشوره ونگرانی استفاده کرده است که در زبان کنونی روان شناسی اضطراب نامیده میشود.اضطراب است که استعداد ها را تخریب می کند،مشکلاتی را در تمرکز و حافظه به بار می آوردو باعث رفتارهای ناپخته می شود وفرد مبتلا نمی تواند با شرایط موجود و محیطش روبرو شود و با آنها کنار بیاید . بعضی از افراد در این موقعیت ها کنترل خود را از دست می دهند و دچار مشکلاتی اعم از جسمانی ،رفتاری و شناختی می شود و در نتیجه اضطراب در عملکرد تحصیلی آنها تأثیر میگذارد و مشکلاتی برای آنها فراهم می سازد حتی باعث شکست آنها در امتحان می شود اضطراب یک حالت بهنجار و امر ضروری در زندگی انسانهاست اما آنگاه که شدت اضطراب و نگرانی به حدی می رسد که بیشتر باز دارنده می شود تا برانگیزاننده و عملاً کارکرد فرد را تحت الشعاع قرارداده و آن را کاهش می دهد دیگر یک حالت بهنجار نیست.

بیان مسئله:

اصولاً هر امتحان و آزمونی هیجان و اضطراب خاص خود را دارد . همۀ هنر انسان در این است که با حداقل اضطراب از عهدۀ انجام بزرگترین امتحانات بر آید. بطور کلی انسان دوست ندارد رفتارهایش همواره مورد ارزیابی دیگران واقع گردد. به همین دلیل هر زمان که در موقعیت امتحان و آزمون قرار می گیرد به گونه ای دچار اضطراب می گردد .البته بدیهی است که وجود اضطراب به خودی خود امری غیر عادی نیست اما آنچه باید به عنوان یک عامل آزاردهنده و بازدارنده مورد توجه قرار گیرد شدت هیجان زدگی و اضطراب فوق العاده ای است که به هنگام حضور در محافل اجتماعی یا شرکت در آزمونهای مختلف دامنگیر بعضی از افراد می شود .بنابر این یکی از رسالتهای مهم مربیان توجه به عامل اضطراب و اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش آن دربین نوجوانان مبتلاست .زمانیکه دانش آموز من بطور چشمگیری دچار اضطراب شد و چنین اضطرابی می تواند آثار زیستی و روانی زیانباری را به همراه داشته باشد .اضطراب امتحان می تواند به عنوان یک وضعیت و حالت جسمی و روانی باشد که نشانه های آن عبارتند از :عرق کردن ،پریدگی رنگ ،تنگی نفس و......می باشد.

 با توجه به تعاریف اضطراب می توان این حالت را در ارتباط با آینده و فاقد یک عامل عینی و مشخصی دانست که در عین حال می توان سه جنبه اصلی را در آن مشخص نمود:

1-جنبه فیزیولوژیکی   

  2-جنبه حرکتی         

  3-جنبه شناختی روانی

بطور کلی اضطراب از امتحان فرد را دچار اختلالات عاطفی و روانی می نماید و باعث می شود که فرد از نظر روانی و حتی جسمانی نامتعادل شود و در نتیجه نتواند به خوبی از عهده امتحان برآید فردی که مضطرب است به خوبی نمی تواند هر آنچه را آموخته است بوسیله امتحان نشان دهد.و چون قضاوتی که معلم درمورد یادگیری  می کند  بر اساس پاسخ فرد به سؤالات امتحان است بنابراین دانش آموز مبتلا به اضطراب حد نصاب نمره را برای قبولی بدست نمی آورد لذا با توجه به اهمیت موضوع لازم دانستم عملکرد خود را درمورد دانش آموزی که اضطراب در امتحان داشت را ارائه دهم چه عواملی دربوجود آمدن اضطراب امتحان دراین فرد مؤثر بودند؟

اهمیت و ضرورت پژوهش:

امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه های زندگی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند و همین امر آنها را در مواجه با مسائل و مشکلات زندگی روزمره آسیب پذیر کرده است .پژوهشهای  بیشمار نشان داده اند که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی –عاطفی ریشه های روانی اجتماعی دارند.

هدف از نوشتن این تحقیق و انتخاب موضوع آن بحثی است که دربین مباحث روانشناسی بیش از سایر مباحث مورد توجه می باشد و غفلت از آن باعث بیماریهای روانی میگردد.و درمورد دانش آموزان کاربرد بیشتری دارد و با توجه به شغل و حرفه شخصی دانستن بعضی از این نکات برای مقابله و برطرف ساختن مشکلات دانش‌آموزان مؤثر است. آشنایی با دلایل بوجود آمدن اضطراب ما را در بررسی این علل و درمان هر چه بهتر آن یاری خواهد رساند.

اهداف پژوهش:

هدف اساسی در این پژوهش :

1.       بررسی علل اضطراب امتحان در یکی از دانش آموزان این آموزشگاه

2.       راههای کاهش اضطراب امتحان در این دانش آموز

3.       نقش معلم در کاهش اضطراب امتحان

4.      نوع برخورد خانواده نسبت به توانایی فرزندشان به میزان اضطراب اثر دارد.

سؤالات پژوهش :

1.       آیا والدین درایجاد اضطراب امتحان در دانش آموزان نقش دارند.

2.       روشهای پیشگیری از اضطراب امتحان را نام ببرید.

3.       چه عواملی باعث اضطراب امتحان در دانش آموزان می شود.

تعریف واژه ها و اصطلاحات:

اضطراب:یک ناراحتی دردناک درونی که در بیش بینی یک تهدید و یک عامل ناخوشی در آینده که منبع و منشأ آن مشخص نیست یاد می کند.

امتحان : اندازه گیری و سنجش تغییرات حاصل در رفتار دانش آموزان با توجه به هدفهای آموزش و پرورش به منظور هدایت یادگیری آنهاست.

فصل دوم :

  ادبیات و پیشینه تحقیق

پیشینۀ تحقیق

1- میرافضلی آرانی، فاطمه، علل اضطراب در کودکان، مرکز تحقیقات نظام وفا شهرستان آران و بیدگل،                 83 1382

اضطراب از بزرگترین دشمنانی می‌باشد که بشر مجبور است با آن روبرو شود اضطراب درباره آسیب‌پذیری خودمان و ترس برای بقای خود

2- عکاشه گودرز"بررسی فراوانی وعلل اضطراب در دانش آموزان"

شورای تحقیقات اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان 1381

در این تحقیق سنین نوجوانی یعنی سالهای بین 12 تا 18 سال را دوره ناکامل نامیده‌اند زیرا نوجوان عالم کودکی را پشت سر گذاشته و به دوره کامل بزرگسالی نیز نرسیده است در نتیجه احساس نوعی ناامنی و عدم اطمینان و اعتماد به خود و نقش اجتماعی خود دارد. دوره ای که در طول عمر انسان ؛تنشهای هیجانی؛در حد اعلای خود می رسد دوره نوجوانی است .در این دوره علاوه بر رشد و تغییرات بدنی و ترشحات غدد داخلی که تا حدی موجبات اضطراب و تنش را در نوجوانان پدید می آورد،عوامل محیطی و اجتماعی یکی از عوامل اصلی وجود تنشها در این دوره می باشد.

تعریف اضطراب:

بی شک یافتن تعریفی جامع و مانع برای اضطراب دشوار است در واقع اساسی توافق بر سر تعریف است که در رشته‌های مختلف به دشواری صورت می‌گیرد.

روان شناسان تعریف جامعه‌شناسان و جامعه شناسان تعریف روان شناسان و روان پزشکان تعریف هیچکدام را جامعه و مانع نمی‌دانند اما اضطراب کلمه‌ای مشتق از لغت لاتینی به معنی سختی کشیدن است و در قرن 17 برای تشریح سختی یا محنت بکار برده می‌شود و در اواخر قرن 18 دلالت بر نیرو، فشار، کوشش سختی می‌کند که متوجه افراد یا عضوی از اعضاء یا نیروی  روانی او [1]

اضطراب یک حالت عاطفی است که در آن عامل مبهمی از ترس، ترس ناشی از پیش‌بینی حوادث نامطبوع وجود دارد و فیزیک ناراحتی دردناک ذهنی ناشی از یک پیش‌بینی در مورد یک تهدید و یا یک ناخوشی در آینده است.

اضطراب احساس ناخوشایند و ناراحت کننده است که با نشانه‌های جسمی حاکی از بیش فعالی دستگاه عصبی خود مختار، همراه باشد[2]

ماهیت اضطراب

اضطراب چیزی نیست جز دلهره‌ای مداوم و مزمن از چیزی که شناخته شده و قابل تعبیر نیست که برای فرد پدیدآمده و یا در حال پدید آمدن است. برخی روانشناسان اضطراب را عبارت از ترسی دانسته‌اند که در اثر به خطر افتادن یکی از ارزشهای مهم و اصیل در زندگی پدید می‌آید. می‌گویند این ترس موجب احساس دردی داخلی با ریشه‌ای عمیق و اغلب ناشناخته و گاهی فراموش شده پدید می‌آورد مبهم و آن تصور دردها، گاهی به صورت ناخودآگاه از آدمی سر می‌زند و به گونه‌ای اغتشاش آمیز در افراد تجلی می‌کند. وضع به گونه‌ای است که هم برای خود فرد و هم برای اطرافیان قابل تفسیر نیست. برخی ماهیت آن را شکل تخیلی ترس یا بیم مبهم دانسته‌اند که به صورت مزمن درآمده و موجب تغییرات واقعی در افراد می‌شود.) کاری، کویری. زندگانی با اضطراب/ ترجمه دکتر ماشاءاله مدیحی، نشر یادآوران، 1370، ص 8(

مو قعیتهایی که اضطراب دراین دانش آموز ایجاد می شد :

1.       هنگام مطالعه و آماده شدن برای امتحان

2.       شب قبل از امتحان و صبح روز امتحان

3.       هنگام حرکت به طرف محل امتحان و ورود به جلسه

4.       هنگام شروع امتحان،در حین امتحان و پس از آن

5.       زمان انتظار برای اخذ جواب امتحان

6.        هنگام گفتگو برای امتحان

عوامل مؤثردرایجاد اضطراب در این دانش آموز :

1.       عوامل فردی و شخصیتی

2.       عوامل آموزشگاهی (دبیران)

3.       عوامل خانوادگی (مادر)

عوامل فردی و شخصیتی که باعث اضطراب این دانش آموز می شد :

1.       عزت نفس پایین:که باعث اضطراب بیش از حد او می شد.

2.       ارزیابی شناختی:این دانش آموز از اضطراب امتحان رنج می برد بخاطر افکار منفی و غیر واقع بینانه ایی که از خود داشت خود را فردی لایق و شایسته نمی دانست و به شدت از شکست می ترسید. نمرۀ20 نگرفتن را شکست می دانست و همه چیز را درگرو برنده شدن و موفق شدن می پنداشت .اصولاً تصویر ذهنی و ارزیابی شناختی هر فرد با موفقیت و شکست او رابطه دارد .به نظر می رسد که افراد خوش بین درزندگی و تحصیلات خود موفقیت بیشتری کسب می کنند.

عوامل آموزشگاهی :

1. ارتباط معلم با دانش آموز با محبت و صمیمیت نبود و این دانش آموز از این درس معلم می ترسید و نمی خواست به کلاس درس او برود .یکی از عوامل مؤثر در آموزشگاه دبیران هستند که انتظارات واقع گرایانه معلم از دانش آموز در پیشرفت تحصیلی او نقش مهمی دارد .دبیران باید از دانش آموزان انتظار داشته باشند که بیش از بیش عملکرد خود را بهبود بخشند اما هر گونه انتظار نابجا می تواند به فشار روانی و در نتیجه اضطراب منجر گردد.نداشتن شناخت کافی معلم از دانش آموز و تواناییهای وی ،ممکن است شرایط نامطلوبی در کلاس و امتحان برای دانش آموز بوجود آورد. رابطه معلم و دانش آموز باید چنان باشد که به او احساس اعتماد به نفس بدهد.موقعیت کلی کلاس باید به گونه ای باشد که به نوجوان آرامش فکر ببخشد و صمیمیت بیشتری بین معلم و شاگرد بوجود آورد.

2. رقابت نادرستی است که بین دانش آموزان وجود دارد و خواسته یا ناخواسته ،آگاهانه یا ناآگاهانه ،توسط معلمان و خانواده ها مورد تشویق قرار می گیرد که این دانش آموز می خواست همیشه نمراتش 20 و شاگرد اول باشد.

عوامل خانوادگی:

مادرش همیشه می گفت که باید نمرات او 20 بشود و نسبت به نمره دادن معلمان حساس بود و رفتار این مادر باعث تشدید اضطراب در این فرزند می شد.

زیانهای اضطراب در این فرد :

1.       زیانهای زیستی- جسمانی :این فرد در مدرسه دل درد شدید می گرفت و حالت تهوع پیدا می کرد و دوبار در بیمارستان بستری شد و آندوسکوپی و عکسهای رنگی از آن گرفته شد.

2.       عوارض عاطفی:چند روز به مدرسه نمی آمد و می گفت می ترسم از دبیران و وابسنگی شدید به مادر خود داشت.

3.       زیانهای تحصیلی :این فرد نتوانست امتحان نوبت اول را سپری کند. همیشه مریض بود.

4.       زیانهایی برای زندگی فرد:مادرش گریه میکردکه من با مشکلات زندگی چرا دخترم همیشه مریض است و نمی خواهد به مدرسه برود.و از نظر مالی خیلی به مادر ضرر رسیده بود.

راهکارهایی که  به والدینش توصیه شد:

1.       از دخترش بیش از توانائیش توقع نداشته باشد.

2.       از تحقیر و سرزنش مداوم او بپرهیزد.

3.       خانه را برایش محیطی امن بسازد .او را در اختلافات خانوادگی پدرش شرکت ندهد.

4.       رقابت با همشاگردیش نداشته باشد.

5.       مادرش از دبیران حمایت،و خوش بینانه نگاه کند.

6.        با ندانم کاریها و اعمال نادرست اضطرات او را تشدید نکند.

7.       به او محبت کند وهر دو فرزند را یکجور ببیند.

راهکارهایی که به دبیران توصیه شد:

یقیناً معلم بهترین کسی است که می تواند با توجه به مسئلۀاضطراب در امتحان در تخفیف و تعدیل این حالات دانش آموزان مؤثر باشد. اگر ما بتوانیم بعنوان معلم و مربی شرایط رشد عاطفی مناسب برای نوجوانان فراهم سازیم از شدت ناکامیها ،سرکوبی،خشم ،بیقراری و احساس حقارتها کاسته ایم .البته این موارد کم و بیش درمدارس وجود دارد اما ما با در نظر گرفتن محیط می توانیم این عوامل را که بوجود آورندۀ اضطراب موقتی هستند کمک کنیم که جنبۀ دائمی به خود نگیرد. مدرسه و خانواده باید احساس در نوجوان ایجاد کنند که زندگی با دشواریها آمیخته است که ا گر عاملی سبب می شود که او به هدفش برسد راه  طبیعی این است که  بر کوشش خود  بیفزاید و اگرموفق نشد راه معقول و طبیعی دیگر را انتخاب کند.

سالن امتحان از نظر وضع ظاهر و آرایش عمومی آن می تواند وحشت و سختی امتحان را در ذهن دانش آموز تشدید کند.شما معلمان میتوانید افرادیکه از ناراحتی اضطراب در امتحان رنج می برند را شناسایی کنید و در حین امتحان با آنها به ملاطفت و آرامش برخورد کنید و به آنها روحیه ببخشید و باعث تقویت عملکرد آنها شوید. باید روشهای درست مطالعه را به دانش آموزان آموزش دهیم. چنانچه دانش آموزی در امتحان نمره مناسب یا قبولی به دست نیاورد به روحیۀ او آسیب نرسانیم.