روش تحقیق شیوه های نوین آموزش املاء و تأثیر آن در یادگیری املاء از نظر معلمان منطقه شازند

مقدمه

املاء نوعی نوشتن است و نوشتن یکی از جنبه های زبان است که در عمل تفهیم به کار می رود ، و زبان نیز مجموعه ای است از علائم و نشانه های قرار دادی که بر معانی و مفاهیم موجود در جامعه دلالت می کند و بهترین وسیله تفهیم و تفاهم است . در تفهیم علاوه بر نوشتن از سخن گفتن نیز استفاده می شود و در تفهیم گوش دادن و خواندن به کار می رود .

یکی از آرزوهایم این بود که در بسیاری از زمینه های آموزشی یافته های جدید و خلاقیت ها جایگزین روش های سنتی و کهنه شود در این میان تنها امید می ماند که کارشناسان علوم تربیتی مشاوران و روانشناسان با استفاده از اطلاعات نظریه ها و فنون جدید به کمک دانش آموزان ، معلمان و اولیاء بشتابند .

دانش آموزان زیادی وجود دارند که در درس املاء دچار مشکل می شوند و می خواهیم بدانیم روش های جدید املاء آیا این مشکل را برطرف می کند یا خیر .

آیا دانش آموزان ضعیف با این روش به حد مطلوب می رسند یا نه ، املا یک درس آموختنی است بنابراین ضرورت دارد معلم با برنامه ریزی درست و دقیق به آموزش و ارزیابی بپردازد .

بیان مسأله و اهمیت آن

انسان موجودی است اجتماعی که دوست دارد با دیگران ارتباط برقرار کند که این ارتباط به شیوه های مختلف مؤثر است اما مهمترین وسیله ارتباطی در جامعه انسانی زبان است که تفهیم و تفاهم بین انسانها را فراهم می کند و برای ارتباط با دیگران باید مهارت های زبانی را در جنبه های شفاهی و کتبی آن آموخته شود . مهارت های زبانی دارای چهار حوزه است :

1 . حوزه گفتاری شامل گوش دادن و سخن گفتن و نوشتاری شامل خواندن و نوشتن است . تمام کودکان از شرایط زیست محیطی عادی برخوردارند و با ورود به دبستان مهارت های شفاهی زبان که همان زبان مادری است را آموخته اند و قادر به سخن گفتن و گوش دادن است در این مرحله که وارد دبستان می شود باید خواندن و نوشتن را یاد بگیرد . مشکل اساسی دانش آموزان در مهارت نوشتن است به خصوص در نوشتن املاء که تعدادی از دانش آموزان در آن مواجه با مشکل و نمرات کمتری را دریافت می کنند و باعث عصبانیت والدین و از بین رفتن علاقه کودکان به این درس می شود و در نهایت افت تحصیلی را به دنبال خواهد داشت .

هدف اصلی از آموزش املاء ایجاد و تقویت مهارتی است که دانش آموزان بتوانند واژه ها و جملاتی را که می شنوند به درستی و با سرعت بنویسند . و باید معلمان با دقت و توجه بیشتری به این درس بپردازند .

طبق نوشته مصطفی تبریزی در کتاب درمان اختلالات دیکته نویسی که معاون محترم وزیر آموزش و پرورش در سال 1381 اعلام فرمودند تعداد دانش آموزانی که از درس املاء مردود شده اند 700 میلیارد ریال خسارت است ( نقل از روزنامه همشهری ، مورخه 28 / 8 / 77 ، ص 14 ) .

بنابراین هدف نگارنده از این تحقیق این است که به دنبال روش های جدید گفتن املاء و از روش های گوناگون با توجه به رویکرد جدید دو کتاب بخوانیم و بنویسیم بهره گرفته و اشکالاتی که در روش های سنتی و طوطی وار وجود داشته از بین برده و شاید افزایش درصد قبولی دانش آموزان در این زمینه باشیم .

اهداف کلی

1 . آشنایی با شیوه های نوین املاء نویسی در دوره ابتدایی به منظور کشف نقاط ضعف و قوت با توجه به دو کتاب بخوانیم و بنویسیم .

2 . آشنایی معلمان با روش های جدید تدریس املاء

3 . توجه به این نکته که در تدریس املاء از دروس دیگر هم استفاده کرد .

اهداف جزئی

1 . تشخیص اشکالات املایی دانش آموزان و کوشش جهت رفع آنها

2 . ارزشیابی و تمرین آموخته های نوشتاری دانش آموزان

3 . افزایش مهارت های زبان آموزی از طریق افزایش گنجینه های واژه گان

فرضیه یا سئوالات پژوهشی

1 . روش های جدید دیکته نویسی در مدارس کدامند ؟

2 . تا چه اندازه معلمین برای املاء گفتن از روش های جدید استفاده می کنند ؟

3 . از نظر معلمان تأثیر روش های جدید املاء بر یادگیری املاء به چه میزان است ؟ 

تعاریف متغیرهای اصطلاحاتی

1 . املاء چیست ؟

املاء واژه ای است عربی به معنی پر کردن ، بر سر جمع سخن گفتن ، تقریر مطلبی تا دیگری آن را بنویسد . همچنین به معنای رسم الخط درست نویسی و طریقه ی نوشتن کلمات است .

2 . دیکته چیست ؟

کلمه ای است فرانسوی به معنای مطلبی است که کسی بخواند و دیگری بنویسد و در زبان فارسی کلمه ای معادل املاء و دیکته نداریم و این دو کلمه در محافل آموزشی و زبان مردم کاربرد دارند . می توان آن را از بر نویسی یا گفتار نویسی نامید ( فتح آبادی 19 ، 1377 ) .

مهارت املاء نویسی چیست ؟

مهارت املا نویسی به معنای توانایی و جانشین کردن صحیح صورت نوشتاری حروف کلمه ها و جمله ها به صورت آوایی آنهاست . دانش آموزان باید به این مهارت دست یابند تا بتواند به خوبی بین تلفظ کلمه ها و حروف سازنده آنها پیوند مناسبی برقرار کنند

بدین ترتیب زمینه مناسب برای پیشرفت آنها در مهارت نوشتن فراهم می شود (زندی،149: 1379 ) .

تعاریف متغیرهای عملیاتی

تعریف املاء :

املاء فارسی یکی از مهمترین مواد درسی در ابتدایی است که با سایر مهارت های زبان به ویژه مهارت خواندن ارتباط دارد . املاء فارسی علاوه بر اینکه صورت صحیح نوشتاری کلمات به دانش آموزان آموخته می شود ، موجب تقویت مهارت گوش دادن و درک دریافت سریع واژه ها جمله و متون را فراهم می آورد .

روش سنتی املاء :

روش سنتی املاء به این صورت بوده که معلم متنی را که شامل جمله ها و عبارت های یک یا چند درس باشد می گوید تا دانش آموزان بنویسند . پس از پایان املاء آن را خود یا تعدادی از دانش آموزان تصحیح می کنند . سپس معلم تکلیف و تمرین را که معمولا شامل رونویسی از کلمات اشتباه یا خود درس می شد به دانش آموزان می گفت تا بنویسد و در جلسه بعدی هم همین مورد تکرار و تا پایان سال ادامه می یافت .

روش های جدید گفتن املاء :

1 . املاء تقریری           2 . کامل کردنی         3 . تصویری           4 . املاء گروهی

5 . تهیه نوار برای املاء             6 . املا پای تابلو ( تخته )  

7 . خواندن یک متن توسط معلم و نوشتن کلماتی که در متن بوده توسط شاگردان .

مفهوم املاء و هدف آن :

املاء کلمه ای است عربی و دارای معانی زیر است :

الف . پر کردن ، که مملو به معنای پر نیز از آن گرفته شده است .

ب . تقریر مطلبی و نوشتن آن مطلب توسط دیگری . این همان دیکته است که با Dictation  یکی است و مشابه آن تلفظ گرامرهایی است که مخابره می شود و یا ثبت اسنادی است که در دفترخانه های اسناد رسمی صورت می گیرد .

ح . درست نوشتن کلمات :

بی تردید هدف از املاء درست نوشتن کلمات است . خلاصه اینکه این عمل خاص ساعات دیکته نیست و با اندکی تفاوت در دیگر جاها نیز دیده می شود .

روش تعلیم املاء

آنچه در مدارس به عنوان روش تعلیم املاء معمول است . دو طریق می باشد : یکی رونویسی از روی درس شبی چند بار و دیگری نوشتن دیکته از روی درس هفته ای چند بار ، نتایج حاصل از دو روش فوق الذکر مبین آن است که هیچ کدام معلم و شاگرد را به هدف تعیین شده برای املاء نمی رساند .

چرا که اولی تکرار مکررات است و دومی حفظ طوطی وار ، در انجام فعالیت اول ذهن و فکر دانش آموز دخالت ندارد ، بلکه چشم و دست شاگرد اتوماتیک وار فعالیت می کند و این امری است مسلم که انجام هر فعالیتی بدون مشارکت ذهن فاقد یادگیری است لذا

رونویسی های معمول ارزش یادگیری ندارند و وجود غلط های متعدد و جای افتادگی های عمدی زیاد بهترین دلیل برای اثبات این مدعاست .

اما روش دوم یعنی گفتن دیکته هفته ای چند بار که نتیجه ی آن حفظ طوطی وار است چون وقتی معلم در قرائت متن دیکته مبتدای جمله را می خواند تا شاگردان بنویسند آنها خبر جمله را نیز نوشته اند و شاید چند کلمه جلوتر از معلم را هم نوشته باشند .

اما همان کلمه ی املایی که در جمله خاصی به کار رفته و شاگرد آن را درست نوشته است اگر در جمله ای دیگر غیر از جمله ی کتاب به کار رود شاگرد آن را غلط می نویسد . بنابراین معلم در تعلیم املاء باید هنگامی که یکی از متون فارسی را تدریس می کند . کلمات تازه را با معنی آنها روی تخته بنویسد و همچنین از هر کدام یک یا دو کلمه ی هم خانواده که جز معلومات شاگردان است با معنی آنها بنویسد و متذکر شود که این کلمات با یکدیگر هم خانواده هستند . پدر و مادرشان یکی است ، خواهر و برادرند و مانند خواهر و برادرها چشم و ابرو و بینی و لبهایشان شبیه به هم هستند . به عنوان مثال اگر معلم در تدریس خود به کلمه ی تازه ای مثل تعقیب بر می خورد مطابق آنچه گفته شده برای تعقیب از هم خانواده هایی همچون عقب ، عاقبت استفاده کند . آنها را پای تخته بنویسد ، معانی هر یک را بگوید و شباهت های هر کلمه را با هم خانواده های آن نشان می دهد به همین طریق املا کلمات دیگر نیز آموخته شود . شاگردان این کلمات را به ترتیب الفبایی در دفتر لغت و معنی خود که تهیه کرده اند می نویسند .