روش تحقیق اوقات فراغت

(مقدمه )

«فَإذا فَرَغْتَ فَاَنْصَبْ»

بدون شک دانش آموزان هرجامعه ، سرمایه های گرانبهائی اند که اگر مورد
بی توجهی قرارگیرنددر تصمیم گیری ها مد نظر نبا شند، آن جامعه دچار خسران زیادی خواهد شد .  با نگاهی به ارقام بودجه کشورهای صنعتی وپیش رفته در مقایسه با کشورهای جهان سوم فاصله زیاد بین آن دورا می توان دید .

بسیاری از کشور های توسعه یافته معتقدند‌که هرچه دراین‌ارتباط‌هزینه‌نمایند ، تبدیل به سرمایه های دیگری در ابعاد مختلف آن کشور خواهد شد .در میان
دانش آموزان با توجه به دانش آموزان متوسط جایگاه ویژه ای دارد .زیرا علاوه بر این که در آینده نزدیک می توانند در امور جامعه مؤثر واقع شوند .در زمان تحصیل هم به دلیل ویژگیهای خاصی که دارند ،قادرند منشا ءحرکت های سازنده یا مخرب شوند . بدین لحاظ هر چه به این نیروی خارق العاده توجه شود  از قدرت خروشان وپر تحرک آنان  می توان بهره جست و هر چه به بوته فراموشی سپرده شوند ،این سیل عظیم می تواند خسارت زیادی را به وجود آورد ،

سئوا لی که دراین جا مطرح است این است که دربرابر هدر رفتن فرصت های جوانی چه کسانی مسئولند .بدیهی است که نظام تعلیم وتربیت به تنهایی نمی تواند در تربیت واستفاده صحیح از جوانان موفق شود .یکی از موضوعات بسیار مهم
برنامه ریزی برای اوقات فراغت دانش آموزان می با شد که اگر اصولی و حساب شده باشد میتوانند زمینه رشد و تعالی جامعه مهیا نمایند و کشور را از آسیبها وخطرات احتمالی که ممکن است در اثر بی توجهی به این امر گریبان گیر کشور شود مصون بدارد .فلسفه اوقات فراغت از پیچیدگی ،تنوع وتفاوتهای بنیادی برخورد است هرفرد براساس تفا وت های زیست شناختی (بیولوژیک )فرهنگی ،نگرش و تجربیات گذشته واهداف ومقاصدی که برای آینده خود دارد، تعبیرمتفاوت یا ومتضاد نسبت به‌دیگران از تأمین اوقات فراغت وچگونگی تأثیرآن برانگیز دارد . اگر ما بتوان تأثیر وتأثری را که این دو واثرانگیزواوقات فراغت یکدیگردارند را به درستی مشخص نمائیم قدم مثبتی در راه کسب هر چه بهتر علم و دانش همراه با لذت بردن از زندگی برداشته ایم .

تعریف اوقات فراغت :

اوقات فراغت را غالباً به معنا ی بیکاری ،اوقات غیرموظف ،ساعات بدون برنامه ، اوقات غیر رسمی و … تلقی می نمایند .به همین علت بزرگسالان مربیان واولیا برای جلوگیری از هدر رفتن این اوقات سعی می کنند که با برنامه ها ،سرگرمی و اشتغالات مختلف اوقات فراغت دانش آموزان را پر کنند .

حال فلسفه اوقات فراغت این است که فرد بدون اجبار وخارج از چارچوب های قبلی بودن اشتغال ورزی دیگرساخته خود با میل و رغبت به فعالیت های دلخواه خویش بپردازد و از طرف دیگر گفته می شود که اوقات فراغت منشاء خلاقیت ها باروری افکار ، شکل دهی شخصیت ، تأمین انرژی و بازیابی قوای حیات و کشف و اختراع و نوآوری و ابتکار ، بازاندیشی و اصلاح افکار ، محاسبه ومراقبت ، ارزیابی و بازیابی و ایجاد انگیزه و رغبت و میل در فرد می شود .

اوقات فراغت را به حسب تفاوت های ارزشی و فرهنگی ، نگرش ها ، تجربیات ، شرایط و موقعیت های مادی و معنوی هر فرد تعریف کرد . طبیعت آدمی اساساً به گونه ای است که دائماً در حال تعادل جوئی است . نظریه در روان شناسی انگیزشی وجود دارد که معتقد است حالات هیجانی و انگیزش با حالات متضاد و متعارض همراه می گردد که این نظریه به عنوان نظریه فرآیند متضاد
OPPOMENT PROGRESS THEORY مشهود است .

پس موضوع تحقیق :

( بررسی رابطه بین اوقات فراغت و انگیزه تحصیلی دانش آموزان مدارس متوسطه شهرستان گچساران می باشد )

هدف از انتخاب موضوع :

اگر بپذیریم که مهمترین بخش شکل گیری شخصیت نوجوانان و  جوانان در اوقات آزاد ، فارغ از همه وظایف و برنامه های از پیش تعیین شده بیرونی ودیگر ساخته است و اگر قبول کنیم که ذهن هنگامی به جوشش و خلاقیت می افتد که منشاء تحریک آن تمایلات درونی و خود انگیخته باشد و فرد فعالانه و با انتخاب آزاد  و به دور از انتظارات بیرونی ومقبولیت نهادی و نقش بازی کردن های تصنعی ، در شکل دادن افکار و اندیشه ها واعمال خود دخالت نماید ، آنگاه می تواند به فلسفه وجودی اوقات فراغت ، آن هم  با جهت گیری مثبت ، رشد دهنده و کمال‌زا پی‌برد .

با توجه به انحرافات و مشکلات پیچیده و عدیده ای که در جامعه امروزی وجود دارد برای استفاده بهینه از اوقات فراغت و تأثیر بیشتر آن بر ایجاد انگیزه در
دانش آموزان به نظر رسید که می توان قدم مثبتی در این راه برداشت و همین امر ما را مصمم کرد که به این عنوان بپردازیم شاید مثمرثمر واقع گردد .

علل و دلایل انتخاب موضوع :

نکاتی در پی می آید می توانند در علل و دلایل انتخاب موضوع مؤثر باشند :

فعالیت ها و برنامه های متنوع و متعددی وجود داشته باشند که در خلال آن دانش آموزان بتوانند به صورت انتخابی ، آزاد . خودانگیخته و به میل خود به
آن ها مشغول شوند وبازدهی و کارآئی مناسبی دهند .

از تبدیل اوقات فراغت به اوقات سرگرمی و گذراندن وقت ، صرف انرژی بیهوده و اشتغالات بدون هدف پرهیز شود .

زمینه ای فراهم نمود که دانش آموز فرصت کاوش ، تفکر و تأمل درباره خود ، قابلیت و خدای خویش داشته باشد .

باعث حرمت نفس ، شکوفائی ، زیبا دوستی ، حقیقت یابی . خیرخواهی و خیر دوستی از جمله عناصر سازنده برنامه اوقات فراغت می باشد .

دانش آموز باید بین لذت و فرح و نشاط تفاوت قائل شود .

زمینه بهتر ومناسبی برای حسن کنجکاوی ، حیرت ، شکوه و پرسش گری دانش آموز را اوقات فراغت تحریک می کند .

قلمرو تحقیق :

الف- قلمرو موضوعی :  

همانگونه که از عنوان تحقیق پیداست قصد بر آن است که رابطه اوقات فراغت و انگیزه تحصیلی پرداخته شود . این موضوع گرچه تاحدود زیادی گسترده است و انجام تحقیق را نیز با مشکل مواجه می کرد ولی به حول وقوه الهی این مهم صورت گرفت . امید است که پاره ای از مشکلات را مشخص ساخته و درحل آنها راه حل هائی نیز بتواند ارائه و پیشنهاد نماید .

قلمرو زمانی :

قلمرو و دوره زمانی این تحقیق در سال تحصیلی 80-79 می باشد .

قلمرو مکانی :

قلمرو مکانی این تحقیق مدارس متوسطه دخترانه وپسرانه شهر گچساران اعم از دولتی و غیر انتفاعی می باشد که اطلاعاتی از مدارس سطح شهر جمع آوری گردید وبراساس آن اطلاعات به تجزیه و تحلیل موضوع پرداخت خواهد شد .

محدودیت های تحقیق :

بیشتر تحقیقات علوم اجتماعی که اساس و پایه اش انسان است همیشه با شکل جمع آوری اطلاعات مواجه بوده است . این مشکل در کشورهای جهان سوم که فاقد فرهنگ ، روحیه و مدیریت تحقیق می باشند  ، مضاعف است تحقیق حاضر از این امر مستثنی نیست درامر جمع آوری اطلاعات با مشکلات عدیده ای روبرو بوده است .

محدودیت دوم : محدودیت منابع ، مأخذ غنی و تحقیقات انجام شده قبلی در زمینه موضوع تحقیق یا موضوعات مرتبط با آن است با توجه به نقش  و اهمیت خاص که اوقات فراغت درایجاد انگیزه در مدارس متوسطه دارد تحقیقات بسیار کمی در این زمینه انجام شده است  به همین خاطر در بخش ادبیات تحقیق و مبانی نظری با مشکل منابع و مأخذ مواجه بوده است .

یکی دیگر از محدودیت ها‌ ، محدودیت بودجه بود . با توجه به گستردگی تحقیق به فراخوی موضوع به بودجه هنگفتی نیاز دارد و هیچ سازمان و نهادی هم هزینه را تقبل ننموده بود .

محدودیت دیگر به نظر می رسید که افراد با میل و رغبت و براساس بینش و آگاهی قابل قبولی به پرسش ها پاسخ نمی دهند و وقت زیادی را صرف خواندن و مطالعه سئوالات نمی کردند که همین امرما را به وسواس انداخته بود که نکند نتایج قابل قبولی به دست نیاید .

شاغل بودن و داشتن شغل دوم به علت فشار مالی و اقتصادی شاید بتوان به عنوان یکی از محدودیت ها از آن ذکر کرد .

انگیزه :

عبارت است از نیروی محرک درونی افراد که آنها را وادار به انجام عملی می کند .

تعریف انگیزش :

انگیزش ، فرآیند انگیز به نیروهای پیچیده ، سائقه های نیاز وشرایط تنش زا یا مکانیسم های دیگری اطلاق می گردد که فعالیت انسان را جهت تحقیق هدف های وی آغاز نموده و به آن تداوم می بخشد . به عبارت دیگر ترغیب کردن افراد به انجام کار را انگیزش می گویند.

اوقات فراغت :

اوقات فراغت را غالباً به معنای بی کاری ، اوقات غیر موظف ، ساعات بدون بهره ، اوقات غیر رسمی و … تلقی می نمایند . یا به عبارتی :

وقت فراغت زمانی است که احساس مسئولیت فرد درآن شرایط به پائین ترین وضعیف ترین درجه خود برسد .

پیشرفت تحصیلی :

پیشرفت تحصیلی را می توان گام هائی به جلو برای استفاده بهینه از استعداد و توانائی های خدادادی امکانات و منابع آموزشی جهت کسب بیشتر علوم و معرفت انسانی تعریف نمود .

مدارس :

مکان یا جاهای مناسبی که عده ای اعم از معلم و دانشن آموز گردهم جمع شده اند در آن به کسب علم ودانش ومعرفت بشری جهت شناخت موانع و مشکلات و
یاد دهی و یادگیری یا تغییر رفتار می پردازند .

تعریف بازدهی ( کارآئی ) :

عبارت است از میزان محصول افراد یک سازمان ، میزان تلاش فرد برای تحقق اهداف و انتظارات .

انگیزش :

گویای عملی ارادی و دلخواه از سود فرد ،  فردکارکن ممکن است بر آن شود که تا سخت بکوشد و تلاش جانانه به عمل آورد . پس فهم انگیزش مستلزم درک آن نیروهای درونی است که به فرد توان می بخشد و او را در راستای رفتاری که به عمل می آورد سوق می دهد .

یادگیری :

یادگیری اساس رفتار افراد را تشکیل می دهد . از طریق یادگیری فرد با محیط خود آشنا می شود و یادگیری را با مفاهیم زیر ارتباط دارد :

یادگیری به عنوان کسب اطلاعات و مهارت ها :

 تعلیم و تربیت با توجه به این امور عبارت است از : انتقال معلومات علمی و ادبی به درذهن شاگردان

یادگیری به معنی تغییر رفتار از راه تجربه :

یادگیری در این معنی جریانی است که در آن رفتار فرد از طریق تجربه تغییر می کند ، یادگیری امری دائمی است و نسبت به افراد مختلف فرق
می کند درجریان یاد گیری کل شخصیت فرد دخالت دارد .

عوامل یادگیری :

آمادگی :

آمادگی را می توان شرایط اساسی یادگیری دانست منظور از آمادگی دارا بودن رشد کافی در زمینه های مختلف است .

تجربیات قبلی :

تجربیات قبلی پایه و اساس فهم و بصیرت ادراک حسی و یادگیری است  .

موقعیت یادگیری :

موقعیت یادگیری را به عنوان شرایطی اطلاق می کنند که درجریان یادگیری تأثیر دارد .

فعالیت یادگیرنده :

بعضی از رواشناسان فعالیت را یکی از احتیاجات اساسی افراد می دانند .

سئوالات تحقیق :

عنوان : بررسی رابطه بین اوقات فراغت و انگیزه تحصیلی دانش آموزان مدارس متوسطه شهرستان گچساران

1)اردوهای تابستانی توسط واحدهای آموزشی باعث افزایش انگیزه
دانش آموزان می گردد .

2)برگزاری کلاس های فوق برنامه در طول سال تحصیلی باعث افزایش انگیزه به درس می گردد ( مثل : ورزش ،کامپیوتر ، هنر ، احکام و غیره )

3)مشارکت دادن دانش آموزان در امور مدارس باعث افزایش
دانش آموزان در امر تحصیلی می گردد.

4)انتخاب دانش آموزان و فرستادن آنها به ارودهای تابستانی براساس معدل و میانگین نمرات باعث ایجاد رقابت سالم درمیان آنان و افزایش انگیزه می گردد.

5)انتخاب دانش آموزان منضبط  و با اخلاق و درس خوان و معرفی آنان به دیگر دانش آموزان و فرستادن آنان به اردوهای تابستانی باعث ایجاد انگیزه برای بهتر شدن اخلاق و انگیزه در آنان در امر تحصیل می گردد.

6)قول مساعد راجع به اعزام دانش آموزان برای دیدن آثار باستانی و اماکن متبرکه و … در تابستان باعث ایجاد انگیزه در آنان می گردد .

7)قول مساعد به دانش آموزان در مورد اعزام آنان برای دیدار با اشخاص مهم دولتی و مملکتی ( کشوری ) انگیزه آنان را در توجه بیشتر به تحصیل افزایش می دهد .

8)برگزاری کلاس های آموزشی وسرگرمی ( هنر و خط و نقاشی و …) ضمن ایجاد مهارت در دانش آموزان باعث افزایش انگیزه به مطالعه و تمرین دروس آنان می گردد .

9)برگزاری کلاس های آموزش کامپیوتر ضمن مهارت آموزش باعث رشد و شکوفائی و آماده سازی ذهن آنان به فراگیری دروس عملی می گردد و انگیزه به درس را افزایش می دهد .

10)برگزاری کلاس های احکام ، قرآن ، … باعث ایجاد انگیزه برای پذیرش و تعلق بیشتر به مسائل دینی در دانش آموزان و باعث رشد و شکوفائی دروس آنان می گردد.

11)برگزاری کلاس های بدن سازی و مهارت های فردی ضمن تقویت روحیه و سلامت جسم انگیزه لازم برای فراگیری بهتر دروس را ایجاد می کند .

12)مشارکت دادن دانش آموزان در امور مدارس مثل برگزاری مراسم
( صبحگاهی و ظهرگاهی – جشن ها و اعیاد ) باعث ایجاد انگیزه لازم برای توجه بیشتر به درس در آنان می گردد.

13)در انجام بعضی از امور مدارس مشورت کردن با دانش آموزان باعث تقویت انگیزه آنان و توجه بیشتر به امر تحصیلی می گردد .