گزارش سمینار تاثیر شبکه های ماهواره ای بر عزت نفس و نقش آن در میزان گرایش به سبک زندگی دینی و غربی

The Firest National Conference in Economic

Management and Iranian Islamic Culture

محور: رسانه و فرهنگ

چکیده

هدف از مقاله حاضر بررسی تاثیر شبکه های ماهواره ای بر عزت نفس و نقش آن در میزان گرایش به سبک زندگی دینی و غربی خانواده های اردبیل است.جامعه آماری این مقاله کلیه خانواده هایی که در سال 92-93 در شهر اردبیل ساکن بوده و برای سپری کردن اوقات فراغت خود از کانالهای ماهواره استفاده می کنند و از این جامعه تعداد 120 نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شد.  جهت بررسی عزت نفس از پرسشنامه کوپر اسمیت ،میزان دینداری از پرسشنامه ولف و گرایشات به سبک زندگی غربی و دینی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده و در نهایت با نرم افزار SPSS  نتایج تجزیه و تحلیل شد.نتایج کلی پژوهش حاکی از تاثیر شبکه های ماهواره ای بر عزت نفس جوانان بوده به طوری که با افزایش ساعات استفاده از این شبکه ها عزت نفس آنها کاهش یافته است.میزان گرایش به سبک زندگی غربی نیز در این افراد بالا و دینداری و گرایش به سبک دینی پایین گزارش شد.

واژه های کلیدی: شبکه های ماهواره ای-عزت نفس-سبک زندگی غربی-سبک زندگی اسلامی

مقدمه

از گذشته دور تاکنون، زندگی در همه اشکال آن از تنوع برخوردار بوده است.بخصوص در عصر جدید، این تنوع به طرز شگفت آوری بیشتر و پیچیده تر شده است. این تنوع و پیچیدگی در زندگی را می توان بیشتر در گستره روابط و گزینش های پیش رو در نحوه ادامه حیات، از دریچه مفهوم سبک زندگی مشاهده نمود. سبک زندگی[1] مفهومی است شناخته شده در علوم انسانی و در سطح بین الملل، که از زاویه های متعدد به آن نگاه می شود و از ابعاد مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است.طرح علمی این موضوع برای نخستین بار در روانشناسی توسط آلفرد  آدلر[2] (1922) صورت گرفت و بوسیله پیروان کلاسیک او و دیگران به تفصیل گسترش یافت و به "شیوهای نسبتاً ثابت که افراد اهداف خود را با آن طریق دنبال می کنند و حاصل زندگی دوران کودکی فرد بوده و بعد عینی و کمیّت پذیر شخصیت افراد است، تعریف شد(کاویانی، 1391).

در مورد به کارگرفتن واژه سبک زندگی با معنا و مفهوم امروزی آن در ادبیات جامعه شناسی، توافق نظر چندانی وجود ندارد.امروزه سبک زندگی درکانون توجه بسیاری از محققین علوم انسانی بویژه جامعه شناسان قرار گرفته است و درحوزه های گوناگون پژوهشی مانند مطالعات بازار پژوهی، اوقات فراغت، مصرف فرهنگی و ... که به نوعی مؤلفه های این مفهوم در نظر گرفته می شوند؛ بعنوان واژهای کلیدی مطرح می باشد)فاضلی، 1386).

سبک زندگی به عنوان مفهومی بر آمده از دوران مدرن ضمن توصیف محتوای زیست اجتماعی بشر می تواند در تحلیل دیگر بخشهای زندگی وی بکار آمده و در عین حال برای فرد هویت آفرینی کند. سبک زندگی به سبب بافت فرهنگی خود، می تواند با همراهی نظام عام فرهنگ موجب تقویت و انسجام فرهنگی نیز شود.با این وجود که پتانسیل مقاومت و تمایل به تغییر فرهنگی را نیز با خود دارد.مفهوم سبک زندگی در دنیای جدید را باید در ارتباط با مدرنیته مورد بررسی قرار داد. مدرنیته با امکانات خود از طریق خلق تنوع، فرد را با انتخابهای گوناگون و پیچیده مواجه می سازد. زندگی نوین با افزایش آگاهی و ایجاد فرصت برای ساختن و دوباره ساختن تاریخ زندگی شخصی (هویّت و سبک زندگی) نمود پیدا میکند(روزنگرین و ارلیک ،1996).در رابطه با بررسی نقش دین و دینداری در مباحث اجتماعی، انتخاب مفهوم سبک زندگی، مناسب به نظر میرسد.چرا که مفهوم سبک زندگی در برگیرنده مؤلفه هایی مانند الگوهای مصرف و رفتارهای فراغتی است که عنصر انتخاب در آنها، نقشی اساسی دارد و دین به سبب دربرداشتن نمادها، شعایر و مناسک، دستورالعملهای اخلاقی و هنجارها و مرتبط بودن با احساسات حرمت یا خوف، می تواند در عرصه هایی مانند مصرف و فراغت، موقعیتها یا فرصتهای انتخاب را محدود کند و یا  برعکس موقعیتها یا فرصتهایی جدید را بیآفریند(برگر و همکاران[3]،1387).

در واقع در سبک زندگی، می شود رفتارها را به مهره های متعددی تشبیه کرد که علوم انسانی به خود آن مهره ها و بدون ارتباط با عوامل دیگر می پردازند، اما در سبک زندگی اسلامی نه تنها به خود آن مهره ها، بلکه به آنچه که سبب ارتباط آنها با هم می شود و همانند نخ تسبیح در تمام آنها وجود دارد نیز توجه می شود، برای نمونه رفتاری مانند نماز، اگر اعتقاد به خدا و معاد را پشتوانه خود نداشته باشد، رفتاری اسلامی محسوب نمی شود، چنانکه بسیاری از رفتارهای مرتاضان و صوفیان، رفتاری چرا که سبک زندگی اسلامی نمی تواند به نیّت ها بی توجه باشد، در عین حال که  اسلامی قلمداد نمی شود(1391).تأکید آن روی رفتار است، به عواطف و شناختهای زیرین، نیز نظر دارد.در جهان امروز که از آن بعنوان عصر ارتباطات نیز یاد می شود، افکار، تمایلات و برخوردها تنها با احاطه یک فرهنگ در یک جامعه ولو هرچند ریشه دار و با سابقه باشد، شکل نمی گیرد بلکه همه فرهنگها بر یکدیگر تأثیر و تأثر دارند.در سایه این روابط اگرچه ممکن است پیامدهایی مثبت نصیب یک جامعه شود اما از طرفی ممکن است نتایجی منفی نیز برای آن جامعه در پی داشته باشد. ایران اگرچه کشوری اسلامی است، ولی امروزه فرهنگ غربی و مدرن نیز در آن نفوذ کرده است و همانند سایرکشورها، با مسایلی اجتماعی مواجه است که ریشه و اساس بسیاری از آن مسایل را دین اسلام منع کرده است و عامل بسیاری از آن مسایل بنابر ادعای برخی از مسووُلین و مراجع دینی، غربزدگی و فاصله گرفتن از سبک زندگی اسلامی است (کاویانی،1391).یکی از مسائلی که  به نحوی بر سبک زندگی خانواده ها تاثیر گذار است الهام و تاثیر پذیری از شبکه های ماهواره ای است . بدیهی است که در زمان گذشته نهاد خانواده به عنوان تنها کارگزار جامعه پذیری افراد محسوب می شد، اما با توجه به تغییرات صورت گرفته و رشد تکنولوژی، شاهد پیدایش رقبای جدیدی در کنار خانواده نظیر رسانه های ارتباط جمعی در امر جامعه پذیری افراد هستیم. در بین رسانه های متنوع و نوین می توان از ماهواره به عنوان یکی از پرمخاط بترین رسانه ها در سراسر دنیا یاد کرد که امروزه نقش مهمی در رشد شخصیت افراد بازی می کند. براساس نتایج به دست آمده از تحقیقات، از یک سو ماهواره در بروز طلاق  که ساختار خانواده را تحت الشعاع قرار می دهد  تأثیرگذار بوده است و از سوی دیگر به دنبال تحولات و تغییرات موجود در جوامع بشری، نهاد خانواده هم از این تحولات بی نصیب نمانده و در بسیاری از موارد تغییرات شگرفی را در ساختار خود پذیرفت.البته مطالعات انجام شده حاکی است که در بعضی از موارد، این تغییرات نتایج منفی و در بعضی دیگر نتایج مثبت داشته است(علیخواه،1387). در راستای این موضوع باید خاطرنشان کرد از نظر کارشناسان و متخصصین حوز ه ارتباطات، در مسیر بررسی و تجزیه و تحلیل عوامل به وجود آورنده تحولات بزرگ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بالاخص فرهنگی، کانونی ترین و پایه ای ترین مسئله به شکل اعم، نقش ارتباطات و به شکل اخص، تکنولوژی رسانه های همگانی است(ساروخانی،1391).سبک زندگی و این ارتباطات به طور مستقیم و قابل ملموس بر عزت نفس افراد جامعه تاثیر گذار است(ساروخانی،1391).یکی از نیازهای اساسی انسان در تمام طبقات و درجات علمی و اخلاقی نیاز به داشتن میزان معینی از عزت نفس است(کوشان[4]،2007).عزت نفس[5] به عنوان نگرش مثبت یا منفی فرد نسبت به خود و در مجموع ارزیابی فرد از حس ارزشمندی خود است هر اندازه که فرد در کسب عزت نفس دچار شکست شود، دستخوش اضطراب، تزلزل روانی و بدگمانی از خود، حقیقت گریزی و احساس عدم کفایت درزندگی می گردد(رابرت[6]،2005).عزت نفس بالا در فرد ایجاد حس اعتماد به خود می کند که این احساس وی را قادر به تطابق با موقعیت های سخت می نماید(کوپر اسمیت[7]،2002).از بُعد کاربردی این تحقیق می تواند به شناخت و حفظ هویت دینی با توجه به اشاعه جریانات فکری نو ظهور، تکثر گرایی دینی، شکل گیری اندیشه های بعضاً غیر دینی و ضد دینی و...، جدای از مسایل حاشیهای و تبلیغاتی و به دور از هیاهوی جناحی و سلیقه ای پرداخته و در این زمینه در حد خود راهگشا باشد. در حالیکه به نظر میرسد در دنیای جدید با توجه به اهمیت دین، آن هم در جامعه مورد مطالعه که دارای حاکمیتی دینی می باشد و بخش عمدهای از زندگی افراد را تحت تأثیر قرار داده، نقشی به مراتب مهم را به خود اختصاص داده است، پرداختن به این موضوع در جامعه کنونی و آسیبی که خانواده و جوانان از الهام و ثاتیر گرفتن از کانال ها و رسانه های غربی می بینند، می تواند بسیار با اهمیّت و ضروری باشد.

Article title: Impact on self-esteem satellite network and its role in the religious life-style and Western attitudes

Amin,  Heidary Razi abad 1; Zhale,  Hasanpour 2;Mina, Hasanpour

1- Department of Physics, University of Ardabil, Iran

(Email: [email protected])

1- Department of Physics, University of Ardabil, Iran

(Email: [email protected])

1- Department of Physics, University of Ardabil, Iran

(Email: [email protected])

Abstract

The purpose of this paper is to investigate the impact of satellite networks on self-esteem and its role in the tendency of the Western way of life in families of Ardebil. The population of the study, all families who have been living in the city of Ardabil 92-93 to spend their leisure time use of satellite channels. From this population, 120 patients were selected by convenience sampling. Cooper Smith's self-esteem questionnaire to assess the degree of religiosity of the questionnaire, and the volf  Western lifestyle and religious orientation questionnaire was used. Overall results suggest that the impact of satellite channels on young people's self-esteem so that the hours of use of these networks is their self-esteem decreased. The Western lifestyle trends and tendencies in the religious people and religious styles were low.

Keyword: Satellite, self-esteem, style Western, style Islamic life