روش تحقیق بررسی نقش قرآن و تأثیر آن در زندگی فردی و اجتماعی

-1 مقدمه

 این تحقیق توسط دانش آموزانی که در ابتدای راه هستند و با پشتکار تلاش نموده اند تالیف شده. در این فصل شما را از هدف و اهمیت تحقیق آگاه کرده و در آخر این فصل، ارکان اساسی تحقیق را توضیح داده تا با دیدی وسیع راه خود را دنبال کنند.

بیان مسئله مورد تحقیق

اهداف تحقیق

اهمیت و ضرورت تحقیق

سئوالات یا فرضیات تحقیق

تعریف واژگان اساسی تحقیق

کلیات تحقیق

2-1 بیان مسئله

 بحث پیام ها و الگوهای قرآن از جمله مباحثی است که اگر به درستی تبیین شود تأثیرات قابل توجهی بر زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان بلکه جوامع انسانی و بشریت خواهد گذاشت.

چون الگوپذیری و پندگرفتن از فراز و نشیب های زندگی انسان ها و تاریخ گذشتگان راه را برای یک زندگی معنوی، بانشاط، امیدزا و کم هزینه ، هموار خواهد کرد، چه آن که استفاده از پیام های قرآن و موارد عبرت آموز آن که به امت های گذشته، پیامبران و رهبران الهی باز می گردد، دانش دینی و متعاقب آن احساس مسئولیت و وظیفه شناس انسان ها چه در زندگی فردی و چه در زندگی اجتماعی را افزایش داده و کارایی بیشتری را نتیجه خواهد داد.

3-1 اهداف تحقیق

«و هذا کتب أنزلنه مبارک فاتبعوه و اتقوالعلکم ترحمون» «و این کتابی است پربرکت که ما(برتو) نازل کردیم، از آن پیروی نمائید و پرهیزگاری پیشه کنید تا مورد رحمت قرار گیرید»(سوره انعام- آیه 155)

این آیه اشاره به نزول قرآن و تعلیمات آن کرده و می گوید:«این کتابی است که ما نازل کرده ایم، کتابی است با عظمت و پربرکت و سرچشمه ی انواع خیرات و نیکی ها»(وهذا الکتاب انزلناه مبارک)

و«چون چنین است به طور کامل از آن پیروی کنید و پرهیزگاری پیشه نمائید و از مخالفت با آن بپرهیزید شاید مشمول رحمت خدا گردید»(فاتبعوه واتقوالعلکم ترحمون)(مکارم شیرازی- 1376: ص 42)در دنیایی که ظلم و ستم غوغا می کندو ظالمان و زورگویان سعی دارند به جهانیان ثابت کنند که قرآن سخن خدا نیست و سخن بنده ی خدا است و ما هم به پا خواستیم تا به جهانیان حقانیت قرآن را به اثبات برسانیم و به همه گان بگوییم: قرآن مشعل هدایت و جوهر درایت و گنجینه ی معرفت و پناهگاه موحدان و ضامن سعادت بشر در دنیا و آخرت است.

قرآن خورشیدی است که متحیّران وادی ضلالت را به نور خود هدایت می کند و دردمندان وادی جهالت را از داروی معرفت خویش بهره مند می سازد.

4-1 اهمیت تحقیق

 در این پژوهش سعی شده است نقش قرآن در ابعاد گوناگون در زندگی فردی و اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد و چون در این رابطه کتاب مستقلی نوشته نشده لازم است با استفاده از منابع دیگر مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

غربی ها به سرکردگی آمریکای جهان خوار، اسلام را به عنوان دشمن اصلی نشانه رفته است. آن ها با بهره برداری همه جانبه از وسایل ارتباطی و با برخورداری از پیشرفت صنعتی خویش قصد دارند تا جوامع اسلامی و به خصوص جوانان را از فرهنگ و ارزش های اسلامی نهی سازند. شکی نیست که قرآن به عنوان کتابی جامع و کامل از  ذخایری بسیار ارزشمند و عمیق برخوردار است و ما باید با تفکر در آیات آن پرده از اسرار جهان کنار بزنیم و به علوم  گسترده دست یابیم و بتوانیم بدین وسیله در راستای حفظ کیان مملکت اسلامی گامی برداریم.

5-1 ضرورت تحقیق

 در هیچ نهادی از نهادی های اجتماعی و فرهنگی بشر نیست که قرآن در آن تأثیر نداشته باشد. تفاوت جوامع اسلامی با دیگر جوامع این است که در مکتب اسلامی از قرآن به عنوان یک الگوی کامل برای سعات انسان در دنیا و آخرت استفاده می شود. ضرورت دارد تأثیر قرآن در زندگی فردی و اجتماعی انسان را بشناسیم.

6-1 سئوالات پژوهش

سئوال 1: چرا فقط قرآن می تواند بهترین کتاب هدایت برای انسان باشد؟

سئوال 2: جایگاه نماز دردین اسلام و قرآن و  زندگی انسان چیست ؟

سئوال3: آیا قرآن مثال هایی برای عبرت گرفتن و اسوه قرار دادن در زندگی دارد؟

سئوال 4: آیا آن چه به نام نظام اجتماعی قرآن و اسلام بر سر زبان هاست، همه ی لوازم و بایسته های یک نظام زندگی ساز را داراست؟

سئوال 5: به چه میزان قرآن در زندگی فردی و اجتماعی و حقوق بین الملل نقش دارد؟

سئوال 6: نقش قرآن در واقعه ی عاشورا چگونه بود؟

سئوال 7: آیا می توان قرآن را یک کتاب پزشکی دانست؟

سئوال8:آیا استفاده از قرآن در زندگی ما تحقق  پیدا کرده است؟

- فرضیات پژوهش

فرضیه 1: قرآن بهترین کتاب برای هدایت انسان ها است.

فرضیه 2: نماز در قرآن و دین اسلام و زندگی انسان ها نقس مهمی ایفا می کند.

فرضیه 3: قرآن اسوه هایی برای عبرت گرفتن و هدایت انسان ها دارد.

فرضیه 4: آن چه به نام اجتماعی در قرآن و اسلام بر سر زبان هاست همه ی لوازم و بایسته های یک نظام زندگی ساز را داراست.

فرضیه 5: قرآن در زندگی فردی و اجتماعی و حقوق بین الملل نقش فراوانی دارد.

فرضیه 6: قرآن نقش مهمی در واقعه ی عاشورا ایفا کرده است.

فرضیه 7: قرآن یک کتاب پزشکی کامل است.

 فرضیه8:استفاده از فرامین قرآن در زندگی ما تا حدودی تحقق پیدا کرده است.

7-1 تعریف واژگان اساسی تحقیق:

 الف- قرآن: کتاب آسمانی مسلمانان که شامل صد و چهارده سوره است هشتاد و دو سوره ی آن در مکه نازل شده و به سوره های مکی معروف می باشد، سی و دو سوره آن هم در مدینه نازل شده و آن ها را سوره های مدنی می گویند.(عمید- 1361: 79)

ب- اجتماع: 1- گردآمدن- تجمع- انجمن شدن- فراهم آوردن 2- اتفاق کردن به چیزی 3- گروه فراهم آمده، دسته ای که برای هدفی مشترک گردهم آمده باشند. (معین- 1375 : 146)

ج- اخلاق: ج خلق – خوی ها- طبیعت باطنی – سرشت درونی- یا تهذیب اخلاقی یا تهذیب نفس- یکی از شعب حکمت عملی است و آن دانش بد و نیک خوی ها و تدبیر انسان است برای نفس خود یا یک تن خاص(معین- 1375: 174)

د- جامعه: مؤنث جامع- توده ی مردم و علاقه (عمید- 1361 : 365)

ه - فرد: تک – تنها – یگانه – بی مانند – بی همتا- افراد و فرادی جمع- در اصطلاح ادب عبارت است از یک بیت شعر خواه هر دو مصراع آن قافیه داشته باشد یا مصراخ آخر (عمید – 1361: 763)

و) اقتصاد: اقتصاد در لغت از ریشه«قصد» و به معنای اعتدال و میانه روی و نیز، استقامت در راه است. برای نهاد لاتین آن«Economy» از دو کلمه ی یونانی oikos (خانه) و Nomos(قانون) گرفته شده است که در فارسی، به«تدبیر منزل» ترجمه شده است.

برای اقتصادتعاریف گوناگون ارائه داده اندتعریف ارائه شده ازسوی پل ساموئلسون اقتصاد دان شهیرمعاصر به دلیل جامعیتش، ازپذیرش بیش تری برخوردار گشته است وی می گوید:«علم اقتصاد عبارت از بررسی روش هایی است که بشر به وسیله یابدون وسیله ی پول، برای به کار بردن منابع کمیاب به منظور تولید کالاها و خدمات درطی زمان وهم چنین برای توزیع آن ها بین افراد گروه ها در جامعه به منظور مصرف در زمان حال و آینده انتخاب می کند « ایروانی – 1384 : 24-25»

« شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان»

(ماه رمضان، ماهی است که در آن، قرآن برای راهنمایی مردم و بیان راه روشن هدایت، جدا کردن حق از باطل، نازل شده است.) (سوره بقره- آیه 185)

1-2 مقدمه

 از آن جا که برای دانستن نقش قرآن در زندگی فردی و اجتماعی انسان ابتدا باید خود آن ها را شناخت و بعد به تأثیرات آن بپردازیم در این فصل بر آن شدیم که تاریخچه ای از موضوع  را داشته باشیم. ضمن این که خواندن هر کتابی در ذهن خواننده ابهامات و سوالاتی ایجاد می کند که گاهی با خواندن دیگر کتب رفع می شود و گاهی به نقد می انجامد که ما با خواندن چندین کتاب نقدهایی از آن ها کردیم که اگر نقد ما به جا باشد انشاء الله سازنده نیز خواهد بود و اگر بی جاست ما همین جا از نویسندگان کتاب ها پوزش می طلبیم.

نمودار زیر آن چه در این فصل می خواهیم پرداخت را به طور خلاصه نشان می دهد.

تاریخچه ی موضوع

پیشینه ی عملی(نقد کتاب)

پیشینه ی نظری

پیشینه تحقیق

2-2 تاریخچه ی  موضوع

1- اکبری- محمود- صدف های قرآنی- 1385

در این کتاب قرآن تنها معجزه ی پیامبر معرفی شده

2- قرائتی – محسن – سیره ی پیامبر اکرم و نگاهی به قرآن کریم- 1385 معتقد است قرآن سرچشمه ی زلال معارف الهی است.

3- خرمشاهی- بهاء الدین- قرآن شناخت- 1387

در این کتاب به نقش و نفوذ قرآن در زندگی انسان اشاره کرده است.

4- سرلک- علی- جوانان و الگوهای قرآنی- 1387

در این کتاب ویژگی های قرآنی را بیان کرده است.

5- عمید- فرهنگ لغت فارسی- 1361

در این کتاب این گونه به توصیف قرآن پرداخته شده است:

قرآن کتاب آسمانی مسلمانان که شامل صد و چهارده سوره است هشتاد و دو سوره ی آن در مکه نازل شده و به سوره های مکی معروف می باشد، سی و دو سوره ی آن هم در مدینه نازل شده و آن ها را سوره های مدنی می گویند.

2-2 پیشینه نظری

نظریاتی که در مورد موضوع قرآن و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی انسان به قرار زیر است:

1- محسن قرائتی معتقد است قرآن، سرچشمه زلال معارف الهی است که روح انسان ها در پرتو تلاوت آن قوت می گیرد و تدبر در آیات نورانی و فراگیری مفاهیم بلند آن، زنگارها را از قلوب می زداید و انسان را به صراط مستقیم رهنمون و از  لغزش ها مصون می سازد.

2- علی سرلک قرآن را به عنوان یک کتاب عظیم بیان کرده است که اگر جامعه بشری به آن متمسک و متوسل شود و دستورات و فرامین آن را بکار ببرد به سعادت دنیا و صلاح جامعه دست یافته است؛ هیچ چیز را فروگذار نکرده است، همه نیازهای بشر در قرآن وجود دارد مخصوصاً برای نسل جوان الگوهایی وجود دارد که برای برای سعادت نسل جوان یک جامعه، آن الگوها باید شناخته شوند و به جوانان معرفی شوند تا بتوانیم بهترین جامعه را بسازیم محمود اکبری قرآن را تنها معجزه ی جاوید پیامبر عظیم الشأن اسلام دانسته و قرآن را کتابی می داند که در عمق جان انسان ا نقلاب ایجاد می کند و انسان را از نادانی به آگاهی، از خودخواهی به خداخواهی، از گناه به اطاعت و بندگی سوق می دهد.

3- نظریه قرآن درباره قرآن:«انا انزلنا الیک الکتاب . . .» (سوره زمر- آیه 2)

4-2- پیشنه عملی (نقد کتاب)

 در کتاب پیام ها و عبرت های قرآنی ابتدا ارتباط قصه و عبرت آموزی را مورد بررسی قرار داده و بعد نکات تربیتی قرآن را در قصه ها مورد بررسی قرار داده و پس از آن الگوهای مثبت و منفی را آورده است این کتاب قرآن را چراغ روشنگر راه زندگی و هادی نسل های بشر به صراط مستقیم صلاح و سداد است.

در کتاب تجلی قرآن در حماسه ی عاشورا، حماسه ی عاشورا و حرکت امام حسین(ع) در سال 61 هجری، نمونه ی گویایی از تجلی قرآن کریم است. از این رو پرداختن به حماسه ی عاشورا با نگاه قرآنی، باز نمود معارف بلند کلام الهی است.

در کتاب جوانان و الگوهای قرآنی بعد از توضیح ویژگی های معارف قرآنی به توضیح مفهوم هدایت پرداخته و آیات و روایاتی درباره ی صفات نیک آورده شده است اما شماره و نام آیه قرآن در آن ذکر نشده است.

« و ننزل من القرآن ما هو شفاه و رحمه للمؤمنیپن و لایزید الظالمین الا خسارا»

( و این قرآن راکه برای مؤمنان شفا و رحمت است، نازل می کنیم، ولی کافران را جز زیان نیفراید.) (سوره اسراء – آیه 82)

1-3 مقدمه

بیان روش های مورد استفاده در تحقیق

روش تحقیق

بیان فنون گردآوری اطلاعات و توضیح آنها

پرس و جو

مشاهده

تجربه و آزمایش

مطالعه

فنون میدانی

فنون کتاب خانه ای

 روش های متفاوتی برای تحقیق موجود است که بستگی به موضوع پژوهش می توان همه روش ها را گاهی مورد استفاده قرار داد. در این فصل نموداری از روش تحقیق را نشان داده و در مورد آن توضیح خواهیم داد.

2-3 روش های مورد استفاده در تحقیق:

 روش های کلی و عمومی تحقیق عبارت اند از:

الف) تجربه و آزمایش                ب) مشاهده                ج) پرس و جو

د) مطالعه

ممکن است در تحقیق از یک یا دو یا هر چهار روش متناسب با موضوع تحقیق استفاده شود.

الف: تجریه و آزمایش بیشتر در موضوعاتی که مربوط به رشته ی تجربی است مورد استفاده قرار می گیرید.

ب: مشاهده: که به طور مستقیم با مشاهده کردن اطلاعات جمع آوری می شود که به علت محدودیت زمانی موفق به اجرای آن نشدیم.

ج: پرس و جو: از طریق پرسش نامه: در این قسمت جامعه آماری ما دانش آموزان دبیرستان دخترانه ی شاهد بود و پرسش نامه ای که به تعداد 10 سئوال در رابطه با قرآن و زندگی به طور تصادفی در اختیار آن ها قرار داده شده و پس از جمع آوری اطلاعات با رسم جدول و نمودار برای هر سئوال نگرش دانش آموزان مقایسه شد.

د: مطالعه: پژوهش گر موضوع خود را انتخاب می کند به جست و جو در منابع مختلف می پردازد که این جست و جو ممکن است کتابخانه ای باشد.

در روش کتابخانه ای( که بسته به هر کتابخانه شیوه ی جست و جو متفاوت است) با پژوهش در کتب، منابع علمی و دیگر مآخذ در محدوده ی کتاب و کتاب خانه و آن چه به این فضا مربوط است و (مانند استفاده از ابزارهای نوین اطلاع رسانی) به بررسی موضوع تحقیق پرداخته می شود. ما بیش از نیمی از تحقیق خود را از روش فوق در کتابخانه های مختلف بهره بردیم.