روش تحقیق ارزیابی فرهنگ نماز و اثرات دنیوی و اخروی آن بر افراد

فصل اول :

مبادی تحقیق

فصل اول

1. موضوع تحقیق

2. تعریف مسئله مورد پژوهش

3. فرضیات

4. هدف تحقیق

5. ضرورت تحقیق

6. محدودیتها و مشکلات تحقیق

7. واژه ها و اصطلاحات تحقیق

1. موضوع تحقیق :

ارزیابی فرهنگ نماز و اثرات دنیوی و اخروی آن بر افراد

تعریف مسئله مورد پژوهش :

نماز یک نیاز حقیقی و ضروری انسان است و به میزان ضرورتی که برای فرد و اجتماع دارد دارای فایده ها و ‎آثار نیکوی فردی و جمعی است و به همان نسبت که وجود آن منشأ برکات و خیرات است فقدان آن زیانبار است در آیات قرآنی و روایات اسلامی هم بسیاری از فواید و آثار نیکوی آن مذکور است و هم زیانهای فردی و جمعی ناشی از ترک آن آمده است. نماز حقیقی موجب نجات کلی و همه جانبه است انسان را از آفتها و آسیب ها و فرجام های ناگوار رها می سازد و باب رحمت یزدان را به رویش می گشاید. نماز دیوار بلندی در برابر شیطانهاست و فرد و جامعه نمازگزار را از حمله و آسیب آنان نگاه می دارد این دژ استوار برای آنان بیم آور و نگرانیزا است لیکن تضییع و تخریب دیوار نماز فرو ریختن این حصن حصین شیاطین را امیدوار و گستاخ می سازد و جرأت می دهد که بر اهل نماز یورش برند نماز مصداقی از مصادیق (حبل الله) است و تا وقتی که مسلمانان به ریسمان خدا  چنگ زنند متفق و متحدند و از بلای تفرقه در امان می مانند همچنان که نماز ایجاد تواضع و وحدت می کند ترک نماز زمینه ساز تعصب و تفرقه می شود.

نماز ناب نمازی است که با بالاترین درجه از عشق و معرفت و بیشترین خشوع و حضور خوانده شود نمازی که در آن خاطر نمازگزار آنی غافل از خدا و معطوف به دنیا نشود البته این نماز مخصوص انبیاء اوصیاست و مقام والایشان مرهون همین نماز آنان است.[1]

بحث از علل و عوامل بدان خاطر مطرح است که اگر از ریشه و اساس سردربیاوریم در آن زمینه نمی توانیم اقدامی سازنده داشته باشیم از جمله فساد و آلودگی را می توان به دلیل عدم تربیت صحیح، کمبودها و نارساییها، ضعف ایمان واخلاص، عدم پایبندی به یک مکتب پرجاذبه اعتقادی، عدم گرایش به نماز را نام برد از جملا ضررهای ناشی از عدم گرایش به نماز را می توان به صورت موارد زیر نام برد :

خود را پیدا نکردن (من عرف نفسه فقد عرف ربه)  

خضوع و خشوع نداشتن

نداشتن سکینه قلب و آرامش روان

آسیب پذیر بودن در برابر تهاجم فرهنگی و تیرهای زهرآگین دشمنان اسلام

مصون نبودن در برابر ضلالتها و شقاوتها

آسیب پذیریهای فردی و اجتماعی

نداشتن روحیه مسئولیت پذیری

ورود به انحرافات اخلاقی و اختلالات رفتاری

نداشتن تکیه گاه و سفینه نجات

آلوده شدن به انواع گناهان و داشتن روح عصیانگری

نیافتن مقصد و مقصود

محصور شدن در دیوار آزمندیها و خودخواهیها و غرورها و از دست دادن ارزشهای اصیل و هزاران مورد دیگر می توان اشاره کرد.

فرضیات :

رابطه معنا داری بین نماز و بی اطلاعی افراد در عدم گرایش آنان به نماز وجود دارد.

رابطه معنا داری بین نماز و برنامه های رسانه های گروهی بخصوص تلویزیون علاقه به خواندن نماز را در افراد ایجاد می کند.

رابطه معنا داری بین نماز و سست بودن پایه های مذهبی خانواده در عدم گرایش افراد به نماز وجود دارد.

رابطه معنا داری بین نماز و شیوه های تربیتی مناسب در ترغیب افراد به نماز وجود دارد.

رابطه معنا داری بین نماز و میزان گرایش فطری مردم به نماز وجود دارد.

هدف تحقیق :

بررسی بعد عرفانی نماز و اینکه نماز کاملترین پاسخ به عالیترین نیاز انسان می باشد.

بررسی ابعاد روحانی نماز و بهتر شناختن نمازهای واجب و مستحب

بررسی اینکه تنها پلی که انسان می تواند با خدا بیشتر ارتباط برقرار کند و رازهای درون خود را بیان کند نماز است.

بررسی اینکه تنها در برجسته در نزد خداوند که در همه حال نگهبان و عطر جانبخش زندگی می باشد نماز است.

بررسی نماز و اینکه افرادی که این فریضه الهی را عمل می کنند از روی عادت و تکرار نیست بلکه پی بردن به روح عرفانی و ذاتی نماز می باشد.

بررسی اینکه با گسترش کار تحقیق در امر نماز مردم راه صلات را که راه حسنات و صالحات و طریق هدایت است بیابند ومنکر گریز و معروف طلب شوند اگر مردم نماز حقیقی و نه تقلیدی را در جامعه اقامه کنند نه تنها به سوی نماز که خیر العمل است خواهند شتافت بلکه به سوی تمام خیرات و معروفات حرکت خواهند کرد.

و نه تنها فساد ریشه کن خواهد شد بلکه اصلاحات کیفی در همه زمینه ها به سرعت به پیش خواهد رفت و با انقلابی پویا و فراگیر الهی شدن جامعه آغاز و طلیعه قسط آشکار خواهد شد.

تدبر و تحقیق در قرآن و نماز بر همه لازم است و نماز خلاصه و عصاره قرآن و باب ورودی برای گلگشت در گلستان آن و کوچ کردن از هیچ به سوی همه چیز است.

تا زمانی که تحقیق در نماز، سرآغاز قرآن پژوهی و شناخت جهان، انسان و سیستم حکومت و مدیریت مبتنی بر فطرت قرار نگیرد، امت اسلامی حرکت حیات بخش خود را شروع نخواهد کرد.

ضرورت تحقیق :

تربیت و اداره هدایت جریان رشد و مقصد نهایی آن رساندن به مقام عبودیت خالص است  تربیت سهلی است ممتنع و آسانی است به غایت دشوار، بسیاری از انسانها خود را در مسیر آن قرار می دهند ولی گروهی اندک در این راه موفق می شوند اهمیت تربیت را به اهمیت مرگ و حیات فرد با جامعه تشبیه کرده اند و از دیدی حاصل آن را می توان به استقامت انسان وحیوان ذکر کرد حال می توان به نقش مهم نماز در تربیت انسان پی برد چرا که نماز پرچم عبادات و سرود وارستگی و آزادگی است و در میان احکام الهی فرایض مذهبی و آداب و تربیت مسلمانی نماز از رفیع ترین جایگاه برخوردار است باید دید که چه عواملی باعث دوری بعضی از افراد به نماز می گردد.

محدودیتها و مشکلات تحقیق :

خوشبختانه مشکل و محدودیتی در امر اجرای این تحقیق وجود نداشت.

واژه ها و اصطلاحات تحقیق :

عدم : کم کردن و از دست دادن مال، نیستی، نابودی، ضد وجود (فرهنگ عمید)

گرایش : گراییدن، آهنگ کردن، میل در غربت کردن، حمله بردن (فرهنگ عمید)

نماز : خدمت و بندگی، اطاعت و فرمانبرداری، عبادت و عرض نیاز به سوی خدا، خم شدن به نشانه تکریم و تعظیم برای اظهار بندگی به طریقی که در شریعت پیامبران وارد شده و یکی از فرائض دینی (عبادت مخصوص و واجب مسلمانان که پنج بار در شبانه روز به جا می آورند).

فصل دوم :

ادبیات تحقیق

فصل دوم

تاریخچه نماز

اهمیت نماز

عبادت و خودسازی

نماز اکسیر غم زدا

نماز توانبخش روح و روان

نماز امید بخش ترین عمل

نماز چگونه ایجاد امنیت روانی می کند

نماز مائده ای آسمانی برای روح بشر

تاثیر نماز و نیایش در تلطیف روح و روان و تعالی آن

نماز بزرگترین و محکم ترین پناهگاه معنوی

نماز پیام پرورش پروردگار

نماز و نظم و انضباط

تاثیر تسبیحات در تمرکز

کسی که با نماز تربیت شود مرگش را برای خود جشن می داند

نماز راهی برای ورود به محیط گسترده از نشاط عقلانی

نماز برطرف کننده کبر

اهمیت نماز در تربیت عقلانی

نقش نماز در تربیت عاطفی

نماز موجب نجات و به ارث بردن مینوی همیشگی

نمازگزاران داخل شوندگان به بهشت خاص

نماز خاموش کننده اتش

صد قصر در بهشت بنا می کند نماز

ساز مرغ سحر

تاریخچه نماز :

تاریخ نماز و پرستش به قدمت تاریخ ادیان و سابقه ادیان به موازات پیشینه پیدایش حیات انسان است و اینک بررسی پیشینه تاریخی نماز با توجه به آیات قرآنی.

نماز نخستین عبادتی است که بر بندگان واجب شد.

خداوند تعالی در آغاز سوره بقره در توصیف اهل تقوی فرمود :

الذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصلوه و ...[2]

همانا که به غیب، یعنی به وجود خدا، معاد و فرشتگان ایمان دارند و نماز را به پای دارند و ...

و این می رساند که پس از وجوب اعتقاد به مبدأ و معاد و وحی و نبوت نخستین چیزی که مطرح است و مهم است نماز است و بنابراین هیچ عبادتی را پیش از آن واجب نکرده اند زیرا اگر عبادتی قبل از حکم نماز مقرر می شد مطمئناً آن را در کریمه مذکور، مقدم بر نماز ذکر می فرمود. افزون بر این از رسول گرامی اسلام (ص) روایت شده است که فرمودند :

اول ما فرض علی العباد الصلوه و اخر ما یبق عند الموت الصلوه و اول ما یحاسب به العبد یوم القیامه الصلوه فمن اجاب فقد سهل ما بعده و من لم یجب فقد اشتد ما بعده.[3]

نخستین پرستشی که بربندگان واجب شد نماز است آخرین عملی که به هنگام مردن بماند نماز است و اولین چیزی که روز قیامت از آن بپرسند نماز است پس هر کس به خوبی جواب گوید و پاسخش را بپذیرند در حسابرسی های پس از نمازش آسان گیرند و آنکه پاسخ نیکو ندهد در اعمال دیگرش به سختی حساب کشند.

و فرمودند :

نخستین چیزی که خدا بر امتم واجب کرد پنج نماز است و نخستین چیزی که از اعمالش بالا برده شود پنج نماز است و نخستین چیزی که از آن سؤال شوند پنج نماز است.

جمله های (اول ما فرض علی العباد الصلوه) و (اول ما افترض الله) حاکی از آن است که پیش از نماز هیچ عملی پا به عرصه تشریع و وجوب ننهاده است.[4]

اهمیت نماز

از نظر دین :

نماز ستون دین است که مرتب روح انسان را با خدا و صفات نیکوی الهی ارتباط می دهد. و دین وقتی با عملی زنده توأم نباشد که میان بنده و آفریدگار را ارتباط دهد و روح را به سوی رستگاری بکشاند مفهومی نخواهد داشت.

از نظر روان پزشکی :

الا بذکر الله تطمئن القلوب : هان با یاد خدا دلها آرامش می یابد.

امروزه بسیاری از روانشناسان و پزشکان روحی دریافته اند که دعا و نماز و داشتن یک ایمان محکم به دین نگرانی، تشویش، یأس و ترس را که موجب نیم بیشتری از بیماریهاست برطرف می سازد.

از نظر روانی :

قد افلح المؤمنون، الذینهم فی صلاتهم خاشعون

براستی که مؤمنان رستگارند کسانی که در نمازشان خشوع می ورزند.

توجه و خشوع که از شرایط مهم نماز است وسیله ایست برای پرورش و تمرین حضور ذهن و تمرکز حواس که در زندگی بسیار حائز اهمیت بوده و بیشتر موفقیتهای انسان در نتیجه همین تمرکز فکر و توجه کامل و حضور ذهن است.

از نظر اخلاقی :

ان الصلوه تنهی عن الفحشاء و المنکر

نماز آدمی را از بدیها و تباهیها باز می دارد.

نماز با توجه دادن به خدا و صفات نیکوی الهی و روز قیامت آدمی را از بدیها باز می دارد و فضائل اخلاقی و انسانی را در وی تقویت و به اخلاق الهی آراسته می گرداند.

از نظر تربیتی و اجتماعی :

نظافت و طهارت لباس و بدن و غصبی نبودن لباس و محل نماز، و وقت شناسی و غیره از شرایط صحت نماز است و نمازگزار واقعی طبق آیات 19-35 سوره معارج کسی است که نمازش ترک نشود، قسمتی از اموال خود را از آن بینوایان و محرومین بداند، روز جزا را باور داشته خود را از عذاب پروردگار ایمن نداند، دامان خود را از شهوترانی پاک نگاهدارد و به امانتها و عهد و پیمان خود وفادار باشد و برای حفظ حقوق مردم نترسد و برای شهادت قیام کند.