روش تحقیق والیبال

    مقدمه

    در حقیقت حرکت جنبه مهمی از زندگی است. زندگی آن طور که ما می­شناسیم، بدون توانایی حرکت امکان­پذیر نیست. حرکت اشکال مختلفی دارد. بعضی اشکال آن به لحاظ ژنتیکی قابل تعریف هستند و گروه دوم را می­توان حرکات اکتسابی در نظر گرفت، این حرکات اکتسابی اغلب «مهارت» نامیده می­شوند. مهارت­ها بویژه در مطالعه رفتار انسان اهمیت دارند، مانند آنهایی که در کار کردن با ماشین­ها در صنعت، نمایش و اجرای بازی­ها و غیره بکار می­روند. مهارت­ها و حرکات ارثی هر دو می­توانند بسیار ساده (مثل چشمک زدن) یا بسیار پیچیده (مثل پرش با نیزه) باشند (اشمیت و لی[1]؛ ترجمه فرخی و دیگران، 1387). برای رسیدن سریعتر و آسانتر به آموزش صحیح مهارت­ها به ورزشکاران باید از منظر علمی به قضیه آموزش و یادگیری مهارت­های حرکتی نگاه شود و شناخت کاملی از فرآیند یادگیری مهارت­های حرکتی و عوامل اثرگذار بر آن وجود داشته باشد. لذا مربیانی که فرآیند موثر یادگیری را بهتر متوجه می­شوند، بدون شک در امر آموزش مهارت­ها به ورزشکاران خود برتری دارند (اشمیت؛ ترجمه نمازی زاده، 1384). پس چگونگی آموزش صحیح مهارت­ها باعث صرفه جویی در هزینه­های مالی، نیروی انسانی، زمان و غیره چه در بخش صنعت و چه در حوزه فعالیت­های ورزشی می­شود.

     ارائه دستورالعمل­های آموزشی مناسب با در نظر گرفتن سطح مهارت شاگردان، توسط مربیان خود می­تواند بسیار مفید فایده باشد. یکی از مشکلاتی که اغلب مربیان چه در حین تمرین و چه در هنگام بازی با آن مواجه می­شوند اینست که شرایطی وجود دارد که باعث می­شود توجه بازیکنان یا تمرین کنندگان (ماهر یا مبتدی) به آنها جلب شود و در چنین شرایطی است که مربی بایستی با ارائه دستورالعمل لازم توجه شرکت کنندگان را به جنبه­های مهم و ضروری فعالیت معطوف کند.

     هزاران محرک در هر لحظه به ما برخورد می­کنند و برای غلبه بر این محرک­ها که همزمان به فرد می­رسند، دستگاه عصبی مکانیزم­هایی را پیشرفت داده است که توجه را بر شمار محدودی از این محرکها متمرکز می­نماید. این فرآیند تمرکز دهنده را توجه انتخابی می­نامند. عوامل بیشماری تعیین می­کند که به کدام محرک توجه شود و کدام نادیده گرفته شود. این نظر که اخیرا ارائه شده بیان می­دارد که علایم حسی به مناطق فرافکنی حسی قشر مخ می­رسد و بین این مناطق فرافکنی و ارتباطی دروندادها به ادراک هوشیار و اطلاعات نامربوط تفکیک می­شود. افراد بر اثر تجارب تمرینی خود، قادر به پیشرفت توجه انتخابی نسبت به جنبه­های معینی از نمایشگری محرک هستند. این افراد با دستیابی به این پیشرفت تبحر بیشتری در اجرای مهارت­های حرکتی می­یابند. وقتی یادگیری مهارت حرکتی به سطوح پیشرفته رسید، اجرای تکلیف به توجه کمتری نیاز دارد (سیج[2]؛ ترجمه مرتضوی، 1378).

    علاوه بر این که افراد مجبور به تقسیم توجه میان چند فعالیت هستند، توجه را به ویژگی­های خاص محیط و فعالیت­های آماده­سازی عمل نیز معطوف می­کنند. این فرآیند به کانونی کردن توجه معروف است (مگیل[3]، 1998). مطالعات مختلف نشان می­دهند که یکی از عوامل موثر بر یادگیری مهارت حرکتی، کانون توجه یادگیرنده است که از طریق دستورالعمل یا بازخورد ایجاد می­شود. بطور خاص، دستورالعمل­هایی که کانون توجه بیرونی ایجاد می­کنند می­توانند یادگیری را بالا ببرند (که در نتیجه توجه به اثر حرکت بر محیط معطوف می­شود). چنین دستورالعمل­هایی مفیدتر از آنهایی است که از طریق معطوف کردن توجه بر خود حرکات، باعث ایجاد یک کانون توجه درونی می­شوند (وولف و جیانگ سو[4]، 2007) و همچنین هنگامی که یک مهارت حرکتی در سطوح پیشرفته یاد گرفته شود، اجرای تکلیف مورد نظر توجه فعال کمتری را می­طلبد. تکالیف حرکتی مختلف به شدت­های کاملا متفاوتی از توجه نیاز دارد (سیج؛ ترجمه مرتضوی، 1378). ارائه دستورالعمل­های توجهی با توجه به سطح مهارت می­تواند بر یادگیری مهارت و عملکرد تاثیر بسزایی داشته باشد و همچنین سرعت یادگیری را افزایش دهد. این تاثیرات با نگاهی نو به اصول آموزشی و تمرینی از سوی مربیان می­تواند موثر باشد.

  بیان مسئله

    توجه دو ویژگی مهم دارد. یکی از این ویژگی­ها، محدودیت توجه است. ما می­توانیم در یک زمان، تنها روی یک چیز توجه نماییم، یا اینکه در یک زمان به یک مورد فکر کنیم. ویژگی مهم دیگر آن انتخاب نمودن توجه است: ما می­توانیم روی یک چیز یا چیز دیگری تمرکز کنیم (اشمیت و لی؛ ترجمه فرخی و همکاران، 1387). اگر «توجه» را میزان سنجش تداخل بین دو تکلیف بنامیم، کانون توجه به آن دسته از تکالیف انجام شده بر می­گردد، که در همدیگر تداخل ایجاد نمی­کنند و تحت این شرایط الگوهای تداخل می­توانند صرف رویداد شوند (رحمانی نیا، 1386). در ورزش اساسا دو نوع کانون توجه شناسایی شده که برای اجرا حائز اهمیت است. توجه از نظر وسعت که به توجه باریک و پهن تقسیم می­شود و توجه از نظر جهت که به توجه بیرونی و درونی قابل تقسیم­بندی می­باشد. توجه درونی وقتی است که اجراکننده به احساسات، تفکرات و یا اندام­های خود برای اجرا توجه نماید. در حالیکه در توجه بیرونی، اجراکننده روی علایم محیطی، بازی و راهبردهای حریف و یا اثرات اجرای خود بر محیط توجه می­نماید. کانون توجه اجراکننده نقش مهمی در یادگیری و اجرای مهارت­های حرکتی دارد (سینگر[5]، 1985، 1988؛ سینگر و همکاران، 1993؛ وولف و پرینز[6]، 2000). بویژه نشان داده شده است که تمرکز بر حرکات بدن فرد (اتخاذ کانون درونی) هنگام انجام مهارت حرکتی نسبتا غیرموثر و بیهوده است. در حالی که، اگر دستورالعمل­ها و بازخوردهایی که توجه اجراکننده را بر آثاری که حرکات او بر محیط دارد، مثل ابزار و دستگاه (اتخاذ کانون بیرونی) معطوف کند، نسبت به زمانی که دستورالعمل کانون درونی داده می­شود یا زمانی که هیچ دستورالعمل کانونی توجهی خاصی داده نمی­شود، منجر به اجرا و یادگیری موثرتر می­گردد (وولف و دیگران، 1998؛ شی آ[7] و وولف، 1999؛ وولف و دیگران، 2001؛ مک نوین[8] و وولف، 2002؛ مک نوین و دیگران، 2003؛ وولف و دیگران، 2003). تحقیقاتی که در چند سال اخیر بر روی کانون توجه بیرونی و درونی و ارائه دستورالعمل­های آموزشی فراگیران انجام شده است به عنوان مثال دقت شوت­های گلف (وولف و همکاران، 1999)، ضربه تنیس (وولف و همکاران، 2000؛ شهریاری، 1386)، سرویس والیبال (وولف و همکاران،2000؛ 2002)، پرتاب آزاد در بسکتبال (ال- ابود[9] و همکاران، 2000؛ رادفر، 1386؛ دانغیان و همکاران، 1386)، پرتاب توپ در فوتبال (وولف و همکاران، 2003)، تکلیف تعادلی (وولف و همکاران 2003؛ مقدم، 1385)، ارتفاع پرش (وولف و همکاران، 2007)، پرتاب دارت (امانوئل[10] و همکاران، 2008)، تکلیف پیگردی (سهرابی، 1387)، به این نتیجه رسیدند که کانون توجه بیرونی بسیار موثرتر از کانون توجه درونی می­باشد.

وولف و همکاران (2001، 2001، ، 2007) در تلاش برای توضیح اینکه چرا کانون توجه بیرونی نسبت به کانون توجه درونی موثرتر است، به فرضیه عمل محدود شده[11] استناد کردند. طبق این نظر وقتی از افراد خواسته می­شود کانون توجه درونی اتخاذ کنند (و شاید همچنین وقتی که هیچ دستورالعمل توجهی معینی داده نمی­شود)، آنها سعی می­کنند حرکات خود را بطور هوشیارانه کنترل کنند؛ در مقابل، تمرکز بر اثر حرکت یا اتخاذ کانون توجه بیرونی اجازه می­دهد فرآیندهای خودکار و ناهوشیار حرکات را کنترل کنند؛ در نتیجه، این امر منجر به اجرای موثرتر می­گردد. لذا برتری کانون توجه بیرونی به استفاده بیشتر اجراکننده از فرآیندهای خودکار نسبت داده می­شود. به عبارت دیگر هر چه توجه فرد به خارج از بدن و اثر حرکت بیشتر معطوف گردد، اجرای بهتری مورد انتظار است و همچنین تحقیقاتی که سطح مهارت فراگیران را مورد بررسی قرار داده­اند به نتایج درخور توجهی دست یافته­اند. به عنوان مثال وولف و همکاران (2002)، در تحقیقی به دنبال پاسخ به این سوال که آیا اثر دو نوع بازخورد (توجه درونی و توجه بیرونی) بستگی به سطح مهارت (مبتدی- ماهر) دارد یا خیر، پرداختند. نتایج بدست آمده این­ چنین بود که نوع بازخورد تفاوتی در کیفیت حرکات انجام شده نداشت، اما بازخورد با کانون بیرونی باعث دقت و صحت بیشتری در سرویس در طول تمرین و در آزمون یادداری شد. نوع بازخورد اثر مشابهی بر بازیکنان پیشرفته و مبتدی گذاشت. پرکینز و سکاتو[12] (2003) در تحقیقی که بر روی گلف­بازها انجام دادند، گزارش کردند که اجرای افراد ماهر تحت شرایط و دستورالعمل کانون بیرونی بهتر بود اما مبتدیان تحت شرایط کانون درونی بهتر عمل کردند و این یافته تمامی یافته­های قبلی را مبنی بر اثربخشی دستورالعمل کانون توجه بیرونی در مجریان مبتدی را به چالش کشید. وولف و همکاران (2003) نیز در تحقیقی دیگر به بررسی اثرات دستورالعمل کانون توجه بر اجرای حرکتی، به عنوان تابعی از سطح مهارت پرداختند. نتایج نشان داد که میزان نوسانات قامت در اجراکنندگان ماهر بوضوح کمتر از افراد غیرماهر بود اما هر دو گروه نتایج مشابهی را تحت هر سه شرایط نشان دادند. به عبارتی هیچ تفاوتی در اثر کانون توجه برای جوانان سالم و بالغ مشاهده نشد. در ضمن اجراکنندگان ماهر در شرایط کنترل اجرای موثرتری را نشان دادند. آنها همچنین نسبت به دستکاری کانون توجه حساس بودند. به عبارتی دستورالعمل­های کانون توجه بیرونی و درونی مانع خودکاری حرکت در اجراکنندگان ماهر شد. بنابراین تعادل اجراکنندگان ماهر، تحت شرایط کنترل، بهتر بود. بنظر می رسد در تحقیق فوق کار انجام شده، دشواری کافی را برای این گروه از شرکت کنندگان به همراه نداشت تا برتری کانون توجه بیرونی را نشان دهد. در تحقیقی دیگر جلیلوند (1386 ) به بررسی اثر نوع توجه و سطح مهارت پرداخت. که در مجموع کانون توجه بیرونی در افراد ماهر و کانون توجه درونی در افراد مبتدی به اجرای بهتری منجر شد. همچنین وولف و همکاران (2007) در تحقیقی که شامل دو آزمایش بود، به بررسی اتخاذ کانون توجه بیرونی، در افراد مبتدی و ماهر پرداختند که نمره کلی در آزمون انتقال فوری برای هر سه گروه با توجه به اینکه گروه کانون بیرونی بهتر عمل کرده بودند، تفاوت معنی­داری را نشان نداد. ولی در آزمون یادداری گروه کانون توجه بیرونی برتری آشکارتری از خود نشان داد و نتایج عینا در آزمایش دوم تکرار گردید.          

    حال با توجه به اثرات سودمند نوع کانون توجه بر اجرا و یادگیری و همچنین با عنایت به اینکه نوع دستورالعمل کانون توجهی در سطوح مختلف مهارت اثرات متفاوتی دارد، محقق برآنست که به مقایسه نوع دستورالعمل کانون توجه (بیرونی، درونی) و سطح مهارت بپردازد.  بنابراین مسئله­ای که در این تحقیق مورد بررسی قرار می­گیرد اینست که آیا نوع دستورالعمل کانون توجه (درونی، بیرونی و شرایط کنترل) بر اجرای پرش عمودی در سطوح مختلف مهارت تاثیر دارد؟ یا به عبارتی دستورالعمل کانون توجه در افراد ماهر و مبتدی چه تفاوت­هایی دارد؟

    ضرورت و اهمیت تحقیق     

     برخی اوقات بسیاری از ما درباره اینکه چطور اجراکننده­های بسیار ماهر در صنعت، ورزش، موسیقی یا حرکات موزون اجراهای خود را بسیار ساده و روان، با کارایی عالی، به نرمی و ظرافت خاصی به نمایش می­گذارند در شگفت می­مانیم. این سوال مطرح می­شود که چگونه اجراکنندگان ماهر می­توانند به چنین سطحی از خلاقیت هنرمندانه برسند در حالی­که ما در تکلیفی مشابه، همانند یک مبتدی، بدون کارآیی و بی مهارت هستیم (اشمیت و لی؛ ترجمه فرخی و همکاران، 1387).

    از آنجایی که دستورالعمل­های آموزشی جزء رایجترین روش­های آموزشی اجرای مهارت حرکتی می­باشند پس دستورالعمل­های آموزشی می­توانند توجه فرد را چه ماهر و چه مبتدی به جنبه­های متفاوتی از اجرا معطوف کند. بنابراین بایستی بهترین نوع دستورالعمل کانون توجهی با توجه به سطح مهارت انتخاب شود که بیشترین بهره­برداری از آن صورت گیرد. لذا بر همین اساس در این تحقیق به مقایسه اثرات نوع کانون توجه (بیرونی و درونی) با سطح مهارت خواهیم پرداخت. همچنین تعداد محدودی از تحقیقات در خارج و در داخل کشور نوع دستورالعمل کانون توجه را با سطح مهارت مقایسه نموده­اند. از جمله این تحقیقات می­توان از تحقیق وولف و همکاران (2002؛ 2003؛ 2007) پرکینز و سکاتو (2003) و جلیلوند (1386) نام برد و جالب اینکه اکثر آنها با توجه به تکالیف مورد بررسی نتایج متفاوتی را بدست آوردند. با این حال این خلاء با توجه به تحقیقات محدود و تکالیف مورد بررسی همچنان باقی است. از اینرو محقق در صدد است که با مقایسه کانون توجه و سطح مهارت در افراد مبتدی و ماهر تفاوت­های بین این دو گروه را تا حدی روشن نموده و به این ابهام پاسخ دهد که افراد مبتدی و ماهر با توجه به سطح مهارت خود چه نوع کانونی را در یک تکلیف قدرتی (پرش عمودی) اتخاذ می­کنند؟ 

اهداف تحقیق

الف) هدف کلی

 هدف کلی این تحقیق مقایسه اثر نوع دستورالعمل کانون توجه بر اجرای پرش عمودی در دو گروه ماهر و مبتدی می­باشد.

ب) اهداف اختصاصی

این تحقیق بویژه در راستای تحقق بخشیدن به اهداف اختصاصی بشرح زیر است:

تعیین اثر دستورالعمل کانون توجه درونی بر اجرای پرش عمودی در افراد مبتدی 

تعیین اثر دستورالعمل کانون توجه بیرونی بر اجرای پرش عمودی در افراد مبتدی

تعیین اثر دستورالعمل کانون توجه درونی بر اجرای پرش عمودی در افراد ماهر

تعیین اثر دستورالعمل کانون توجه بیرونی بر اجرای پرش عمودی در افراد ماهر

مقایسه اثر دستورالعمل کانون توجه درونی بر اجرای پرش عمودی در دو گروه ماهر و مبتدی

مقایسه اثر دستورالعمل کانون توجه بیرونی بر اجرای پرش عمودی در دو گروه ماهر و مبتدی

مقایسه اثر نوع دستورالعمل کانون توجه بر اجرای پرش عمودی در افراد مبتدی

مقایسه اثر نوع دستورالعمل کانون توجه بر اجرای پرش عمودی در افراد ماهر 

مقایسه اثر نوع دستورالعمل کانون توجه و سطح مهارت بر اجرای پرش عمودی. اهداف با فرضیه ها همخوانی ندارد

فرضیه­های تحقیق

1- دستورالعمل کانون توجه درونی بر اجرای پرش عمودی در افراد مبتدی تاثیر دارد.

2- دستورالعمل کانون توجه بیرونی بر اجرای پرش عمودی در افراد مبتدی تاثیر دارد.

3- دستورالعمل کانون توجه درونی بر اجرای پرش عمودی در افراد ماهر تاثیر دارد.

4- دستورالعمل کانون توجه بیرونی بر اجرای پرش عمودی در افراد ماهر تاثیر دارد.

5- بین عملکرد دو گروه مبتدی و ماهر در شرایط دستورالعمل کانون توجه درونی در اجرای پرش عمودی تفاوت وجود دارد.

6- بین عملکرد دو گروه مبتدی و ماهر در شرایط دستورالعمل کانون توجه بیرونی در اجرای پرش عمودی تفاوت وجود دارد.

7- بین عملکرد افراد مبتدی در شرایط دستورالعمل کانون توجه درونی و بیرونی در اجرای پرش عمودی تفاوت وجود دارد.

8- بین عملکرد افراد ماهر در شرایط دستورالعمل کانون توجه درونی و بیرونی در اجرای پرش عمودی تفاوت وجود دارد.

بین عملکرد افراد ماهر در شرایط مختلف کانون توجه در اجرای پرش عمودی تفاوت وجود دارد.

بین عملکرد افراد مبتدی در شرایط مختلف کانون توجه در اجرای پرش عمودی تفاوت وجود دارد.[M1] 9- بین سطح مهارت و نوع دستورالعمل کانون توجه در اجرای پرش عمودی تفاوت وجود دارد.

پیش فرض­های تحقیق

پیش فرض­های تحقیق حاضر به شرح زیر است:

. نمونه انتخاب شده نمونه معتبری از جامعه تحت بررسی می­باشد.    

. شرکت کنندگان هیچ گونه اطلاعی در رابطه با هدف تحقیق نداشتند.

. تمامی شرکت کنندگان پرسش­نامه[M2]  ارائه شده را با دقت تکمیل نمودند.

. ترتیب ارائه نوع کانون توجه (درونی- بیرونی) بر اجرای شوت اثری ندارد.

. تکلیف محول شده (پرش عمودی) به آزمودنی­ها جهت دست­یابی به تحقیق مناسب می­باشد.

. شرکت کنندگان در طول اجرای آزمون دستورات را رعایت کرده و تمام سعی خود را به کار گرفتند.

. شرایط مختلف مربوط به آزمون برای همه شرکت کنندگان یکسان بود.

. نتایج بدست آمده از آزمودنی­ها، نتایج معتبری می­باشد.    

قلمرو تحقیق 

آزمودنی­ها همگی پسر بودند.

آزمودنی­ها همگی دانشجو و مشغول به تحصیل بودند.

آزمودنی­ها از نظر سطح مهارت به دو گروه مبتدی و ماهر تقسیم شده بودند.

ترتیب ارائه نوع دستورالعمل کانون توجه (درونی و بیرونی) بین شرکت کنندگان همتاسازی متقابل

شد.

برای سنجش اجرای کلیه آزمودنی­ها از آزمون پرش عمودی استفاده شد.

    تعریف نظری و عملیاتی واژه­ها

اجرای حرکتی[13]

‍‍‍‍     تلاش قابل مشاهده فرد در ایجاد یک عمل ارادی است. سطح اجرای فرد به تغییرات عوامل موقتی مثل     انگیزش، انگیختگی، خستگی و شرایط بدنی حساس است (اشمیت و رایسبرگ[14]، 2004).

مهارت[15]

توانایی کسب نتیجه نهایی با حداکثر اطمینان و صرف حداقل انرژی یا زمان و انرژی (اشمیت و لی، 1999).

دستورالعمل آموزشی[16]

دستورالعمل آموزشی به اطلاعاتی اطلاق می­گردد که قبل از حرکت در مورد آنچه فرد باید انجام دهد

فراهم می­گردد (مگیل، 1998). در این تحقیق به آموزشی که به شرکت کنندگان داده می­شود که در حین پرش به چه چیزی توجه کنند، گفته می­شود.

توجه[17]

تسلط ذهن به یک چیز از بین چند چیز است (اشمیت و لی، 1999).  [M3] 

کانونی کردن توجه[18]

نگه داشتن خواست­های توجه در محدوده ظرفیت، اجرا را بهتر می­کند (مگیل، 1998).

دستورالعمل کانون توجه درونی[19]

نوعی دستورالعمل که توجه اجراکننده را به سمت شکل حرکت یا اندام­های اجراکننده معطوف می­کند (وولف، 2002). در این تحقیق برای شرایط کانون توجه درونی از شرکت کنندگان خواسته می­شود که به نوک انگشتان خود توجه کنند.