روش تحقیق بررسی علل فرار مغزها در دبیرستان دخترانه فرزانگان شهرستان بجنورد

چکیده:

این تحقیق پیرامون بررسی علل فرار مغزها در دبیرستان دخترانه فرزانگان شهرستان بجنورد انجام شده است و فرضیه های آن عبارتند از :

1-    احتمالا کمبود امکانات رفاهی ، فرهنگی و اقتصادی و آموزشی در ایران باعث فرار مغزها می شود 

2-    احتمالا وجود کار و امکانات بیشتر در کشورهای پیشرفته باعث فرار مغزها 

می شود .

3-    احتمالا بها دادن کشورهای پیشرفته به جوانان و نوجوانان ، آنان را جذب می کند و باعث فرار مغزها می شود .

4-    احتمالا کمبود فرهنگ در ایران باعث فرار مغزها می شود .

5-    احتمالا نبود آزادی ، امنیت و آسایش ، مهاجرت نخبگان را افزایش می دهد و باعث فرار مغزها می شود 

6-    احتمالا پذیرش در دانشگاه های خارجی با میلیونها تومان هزینه راهی است برای جبران سرخوردگی از کنکور و این باعث فرار مغزها می شود.

7-    احتمالا بی اهمیتی وزارت علوم به نخبگان ایرانی باعث فرار مغزها می شود .

8-    احتمالا تبلیغات و فعالیت شکارچیان مغزها باعث فرار مغزها می شود .

9-    احتمالا بی توجهی قانون و دولتمردان کشور به المپیادی ها باعث می شود که جوانان از ایران به کشورهای دیگر مهاجرت کنند و باعث فرار مغزها می شود .

10-    احتمالا بی توجهی قانون و دولتمردان به تقویت امکانات تحصیلی و تحقیقی در دانشگاه ها در کشور باعث فرار مغز ها  می شود .

جامعه آماری این پژوهشی را مجموعه ی دانش اموزان دبیرستان دخترانه ی فرزانگان شهرستان بجنورد تشکیل داده است که 100 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه ی اماری انتخاب گردیده و اطلاعات به روش کتبی توسط پرسشنامه جمع آوری گردیده و روش آماری استفاده شده در این پژوهش آمار توصیفی می باشد که با فراوانی و درصدگیری اطلاعات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت  و با توجه به نتایج به دست آمده تمام فرضیه ها مورد قبول است به جز فرضیه ی 10 که ورد قبول نیست. 

فصل اول

کلیات تحقیق

مقدمه 

زمانی که برای نخستین بار جمهوری اسلامی ایران در سال 1366 پا به عرصه مسابقات علمی دانش آموزان ( المپیاد دانش آموزان) نهاد ، اصولا موضوعی تحت عنوان مهاجرت نخبگان مطرح نبود . خلاصه آنکه بخواهد برگزاری مسابقات داخلی و شرکت در مسابقات بین المللی به مثابه عاملی برای «مهاجرتنخبگان» و یا در فضای بد بینی و بد سلیقی «فرار مغزها» مطرح گردید علی ای حال این فرضیه توسط دیدگاه های افراطی بویژه در فضای ژورنالیستی ، طی سالهای متمادی به شدت تبلیغ شد و کماکان بعضا مطرح می شود نتیجه این سیاه غایی تشویق غیر مستقیم نخبگان به مهاجرت و ایجاد جو بدبینی و یاس است و بدتر از همه آنکه این فضاسازی بدبینانه ، نه تنها این عمل را عمومیت می بخشد ، بلکه به طور غیر مستقیم به آن مشروعیت نیز می دهد .

بر اساس گزارشهای یکی از نهادهای دولتی از میان 429 نفر از برندگان مدال طلای کشوری المپیاد از سال 1366 تا 1383 ، 63 درصد در داخل کشور و 37% به خارج از کشور رفته اند که قریب به 70% از این مهاجران به امریکا رفته اند یعنی آمریکا در صدر کشورهای جهان برای جذب نخبگان قرار دارد لازم به ذکر است که جذب نخبگان به آمریکا محدود به کشور ایران نمی شود بلکه حتی کشورهای اروپایی نیز با این معضل روبرو هستند .

می توان نتیجه گرفت که هر چند خروج هر نخبه باید نوعی ضایعه تلقی شود ولی مهاجرتها از نظر کمی در حدی که دیدگاه های منفی مدعی هستند ، نیست . در ضمن اگر برنامه ریزی صحیحی صورت گیرد می توان از بسیاری از این مهاجران دانشمند ایرانی در جهت رشد و توسعه ی کشور بهره گرفت. 

بیان مسأله

معنای اصطلاح فرار مغزها عبارتست از مهاجرت نیروهای متخصص که هر جامعه به علم و دانش و تخصص و مهاجرت های فتنی آنان نیاز دارد ولی این نیروها به دلیل مختلف مهاجرت دائمی را به کشورهای دیگر ترجیح می دهند .

پدیده ای به عنوان گریز یا فرار مغزها مسئله ای است که امروزه کشورهای در حال توسعه و بعضی از کشورهای توسعه یافته علل  خصوص کشورهای جهان سوم با آن مواجه هستند بدین لحاظ پرداختن به علل و عوامل موثر بر آن ضروری است ولی در این تحقیق می خواهیم بدانیم علت فرار نغزها از کشور چیست؟

هدف و علت انتخاب موضوع تحقیق:

هدف از این تحقیق آمادگی از علل پیدایش این پدیده و اینکه کدام شرایط نخبگان را از کشوری راندو جلوگیری از پیشرفت این مسئله و پیش گیری از این معضل اجتماعی است.

ضرورت و اهیمت موضوع تحقیق:

ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق برای دانش آموزان این است که با واقعیات جامعه آشنا شده و سعی در بهبود مسأله و ایجاد جاذبه هایی در کشور برای جلوگیری از 

فرار مغزها.

فرضیه ها:

1    احتمالا کمبود امکانات رفاهی ، فرهنگی و اقتصادی و آموزشی در ایران باعث فرار مغزها می شود 

2    احتمالا وجود کار و امکانات بیشتر در کشورهای پیشرفته باعث فرار مغزها می‌شود .

3    احتمالا بها دادن کشورهای پیشرفته به جوانان و نوجوانان ، آنان را جذب می کند و باعث فرار مغزها می شود .

4    احتمالا کمبود فرهنگ در ایران باعث فرار مغزها می شود .

5    احتمالا نبود آزادی ، امنیت و آسایش ، مهاجرت نخبگان را افزایش می دهد و باعث فرار مغزها می شود 

6    احتمالا پذیرش در دانشگاه های خارجی با میلیونها تومان هزینه راهی است برای جبران سرخوردگی از کنکور و این باعث فرار مغزها می شود.

7    احتمالا بی اهمیتی وزارت علوم به نخبگان ایرانی باعث فرار مغزها می شود .

8    احتمالا تبلیغات و فعالیت شکارچیان مغزها باعث فرار مغزها می شود .

9    احتمالا بی توجهی قانون و دولتمردان کشور به المپیادی ها باعث می شود که جوانان از ایران به کشورهای دیگر مهاجرت کنند و باعث فرار مغزها می شود .

10 احتمالا بی توجهی قانون و دولتمردان به تقویت امکانات تحصیلی و تحقیقی در دانشگاه ها در کشور باعث فرار مغز ها  می شود .

فصل دوم 

ادبیات و پیشینه تحقیق 

فرار مغزها چیست؟

معنای اصطلاحی فرار مغزها عبارت است از : مهاجرت تخصص که در هر جامعه به علم، دانش، تخصص و مهارتهای فنی آنان نیاز دارد. ولی این نیروها به دلایل نختلف مهاجرت دایمی یا نیمه دایمی را به کشورهای دیگر ترجیح می دهند پدیده ای با عنوان گریز یا فرار مغزها مسئله ای است که امروزه همه کشورهای در حال توسعه و یا 

توسعه یافته با آن مواجه هستند. 

بدین لحاظ پرداختن به علل و عوامل موثر بر این پیدده ضروروی است. به رغم اینکه کارشناسان، مهاجرت را امری طبیعی می دانند ولی نوع خطراناک آن را به عنوان یک آسیب جدی اجتماع مورد بررسی قرار می دهند که باید با شناخت دقیق و علمی از خسارت احتمالی و قطعی آن جلوگیری به عمل آورد به اعتقاد کارشناسان آنچه در 

5 سال گذشته در ایرات تداوم یافته است. موج مهاجرت خطرناکی است که تحصیل کردگان و متخصصان را با خود به سوی کشورهای غربی سرازی می کند.

یکی از ابعاد بحران فرار مغزها، بعد اجتماعی و جامعه شناختی آن است. اینکه چه عوامل اجتماعی و فرهنگی باعث شده تا فرزندان مستعد این آ ب و خاک احساس خطر نموده و از بیم آینده راهی دیار غربت شوند. یکی از جامعه شناسان و استادان دانشگاه تهران در مورد ریشه یابی علل مهاجرت مغزها به کشورهای پیشرفته می گویدک این مهاجرن تنها مختص ایران نیست اصولا کشورهای توسعه نیافته ، در حفظ مغزها و متخصصان خود ناتوان هستند و به عکس کشورهای پیشرفته در جذب این نیروهای بسیار فعال کسی که اهل دانش و تحقیق است ممکن است تنگناهای معیشتی و سختی زندگی را تحمل کند و رفتارهای ناهنجار اجتماعی را نیز با دیده اغماض بنگرد. به شرط اینکه لااقل در محیط دانشگاه برای دانسته های او اهمیت قائل شوند و امکانات علمی و پژوهشی را برای او فراهم آورند، ولی مسئولان آموزش عالی کشور در این زمینه چه کردند؟ آیا به وظیفه اصلی خویش که آماده سازی محیط دانشگاه برای تحقیق و تتبع وتامین امکانات و نیازهای کمک آموزشی اساتید و نیز فراهم نمودن محیطی آرام و به دور از تشنج برای استاد و دانشجو است عمل کردند؟

در حمایت از المپیادی ها باید امکانات خاصی را بکار گرفتع چرا چون اولا کشورهای پیشرفته در پی شکار آنان هستند و ثانیا کشور ما توان استفاده از این استعدادهای درخشان را ندارد. پژوهش و تحقیق نسبت به جمعیت کشور در راستای تامین نیازهای جامعخ در سطح بسیار پایین قرار گرفته است. در حال حاضر کشور ما متاسفانه از کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص رنج می برد در سطح دانش فنی نیروی انسانی ما در حدی نیست که بتواند از تکنولوژی پیشرفته و پیچیده موجود جهان به نحو قابل قبول استفاده نماید.

در دنیای امروز ثروت از فراست حاصل می شود نه از محبت و شفقت طاقت فرسا و کمر شکن فن آوری زیر بنای قدرت سیاسی یک کشور در سطوح بین المللی است. 

فرار مغزها یا فراری دادن مغزها

پدیده مهاجرت سرمایه انسانی معروف به فرار مغزها ، سالهاست که در کشورهای در حال توسعه و عقب مانده ، به یک معضل جدی و تهدید کننده فرآیند رشد و توسعه تبدیل شده است. 

این پدیده جهانی و همگانی با معنا و مفهوم امروزی آن به صورت یک فرایند مستمر از پایان جنگ جهانی دوم پدیدار شده و تاکنون نیز ادامه دارد.

فکر مهاجرت و زندگی در یک محیط بیگانه ، اعم از یک کشور همسایه مانند ترکیه و پاکستان، تا سرزمینهای دور دستی چون استرالیا، کانادا و آمریکا چرا تا این اندازه رواج یافته و چرا هنوز ، سیل مهاجرت از کشور نه تنها متوقف نشده، بلکه افزایش یافته است.

ساده اندیشی است در شرایط کنونی ، انگیزه و علل عده ای از هموطنان که بار سفر بسته و قصد مهاجرت دارند را صرفا در تامین نیازهای مادی و نداشتن تعصب نسبت به کشور خویش و شیفتگی جاذبه های غرب دانست.

به گفته صاحب نظران ، طی سالهای اخیر عده ای از متخصصان که احترام و منزلت اجتماعی خویش را مورد هجوم می دیدند و از سویی امکانات درآمدی آنان نیز محدود شده بودند، ترک وطن کرده اند.

این صاحب نظران همچنین معتقدند، بیش از 80 درصد از مهاجرتها خود خواسته نیست، چرا که هر انسانی به موطن خویش علاقه مند بوده ولی اگر ارتباط ریشه ای خویش را با سازمان محیطی خود قطع شده ببیند، لاجرم مهاجرت می کند.

پدیده مهاجرت نخبگان و متخصصان به خارج از مرزها، برای نخستین بار در دهه 1960 به صورت مهاجرت اندیشمندان، متخصصان و صاحب نظران کشورهای در حال توسعه به ایالات متحده آمریکا، کانادا و اروپای غربی و اقامت آنها در این مناطق، ظهور و بروز یافت.

برهمین اساس سرمایه اصلی کشورهای در حال توسعه که نیروی انسانی متخصص می باشد به بهای ارزان در اختیار کشورهای توسعه یافته قرار می گیرد و این کشورها هرساله میلیاردها دلار از طریق مهاجرت مغزها از دست می دهند.

کارشناسان می گویند که جذب هر فرد تحصیلکرده با مدرک فوق لیسانس یا دکتری از کشورهای جهان سوم یک میلیون دلار سود عاید کشورهای مهاجر پذیر می کند که بدین ترتیب کشورهای جهان سوم باوجود دارا بودن 80 درصد جمعیت جهان تنها 20 درصد درآمد جهان و 1 درصد توان علمی جهان را در اختیار دارند.

براساس اطلاعات منتشره صندوق بین المللی پول، از کشورهای هندوستان، چین و ایران به ترتیب 228 ، 165 و 105 هزار نفر با تحصیلات عالیه به آمریکا مهاجرت کرده‌اند. تعداد ذکر شده در مورد مهاجران ایرانی جدا از 300 هزار مهاجر با تحصیلات ابتدایی و 41 هزار مهاجر با تحصیلات متوسطه است که به آمریکا مهاجرت کرده اند.

نتایج این مطالعه که در مورد 61 کشور کمتر توسعه یافته انجام شده نشان می دهد که بیشترین نرخ مهاجرت مربوط به افراد با تحصیلات عالیه بوده است.

پدیده مهاجرت به عنوان یک آسیب اجتماعی از دهه چهل در ایران ظهور گسترده یافت. با پیروزی انقلاب اسلامی با درونمایه های عمیق فرهنگی این روند تا پس از پایان جنگ کاهش محسوسی پیدا کرد، اما در سالهای اخیر مجددا شاهد شکل جدید و در عین حال وسیعی از پدیده مهاجرت نخبگان هستیم.

دوره جدید مهاجرت که از سال 67 آغاز و از سال 77 شتاب بیشتری گرفته و این روند در دو سال گذشته به حد نگران کننده ای رسیده است. آمارها نشان می‌دهد که بیش از 180 هزار پرونده از متقاضیان مهاجرت به کانادا در سفارت این کشور‌تشکیل شده است که بخش مهمی از آنان مربوط به افرادی است که سابقه مدیریت در سطوح میانی دارند.

در حال حاضر بیش از 150 هزار نفر مهندس و پزشک ایرانی در آمریکا زندگی می‌کنند. براساس اطلاعات کسب شده، تمامی ورودیهای با رتبه دو رقمی 1 الی 99 در سال دوم تحصیلی ، برای ادامه تحصیل پس از دوره لیسانس، نامه ای از بهترین دانشگاههای دنیا با بهترین امکانات دریافت می کنند.

حدود 90 نفر از125دانش آموزی که طی سه سال گذشته در المپیادهای مختلف علمی صاحب مقام شده اند در یکی از بهترین دانشگاههای آمریکا تحصیل می کنند که امید به بازگشت آنان به کشورتنها سه درصد است.

پدیده مهاجرت نخبگان به خارج از کشور در دوره جدید با مقطع پس از پیروزی انقلاب تفاوت ماهوی دارد زیرا بخش عمده ای از مهاجران یا متقاضیان مهاجرت در این دوره افرادی متدین از نسل انقلاب هستند که صرفا برای حفظ شان و منزلت خود و در جستجوی دستیابی به محیطی مناسب و امن برای فعالیتهای علمی به مهاجرت روی آورده اند. هم اکنون حدود 1800 استاد کامل ایرانی در دانشگاههای آمریکا در حال تدریس هستند، این در حالی است که در بسیاری از رشته های دانشگاهی در ایران، از داشتن استاد تمام محروم هستیم.