پروپوزال بررسی فقهی شروط ضمن عقد نکاح

بیان مسأله اساسی تحقیق به طور کلی (شامل تشریح مسأله و معرفی آن، بیان جنبه‏های مجهول و مبهم، بیان متغیرهای مربوطه و منظور از تحقیق به صورت مستند) :

عقد نکاح، از عقود لازم است؛ یعنی هیج یک از طرفین نمی تواند آن را به میل خود و بدون رضایت دیگری فسخ کند، مگر در موارد خاصی که قانون معین کرده است(مصاحب،1381).نکاح عقد زناشویی بستن، زناشویی کردن، زناشویی امتزاج طبایع است بعضی با بعضی که موجب پدید آمدن موالید میگردد. (معین، فرهنگ فارسی، 4) اصطلاح حقوق نکاح قراردادی است که به موجب آن زن و مردی، به منظور تشکیل خانواده و شرکت در زندگی با هم متحد میشوند نکاح از عقودی است که جنبه مالی و غیر مالی را داراست. زیرا از طرفی، در اثر عقدنکاح مرد موظف میشود که نفقه زن و سایر اعضای خانواده را بپردازد و مالی را به عنوان مهریه به زن بدهد، ازسوی دیگر، زن و مرد برای تشییدمبانی خانواده و تربیت فرزندان با هم همکاری میکنند(کاتوزیان،حقوق مدنی،20).یکی از سّنتهای پسندیده ای است که با کاهش دوستی های خیابانی و یا آشنایی های ناصحیح جوانان غیر همجنس با یکدیگر سبب می شود تا امنیت اجتماعی ارتقاء پیدا کرده و همچنین از رفتارهای گناه آلود و مخفیانه و نادرست جوانان در موردارتباط با یکدیگر بکاهد (مهدی زاده، ١٣٩٠ ، ص ١61). یکی از موارد نکاح وجود شروطی برای زوج و زوجه می باشد. شرط از ماده «شَرَطَ یشرُط»، در لغت عبارت از چیزی است که دیگری به‌واسطه آن ملزم و ملتزم می‌شود. (نراقی، 1417ق، ص 127) به عبارت دیگر، ملزم کردن کسی به چیزی و ملتزم شدن دیگری به آن در قرارداد خرید و فروش و همانند آن، شرط نام دارد. (ابن منظور، 1414ق، ج7، ص 329؛ واسطی زبیدی، 1414ق، ج 10، ص 305).شهید اول می نویسد «شرط از نظر عرف عبارت از چیزی است که اثرگذاری هر شیءِ اثرگذاری، بستگی به تأثیر آن دارد، نه به وجود آن.» (شهید اول، بی تا، ج 1، ص 64) شیخ انصاری می گوید: «معنای شرط در اطلاقات یکی از دو معنای عرفی است؛ که معنای اول آن همان معنای حدثی (شرط به‌معنای مشروط) است که در لغت گذشت، و معنای دوم آن عبارت از چیزی است که از نبودن آن، عدم دیگری لازم می‌آید؛ بدون اینکه از وجود آن، وجود دیگری لحاظ شود. (شیخ انصاری، 1415ق، ج 6، ص 13).با تحقیق و تتبع در کتب عالمان، این‌گونه فهمیده می‌شود که مفهوم شرط در عرف و لغت و اصطلاح فقه و حقوق، همان معنای حدثی شیخ انصاری (ملزم کردن کسی به چیزی و ملتزم شدن دیگری به آن در قرارداد خرید و فروش) است و سایر معانی نیز به آن باز می‌گردد. (یزدی، 1421ق، ج 2، ص 106؛ ایروانی، 1406ق، ج 2، ص 62؛ اصفهانی، 1418ق، ج 5، ص 109؛ خوئی، ج 7، ص 297؛ سبزواری، 1413، ج 17، ص 216).حال آنکه گنجاندن شرط یا شروطی در ضمن عقد نکاح، ذاتا نه منع شرعی دارد و نه ایراد قانونی، بلکه می‌توان گفت در برخی موارد مطلوبیت و حتی ضرورت دارد و می‌تواند در تثبیت بنیان خانواده و ترویج ارزش‌های پایدار اجتماعی نقش مهمی ایفا کند. اما نکته اساسی و قابل توجه در این زمینه آن است که وضع شرط در ضمن عقد نکاح، تابع احکام و مقررات خاصی است که موجب می‌شود شروط ضمن عقد نکاح، فراتر از قواعد و اصول حاکم بر نکاح نباشد. در واقع، وضع شرط در ضمن عقد به منظور استحکام هر چه بیشتر آن صورت می‌گیرد، لذا اگر شرطی با این وضع در تنافی باشد، اعتبار لازم را نداشته و نافذ نخواهد بود(مصاحب،1381) فلذا پژوهش حاضر در پی بررسی شروط ضمن عقد نکاح از منظر فقه می باشد.

د - اهمیت و ضرورت انجام تحقیق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهای تحقیقاتی موجود، میزان نیاز به موضوع، فواید احتمالی نظری و عملی آن و همچنین مواد، روش و یا فرآیند تحقیقی احتمالاً جدیدی که در این تحقیق مورد استفاده قرار می‏گیرد):

خانواده نخستین سازمان اجتماعی با ازدواج تشکیل میشود و مرحله مهمی از زندگی است که در میان سایر مراحل زندگی از اهمیت ویژهای برخوردار است. لذا در صورتیکه عواملی که بر ازدواج موثر میباشند رعایت نگردد، پایه خانواده سست گشته و گسیختگی چنین کانونی بسیار محتمل است و پدیدهای بنام طلاق را در خانوادهها بروز میدهد که مطلوب هیچ یک از زوجین نخواهد بود. متأسفانه در سالهای اخیر، سستی و گسیختگی در میان خانواده ها رو به افزایش بوده، بطوری که به شکل یک معضل بخصوص در شهرهای بزرگ درآمده است و ضرورت دارد که مسؤولان امر و تصمیم گیران، اقدامات و تصمیماتی را جهت پیشگیری این معضل اجتماعی اتخاذ نمایند. از میان وقایع موالید مرگ و میر و ازدواج و طلاق ، امروزه ازدواج و طلاق اهمیت خاصی پیدا کرده، بطوریکه افزایش و یا کاهش هر یک از اینها در هر شکل باعث ایجاد بیم و امیدها در میان افراد جامعه شده است. البته بایستی متذکر شد که خود واقعه طلاق نیز پیامد عواملی مانند بیکاری، فقر، اعتیاد و .... می باشد.که در واقع شروط ضمن عقد می تواند از این مسائل کاسته و در جهت استحکام بنیان خانواده بر آید،فلذا بررسی این شروط می تواند امری مهم و ضروری باشد.

ه- مرور ادبیات و سوابق مربوطه (بیان مختصر پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور پیرامون موضوع تحقیق و نتایج آنها و مرور ادبیات و چارچوب نظری تحقیق با ارائه منابع):

بررسی شروط ضمن عقد، به صدر اسلام بازمی‌گردد و پیشینه‌ای طولانی دارد. وجود روایاتی، (حر عاملی، 1409ق، ج 18، ص 17) از پیامبر اکرم(ص) و اهل‌بیت(ع)، گواه این مدعاست. با مرور زمان و پدید آمدن مسائل مستحدثه، برخی شروط ضمن عقد دست‌خوش تغییر شده‌اند؛ اما کلیت و اساس آن، مربوط به صدر اسلام است؛ حتی برخی از شروط به همین صورت در آن زمان مطرح بوده اند. مانند: عدم ازدواج مجدد، شرط انتخاب مسکن، حق طلاق، وکالت در طلاق و.... (طوسی، 1407ق، ج 7، ص 372؛ مغربی، 1385ق، ج 2، ص 227).

طباطبایی(1410) در خصوص « تعهّد به ازدواج » در قالب صلح با بررسی کتب متعدد فقهی، نظری مبنی بر الزا م آور نبودن تعهّد مزبور ملاحظه نگردید؛ بلکه این مسئله مورد تصریح بسیاری از فقیهان قرار گرفته و تعهّد مزبور، الزام آور دانسته شده است. در صورت امتناع از انجام تعهّد، نیز از تزویج توسط حاکم شرع سخن گفته است.

تسخیری(1384) به طور مطلق، به الزام آور بودن تعهّد به ازدواج در قالب شرط ضمن عقد لازم، مانند بیع، تصریح نموده اند.

محقق کرکی(1409) می فرماید اشاره به این نکته شایسته است که، لازم نیست تعهّد به ازدواج در قالب صلح، در مقام رفع نزاع صورت پذیرد؛ زیرا عاوه بر اینکه صلح در مقام رفع نزاع و دعوی مورد پذیرش فقیهان امامی است.

و – جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق: (ذیل این قسمت توسط استاد راهنما امضاء شود)

کاربرد وسیع شروط ضمن عقد و نقش آن در اثبات حقوق طرفین و عدم آگاهی اقشار مختلف علی الخصوص جوانان نسبت به تاثیر این شروط و سو استفاده توسط عده ای و تضییع حق عده ای دیگر می طلبد تا تحقیق حاضر درصدد بیان این شروط در قبال آن و ضمانت اجرایی آن بر اساس نظرات فقها و قوانین باشد.

ز- اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و کاربردی):

هدف کلی :

بررسی فقهی شروط ضمن عقد نکاح

اهداف اختصاصی:

بررسی فقهی شروط ضمن عقد نکاح مبنی بر ازدواج مجدد

بررسی فقهی شروط ضمن عقد در طلاق

بررسی شروط خاص ضمن عقد نکاح

ح – در صورت داشتن هدف کاربردی، نام بهره‏وران (سازمان‏ها، صنایع و یا گروه ذینفعان) ذکر شود (به عبارت دیگر محل اجرای مطالعه موردی):

این پژوهش فاقد هدف کاربردی خواهد بود .

ط-  سؤالات و فرضیه‏های تحقیق(مطابق با اهداف تحقیق):

سوال کلی :

شروط لازم ضمن عقد نکاح از منظر فقهی چه میتواند باشد؟

سوالات  اختصاصی:

شروط ضمن عقد نکاح مبنی بر ازدواج مجدد چه مسائلی هستند؟

در هنگام طلاق چه شروطی میتواند نافذ باشد؟

ضمن عقد نکاح شرایط خاص که جنبه عمومی ندارد کدام موارد هستند؟

ی- تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی با استناد به منابع کاربردی):

نکاح: نکاح عقد زناشویی بستن، زناشویی کردن، زناشویی امتزاج طبایع است بعضی با بعضی که موجب پدید آمدن موالید میگردد. (معین، فرهنگ فارسی، 4).

نکاح در اصطلاح: نکاح بر عقد وضع شده و سپس بهطور استعاره در جماع استعمال شدهاست و محال است که در اصل لغت به معنای جماع باشد و سپس در عقد استعمال شود چون همه الفاظی که برای جماع میباشد به خاطر قبیح بودن ذکر آن کنائی است(کاتوزیان،حقوق مدنی،20).

نکاح از منظر فقهی: نکاح بردو قسم است: دائم و موقّت، هریک از آنها احتیاج دارد به ایجاب لفظی و قبول لفظی، البته لفظی که ایجابش معنای مقصود را و قبولش رضایت به آن معنا را برساند، به طوری که اهل زبان از آن الفاظ آن معانی را بفهمند، بنابراین رضایت قلبی طرفین و نیز عملی که دلالت بر آن رضا کند که آن را معاطات میگویند و درغالب معاملات جریان دارد، نیز ایجاب و قبول کتابتی و هم چنین اشارتی کفایت نمیکند هرچند که اشاره معنا را بفهماند(امام خمینی،تحریرالوسیله،27).

شرط: امری که وقوع یا تاثیر عمل یا واقعه حقوقی خاصی به آن بستگی دارد .برای مثال در ماده 190 (ق م ) که شرایط اساسی صحت معامله را بیان می کند مقصود همین معنی است پس قصد و رضا شرط صحت معامله است و نیز فوت مومن شرط تاثیر وصیت است . توافقی است که بر حسب طبیعت خاص موضوع آن یا تراضی طرفین  در شمار توابع عقد دیگری در آمده و استقلال ندارد و در صورت بطلان یا انحلال عقد اصل ، باطل یا از بین رفته به شمار می آید

(پایان نامه این پروپوزال در سایت اصلی وجود ندارد)