گزارش آمار آسیب ها و جراحات شغلی شانزدهمین کنفرانس بین المللی آمار شغلی سازمان بین المللی کار

- مقدمه:

            در این گزارش در مورد موضوعاتی مثل طبقه بندی حوادث ناشی از کار وتهیه دستورالعملهای جدید بین المللی آن بحث می شود. در این مقاله به ضرورت وجود استانداردهای اصلاح شده در مورد حوادث ناشی از کار توجه شده و همچنین بر اهمیت آمار در همه زمینه های بهداشت و ایمنی شغلی از قبیل بیماریهای شغلی، عوامل زیان آور و تأثیر استرس- اعمال تکراری و ناایمن و دیگر موارد نامطلوب بر سلامت کارگران تأکید گردیده است.

2- چارچوب حوادث ناشی از کار:

            کاربران آمار حوادث ناشی از کار می خواهند بدانند که چه کسی حادثه دیده است؟ حادثه چگونه اتفاق افتاده است؟ شخص چگونه آسیب دیده است و مراحل رخداد حادثه و ایجاد مصدومیت به چه شکلی بوده است؟ برای تنظیم این مقاله، حوادث ناشی از کار در چارچوبی دیده شده اند که در آن ابتدا شرحی از وضعیت مصدوم در محیط کاری اش عنوان شده و سپس مراحل و عوامل مختلف ایجاد و بروز حوادث و تصادفات را بیان
می نماید.

            این چارچوب ابتدا به معرفی کارگر پرداخته و محیطی که وی در آن کار می کند و نوع کار انجام یافته توسط وی را شرح می دهد، این امر زمینه را برای فهم عوامل وقوع حوادث آماده می سازد. کارگر دارای یک سری خصوصیات شخصی مثل جنس، سن، تحصیلات، آموزش و تجربه است. این کارگر در یک شغل یا حرفه و با یک موقعیت خاص استخدامی در یک سازمان با اندازه و نوع فعالیت اقتصادی و محل معلوم، استخدام می شود.

            قبل از وقوع حادثه شخص مشغول انجام مراحل کار خود است و هنگام وقوع حادثه در حال انجام یک عملیات خاص در محلی مشخص و معمولاً با استفاده از وسایل و مواردی که نیاز دارد، می باشد. تا این جا این اطلاعات می تواند در مورد هر کارگری باشد اعم از اینکه دچار حادثه شده یا خیر.

            دریک زمان ممکن است چیزی اشتباه یا نادرست یا غیرمعمول و حادثه ای پیش بینی نشده ونامطلوب و یا یک سری اعمال ناایمن باعث رخداد حادثه ای گردند. در نتیجه شخصی که در این حالت دچار حادثه شده است در بخشی از بدنش جراحت ایجاد می شود و یا حتی می میرد یا اینکه کار خود را به خاطر انجام کمک های اولیه در محل کار یا انجام کارهای پزشکی در بیمارستان متوقف می نماید. در این حالت اگر نتواند فوراً به کار خود برگردد در فاصله زمانی که برای بهبود تدریجی یا دوران نقاهت و در صورت نیاز توانبخشی لازم است، مجبور به ترک محل کار خود خواهد شد. اگر آسیب وارده طوری باشد که باعث معلولیت دائمی کارگر شود (مثل نقص عضو یا نابینایی) او نمی تواند به سرکار خود برگردد و یا ممکن است قادر به انجام کاری که قبلاً انجام می داد نباشد. همچنین ممکن است فرد در معرض تشعشع یا ویروس باشد که در این حالت خطر بروز یا گسترش بیماری در زمانهای بعد نیز وجود دارد.

            مثال زیر چارچوب را مشخص می کند: یک مرد جوان 22 ساله به عنوان باغبان با قرارداد موقت در یک بیمارستان کار می کند. این بیمارستان بطور متوسط 500 کارمند دارد و در پایتخت واقع است. در روز حادثه مرد جوان و همکارانش مشغول باغبانی بودند و کارهایی از قبیل جمع آوری و کندن علف های هرز و برگهای خشک و تبدیل آنها به کود انجام می دادند. مرد باغبان مشغول کندن گلها با یک قیچی باغبانی بود. ناگهان او برای دیدن کاری که انجام داده بود یک قدم به عقب برداشت. متأسفانه او توجه نداشت که کارگری یک شن کش را درست پشت سر او روی علف ها جا گذاشته و نوک تیغه های آن به بالا می باشد. او درست روی شن کش قدم گذاشت و دو تا از شاخکهای آن پای او را مجروح نمود و در یک بیمارستان تحت عمل جراحی قرار گرفت و بمدت 2 هفته قادر به انجام کار نبود.

3- اهداف و موارد کاربرد آمار حوادث شغلی:

            در سمینار کارشناسان (ILO 1998) عنوان شد که هدف اصلی برنامه آماری حوادث شغلی، تهیه اطلاعات قابل ارزیابی و بررسی آن به منظور جلوگیری از بروز حوادث است. این اطلاعات باید فعالیت های شغلی و اقتصادی در محل حادثه و وسعت و شدت و چگونگی وقوع حادثه را تعریف کند. نقش آمار بیان و تعیین مناطق مهمی است که باید به آنها توجه نمود. این مناطق باید به طور دقیقتری مورد بررسی قرار گیرند تا اطلاعات بیشتری باتوجه به سلسله حوادث منجر به یک حادثه جمع آوری گردد.

            برنامه آماری حوادث شغلی بایستی تمام کارگران، در تمام مشاغل و فعالیت های اقتصادی را دربرگیرد و اطلاعات مورد نیاز از منابع مختلف جمع آوری گردد تا بتوان اطلاعات حاصله از منابع سنتی را تکمیل نمود. از جمله این منابع سنتی می توان به موارد ثبت شده در برنامه های پرداخت غرامت یا حق بیمه ها و گزارشات هیأت های بازرسی اشاره نمود. استانداردهای بین المللی باید حداقل دستورالعمل ها با حداکثر تجربیات را ارائه دهند. کشورها می توانند این استانداردها را مطابق با نیازها و شرایط ملی خود اصلاح نمایند. بر این موضوع تأکید شده که این استانداردهای بین المللی برای محدود کردن و یا تضعیف سیستم های ملی موجود و یا مانع پیشرفت آنها نخواهند بود.

1-3- موارد استفاده:

            پراکندگی و تنوع انواع جراحت های رخ داده در مشاغل مختلف فعالیتهای اقتصادی و ضریب تکرار آنها را می توان برای تعیین شدت حوادث و تعیین محل هایی که بیشترین احتمال وقوع حوادث را دارند، بکار برد. این امر می تواند اساس برنامه ریزی برای پیشگیری از وقوع حوادث باشد. اقدامات ایمنی، بازرسیها و تدوین و توسعه قوانین و دستورالعملها را می توان درباره مواردی که دارای بالاترین احتمال وقوع خطر هستند بکار برد. اطلاعات را می توان براساس جنس، سن، گروههای جمعیتی دارای ریسک بالا
(زنان – جوانان) دسته بندی نمود.

            اطلاعات می توانند برای تعیین موارد مهم و اولویت بندی آنها بکار روند. این موارد مهم ممکن است به صورت فعالیت های اقتصادی و مشاغلی که احتمال وقوع حوادث شغلی شدیدتری دارند، تعیین شوند مثل مواردی که ممکن است در اثر یک حادثه عده زیادی از مردم دچار آسیب و یا لطمات سنگینی شوند.

            سازمان بهداشت و ایمنی شغلی آمریکا (OSHA) اخیراً یک برنامه استراتژیک 9 گانه اعلام کرده است که هدف آن تعیین فعالیت های اقتصادی با آمار حوادث بالا (مثل بیمارستانها- ساختمان سازی- قطع درختان- کشتی سازی و تولید مواد غذایی) و نیز افزایش آگاهی کارگران و کارمندان در مورد ایمنی و بهداشت می باشد.

            تغییر الگوی آمار حوادث شغلی، افزایش یا کاهش ایمنی شغلی را نشان می دهد و همچنین در مورد مناطق دارای ریسک بالا اعلام خطر می نماید. این اطلاعات به ارتقاء سطح ایمنی و بهداشت شغلی و نیز تعیین فعالیت های مفید جهت جلوگیری از وقوع حوادث کمک می نمایند.

            اگرچه به نظر می رسد که عمده ترین کاربران آمار حوادث شغلی، سازمانهای مسئول ایمنی و بهداشت شغلی باشند اما کارکنان سازمانها نیز می توانند بهتر و بیشتر از این اطلاعات بهره مند شوند. کاهش تعداد و شدت جراحات حوادث شغلی باعث ایجاد احساس خوشایندی در افراد می شود. سازمان ایمنی و بهداشت انگلستان تخمین زده که تا سال 1994 کارگران بین 9-4 میلیارد پوند در هر سال در اثر حوادث ناشی از کار و بیماریهای شغلی خسارت دیده اند و هزینه کلی این حوادث در این کشور بین 16-11 میلیارد پوند بوده است.

            بیمه حوادث شغلی نیز نقش بسیار مهمی در پیشگیری از حوادث بازی می کند. اگرچه این امر وظیفه اصلی آنها نیست. آمار حوادث شغلی در این زمینه می تواند مبنای سیاستگذاری برای افزایش تشویق های مالی کارمندان و کارگران و اتحادیه های کارگری برای شرکت در فعالیت های پیشگیرانه باشد.

            هر کشور باید برای دستیابی به اهداف پیشگیرانه، یک برنامه آماری در مورد حوادث ناشی از کار داشته باشد که حتی الامکان همه جانبه و مفصل باشد.

2-3- اجزاء و تعاریف:

            سیزدهمین کنفرانس بین المللی آمار شغلی موارد و تعاریف زیر را در رابطه با آمار حوادث شغلی بیان می کند:

1- آسیب های شغلی شامل آسیب ها و جراحاتی است که در اثر حوادث ناشی از کار و نیز بیماریهای شغلی ایجاد می شوند.

2- حوادث ناشی از کار، تصادفاتی هستند که در ارتباط با کار ایجاد می شوند و ممکن است باعث مرگ، بیماری و یا جراحت پرسنل گردند.

3- حوادث رفت و آمد حوادثی هستند که در مسیر رفت و آمد از منزل به محل کار و برعکس رخ می دهند و ممکن است باعث مرگ و یا زخمی شدن پرسنل شوند.

4- آسیب ها و جراحات شغلی در اثر تصادفات ناشی از کار بوجود می آیند و منجر به مرگ، بیماری یا جراحت پرسنل می گردند.

            آیین نامه سازمان ILO (سال 1996 پاراگراف 3/1) نیز تعاریف زیر ارائه داده است:

- حوادث شغلی که در ارتباط با شغل ایجاد و به دو گروه تقسیم می شوند:

A) حوادث شغلی کشنده یا منجر به فوت.

B) حوادث شغلی غیر کشنده.

- جراحات یا آسیب های شغلی: مرگ و هرگونه جراحت و یا بیماریهای ناشی از حوادث شغلی.

- بیماریهای ناشی از کار: بیماریهایی که در اثر قرارگرفتن در معرض عوامل خطرناک، هنگام فعالیت های کاری بوجود می آید.

- جراحات و آسیب های شغلی کشنده: جراحات شغلی که منجر به فوت می شوند.

- حوادث رفت و آمد: حوادثی که در مسیر رفت و آمد بین منزل و محل کار رخ می دهد.

I .محل اقامت اولیه یا ثانویه کارگر.

I I. محلی که کارگر معمولاً غذای خود را صرف می کند.

I I I. محلی که کارگر معمولاً مزد خود را دریافت می دارد.

            این حوادث باعث مرگ یا آسیب پرسنل و از دست رفتن زمان کار می شوند. حوادث رفت و آمد که در ساعات کاری روی می دهند و نیز حوادث اتفاق افتاده  برای کارگران روز مزد به عنوان حوادث شغلی محسوب می شوند.

از کار افتادگی: ناتوانی در انجام وظایف عادی کار، از کارافتادگی شغلی است.

هدر رفتن زمان کار: روزهای از دست رفته که شامل روز حادثه نیز می باشد و براساس روزهای تقویتی- روزهای هفته و شیفت های کاری محاسبه می شود.

            در سپتامبر 1997 کمیته اروپایی آمار و حوادث شغلی (ESAW) تعریف زیر را در مورد حوادث شغلی ارائه داد:

            اتفاق ناخواسته روی داده در محل کار یا در ساعات کاری که باعث صدمات جسمی یا روحی می شود و شامل مسمومیت های شدید و اعمال عمدی افراد دیگر نیز می شود، ولی خودزنی و حوادث ترافیکی که در مسیر رفت و آمد روی می دهند از این تعریف مستثنی هستند.

3-3- حوادث شغلی:

            بسیاری از تعاریف در این زمینه به معنی یک حادثه ناگهانی یا ناخواسته همچنین اعمال خشونت آمیز آمده است. این اعمال به طور فزاینده ای موجب بروز جراحات و
خسارت هایی در محیط کار شده اند بطوری که در آمار آسیب های شغلی منجر به فوت آمریکا بیان شده در سال 1995 اعمال خشن مرتبط با شغل به یک مورد در هر شش حادثه بالغ شد و دومین عامل مرگ و میر شغلی بود. همچنین این اعمال  خشونت آمیز مهمترین عامل مرگ و میر زنان و عامل نیمی از حوادث شغلی، گزارش شده است. به منظور جمع آوری آمار و اطلاعات بایستی تعریف ساده و روشنی در مورد حوادث شغلی بیان شود تا بتواند به طور واضحتر تجربیات ملی را منعکس ساخته و برای جمع آوری اطلاعات از منابع مختلف بکار رود.

4-3- حوادث رفت و آمد:

            وقتی که حوادث رفت و آمد در آمار حوادث شغلی آورده می شوند اغلب به صورتی می باشند که در تعریف ILO آمده اند. همایش کارشناسان این تعریف را ارائه داده و مسیر بین محل کار و محل های فهرست بندی شده را مشخص نموده است. همچنین پیشنهاد داده که لیست محل ها باید اماکن آموزشی را نیز دربرگیرد. به علت امکان اشتباه بین حوادث ترافیکی و حوادث رفت و آمد هنگام انجام کار بایستی بین این دو مقوله تفکیک قائل شویم.