پیشگفتار :
کمیک استریپ هنری است نو و پویا که دستاورد قرن بیستم است و امروزه به شکلی فراگیر در دنیا مطرح شده است. بصورتیکه اکنون از حیطه کار هنری در عرصه تصویرسازیهای دنباله دار بیرون آمده و بصورت یک صنعت در جهان امروز به شمار می‌آید.
کمیک استریپها از تمامی عناصر گرافیکی و تصویری اشباعند و توانسته‌اند شیوه نوینی در ادبیات بوجود آورند و با تبدیل شدن به یک نوع زبان خاص و گویا توانسته‌اند به روش بیانی خاص دست یابند که راهی تازه را برای انسان معاصر می‌گشایند و با سهولت با هر فرد که دارای فرهنگ و زبان خاص خود میباشد، ارتباط برقرار نمایند. در این تحقیق تلاش کرده‌ام خواننده را با کلیاتی درباره کمیک استریپ وسیر بسط و گسترش آن و همچنین تحولاتی که در آن بوقوع پیوسته آشنا سازم. همچنین رسانه‌هایی که با کمیک استریپ در ارتباط مستقیم قرار دارند و کمیک استریپ از آنها و آنها از کمیک استریپ تأثیر می‌پذیرند را مورد بررسی قرار داده‌ام. پس از معرفی چندی از شخصیتهای معروف در عالم کمیک استریپ، چگونگی خلق یک کتاب کمیک را از ابتدا تا انتها بررسی کرده‌ام و در آخر تحقیقی به شیوه میدانی در مورد مقایسه دو سبک معروف و پر طرفدار در کمیک استریپهای امروزین توسط مقایسه تصاویر انجام داده‌ام.
این تحقیق هر چند کوتاه و مختصر سعی دارد علاقه‌مندان به این هنر را کمک و یاری دهد و امیدوارم مورد استفاده و کاربرد قرار گیرد.
مقدمه :
اکنون، عصر سرعت و تحول است و انسان امروزی مایل است همه چیز به سرعت در دسترس او قرار گیرد. بدیهی است در چنین شرایطی کمیک استریپها نمودی قابل توجه دارند تا با خلق دنیایی جذاب که سرشار از سرگرمی است این خواسته را برآورده سازد.
کمیک استریپها با تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مستقیماً در ارتباطند و کشورهای پیشرفته همواره کوشیده‌اند تا با سرمایه گذاری در این راه از اهداف گسترده و شگرف این هنر مردمی سود جویند.
بیان کمیک استریپ بسیار نافذ و مؤثر است و تمایل مخاطبین را بری خواندن مطالب برمی‌انگیزد، کاربردهای وسیعی در جهت اشاعه فرهنگ صحیح و آگاه سازی مردم بخصوص جوانان و نوجوانان دارد و دقیقاً به همین سبب است که مورد توجه کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است.
در کشور ما متأسفانه به این مقوله جذاب کمتر پرداخته شده است و علی رغم وجود استعدادها و پتانسیل بالا برای شکل گیری این هنر فراگیر، هنوز کار مستمر و پایداری که نشان دهنده کمیک استریپهای ایرانی باشد به چشم نمی‌خورد و متأسفانه از جایگاهی که این هنر در میان ملل مختلف داراست فرسنگها فاصله داریم.
هدف از این تحقیق بوجود آوردن فرصتی برای شناخت بیشتر این هنر برای علاقمندان کمیک استریپ و همچنین گشودن بابی برای توجه بیشتر به این مقوله است.
امید است روزی این هنر معاصر و فراگیر در بین هنرمندان ایرانی رونق یابد و کمیک استریپهای ایرانی در دنیا از جایگاهی برخوردار شوند و از ثمرات آن در جهت ارتقاء فرهنگ و رفع مشکلات مختلف آحاد جامعه بهره ببریم.
(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است )
تعریف کمیک استریپ:
این سوال در ابتدا به نظر کاملا ساده می رسد، زیرا همه ما این نوع داستانها را دیده ایم و بنابراین به خوبی می دانیم آنها چه هستند. اما ارائه تعریفی دقیق از آنها در عمل کمی مشکل تر به نظر می رسد و لازمه آن مطالعه مثال هایی از شکل قدیمی و نوین این طرح هاست. یک داستان طنز آمیز دنباله دار حکایتی است در قالب تعدادی تصویر متوالی که معمولاً و نه همیشه همراه با متن می آید. از نظر مقدار، این داستان می تواند از چند تصویر منفرد تا هزاران تصویر را شامل شود. در این طرح ها، هر تصویر پیامی مستقل دارد، اما تصاویر در مجموع روایتی را کامل می کنند و مخاطب و خواننده براساس تصاویر پیشین، تصویر های جدید را در دل داستان دنبال می کند. شکل ثبت این تصاویر در یک صفحه کاغذ از نظام نوشتاری و صفحه بندی کتاب هایی پیروی می کند که به طور معمول سلسله‌ای از تصاویر به شکل کاریکاتور، نقاشی یا حتی عکس غالباً درمسیرهای افقی به دنبال هم قرار می گیرند. این صفحه ها یا در یک کتاب جای دارند یا در میان اوراق مجله ها می آیند.
در زبان انگلیسی، «کمیک استریپ» (Comic Strip) در اصل به معنای نواری از «تصاویر طنزآمیز و کمیک» است. (شکل 1-1)
(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است )
فرهنگ لغات انگلیسی آکسفورد این اصطلاح را چنین تعریف کرده است: نشریه‌ای برای کودکان که هدف آن به هیجان آوردن آنهاست. این تعریف با توجه به گونه های فراوانی که از این زمینه هنری برای تمام گروه های سنی به چاپ می رسد، قابل تجدیدنظر است.
مترادف «کمیک استریپ» در فرهنگ لغات فرانسه «Bande Dessinee» است که به معنای سلسله ای از تصاویری است که یک موضوع را حکایت می کنند و در آن نوشته ها وافکار مربوط به شخصیت ها در داخل حباب هایی جای می گیرد. در این طرح ها، داستان به قطعاتی تصویری که به سرعت قابل فهم اند تقسیم و با قراردادهای پذیرفته شده ای از جهت نمایش گرافیکی ارائه می‌شوند. نظیر حباب ها یا بالون های گفتگو و خطوط سرعت. در بالون ها یا حباب ها، تاثیرات صوتی به شکل های گوناگونی همانند انفجار، ضربه مشت، صدای شکستن شیشه و غیره ظاهر می شود.
امروزه خواندن یک داستان طنزآمیز دنباله دار با تعداد شگفت آوری از حرکات چشم برای فهمیدن تصاویر و مطالب انجام می شود و از آنجا که این تصاویر به مشارکت خوانندگان نیازمندند، طراحان آن به گونه ای عمل می کنند تا با یک نظام ساختاری و گرافیکی منظم، مخاطب را برای ارتباط راحت تر با تصاویر یاری دهند. در عین حال، بعضی از هنرمندان برای ارائه طرح هایشان از نوعی نگرش سینمایی استفاده می کنند و شکل و ترکیب میان نماها را از نماهای سینمایی الهام می گیرند و با به کارگیری زوایای مختلف دید، همچون زوایای دید دوربین، بر جذابیت این طرح ها می افزایند.
درباره پیشینه این نوع از طرح ها، شاید بتوان ویلهلم بوش (18321908) را پیشتاز در عرصه کاریکاتورهای دنباله دار دانست. او با طرح های دنباله دار طنز آمیزش در قرن نوزدهم روشی را ارائه کرده که بعدها پیوندی آشکار را با انیمیشن داشت. به طوری که وی را پدر کارتون های امروزی دانسته اند. (کیهان کاریکاتور، شماره 72 و 71، ص 5)
تاریخچه کمیک استریپ:
کمیک استریپ ها بخشی از تاریخند، خاطراتی لحظه ای و بدون بار گسترده معانی که سبب می گردد تجسم و تصور خواننده یا بیننده در جهات دلخواه جریان یابد. هنری که با صداسازی، سوت زدن و جلوه های صوتی خودساخته، داستان را برجسته و بنا به ذوق خود آن را اجرا کند.
علاقه انسان به تولید هنرمندانه داستانهای مصور منجر به آفرینش وقایع نگاریهای مصور در ایام آغازین تمدن بشری شده است. حجاریهای یونانی، ایرانی، رومی و مصری در ثبت برخی از صحنه‌های جنگ، گرفتن اسرا و آوردنشان به بارگاه پادشاهان نوعی روایت تصویری دنباله دار است. (شکل 2-1)
(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است )
در قرن نهم، در ژاپن شخصی به نام «اماکیمونو» روی لوله کاغذ داستان و اخبار جنگی را نقل می‌کرد. در چین قدیم، تصاویر پیاپی که برای به تصویر درآوردن افسانه ها و صحنه های روزانه زندگی بوده است، یافت شده است. سرانجام 130 سال پیش «ماکس» و «موریتس»، پسرهای شرور، اولین شخصیت های کمیک استریپ توسط «ویلهلم بوش» طراحی شدند. (شکل 3-1)
در دسته ای از کمیک های اولیه که هنوز سبک های مشخص برای این فرم را بدست نیاورده بودند و تصویرسازی های آنها به همان روش معمول دیگر قصه ها صورت می گرفت، تنوع در زوایا و کادرها کمتر به چشم می خورد. همچنین آنها دارای حاشیه های تزئینی شلوغ بودند.
مجله «Comic cuts» تحت عنوان ثانویه «تصویرها، جایزه ها ولطیفه ها» سالها منتشر می شد و لطیفه های یک صفحه ای یا حتی دارای چند تصویر را در قالب کمیک عرضه می کرد. (شکل4-1)
از عمده ترین طراحان این سالها «جرج داوی» طراح «Lot-O-Fon» ، «برتی براون» طراح سلسله کمیک های «Puck» و همچنین «تام براون» و «تام ویلکینسون» می باشند.
در 1920، والت دیسنی طراحی قهرمانان تصاویر متحرک خود را آغاز کرد و همزمان سری «میکی‌ماوس» به شکل کمیک عرضه شد. (شکل 5-1)
(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است )