گزارش سمینار انطباق چارچوب معماری سازمانی فدرال با نرم افزار System Architect

گروه کامپیوتر

گزارش سمینار کارشناسی ارشد

چکیده

این نوشتار، گزارش سمینار کارشناسی ارشدی است که به بررسی چارچوب معماری

سازمانی فدرال و انطباق آن بر نرم افزارSystem Architect  اختصاص دارد. برای رسیدن به

این منظور توضیحاتی در معرفی مفاهیم معماری سازمانی، جدول زکمن و چارچوب های مطرح معماری به عنوان پیشنیاز در این گزارش آورده شده است.

 یک سازمان، مجموعه پیچیده ای از فرایندهای فیزیکی و منطقی است که گردشاطلاعات در آن نقش عمده ای در وظیفه مندی آن دارد. معماری سازمانی تلاشی است در

جهت ایجاد ساختار و مدل لازم برای کشاندن این اطلاعات به عرصه فناوری به گونه ا ی

که نیازهای امروز سازمان را برآورده کند و با کمترین هزینه ها، تغییرات لازم برای برآوردننیازهای فردا را بدهد.

 نرم افزارSystem Architect  از طیف گسترده ای از تعاریف، نمودارها، ابزارهایمهندسی مستقیم و معکوس و ... تشکیل شده است که از جهت پوشش دادن به

متدو لوژیهای مختلف مهندسی نرم افزار و انطباق با چارچوبهای مختلف معماری سازمانی

کاملترین نرم افزار از این دست نیز به حساب می آید به گونه ای که در حال حاضر به عنوانابزار رسمی معماری اطلاعات در دولت فدرال امریکا پذیرفته شده است.

 آنچه در این گزارش می خوانید عمومﹰا برداشت مستقیم یا گزینشی از متون از پیش

نوشته شده است مگر در فصل پنچم که ناچار بوده ام جهت تطبیق امکاناتSystem Architect با چارجوب معماری سازمانی فدرال، زمان زیادی را صرف کار با خود نرم افزار

نمایم. مطالب فصل آخر نیز، کام ﹰلا برداشتهای شخصی اینجانب را شامل می گردد

مفاهیم بنیادی

در این فصل به معرفی کلیات و اصطلاحات اولیه لازم برای درک معماری سازمانی

میپردازیم. بسیاری از مفاهیم این فصل به دفعات در طول این گزارش مورد استفاده قرار

میگیرند. از آنجا که حوزه های مورد بررسی در این گزارش دارای جزئیات بسیار زیادی

میباشند و از طرفی برای ارائه این مطالب در حد گزارش یک سمینار بسیاری از مطالب

خلاصه شده اند، لازم است ابتدا مطالب این فصل دقیقﹶا مطالعه شوند. خواننده آشنا به اصولمعماری سازمانی می تواند از این فصل کام ﹰلا صرف نظر نماید.

١-١ معماری

تجربه سایر رشته های علوم و مهندسی ثابت کرده است که عواملی نظیر ابعاد، پیچیدگی،

قابلیت گسترش و نیازمندیهای خاص، مهمترین پارامترهای تصمیم گیری در رابطه با لزوم

هر نوع معماری به حساب می آیند. به عبارت دیگر هر جا که نیاز به طراحی موجودیت یا

سیستمی باشد که ابعاد یا پیچیدگی آن از یک حد معین فراتر رفته، یا نیازمندیهای خاصی را

تحمیل نماید، نگرش ویژه و همه جانبه ای را نیاز خواهد داشت که در اصطلاح به آن»معماری« گفته می شود. »معماری« ترکیبی است از علم، هنر و تجربه که در رشته هائی نظیرساختمان دارای قدمتی چند هزارساله است.

منظور از معماری تعیین ساختار کلی از یک سیستم و روش هایی است که این

ساختار را قادر به تأمین ویژگیهای کلیدی آن سیستم می نماید. این ویژگیها مربوط به هر

یک از این موارد است: وظیفه مندی، کارآئی، مسائل و محدودیتهای اقتصادی، نوع فناوری

و یا مصالح مورد استفاده، وضوح طرح، قابلیت استفاده مجدد، قابلیت تغییر در سیستمهای

بزرگ(پویایی)، قابلیت درک و جنبه های هنری. بنابراین کلمه معماری علاوه بر وجوهساختاری در بردارنده وجوه رفتاری نیز هست.

 بطور کلی یک معماری خوب لازم است مشخصات ذیل را دارا باشد :

قابل فهم باشد.

مؤلفه های آن قابل استفاده مجدد باشند.

موارد اصلی کاربری سیستم را در بر بگیرد.

نسبت به تغییرات انعطاف پذیر باشد.

واسطهای بین زیرسیستمها را به نحوی تعریف کرده باشد تا زیر سیستم ها کمترین وابستگی را به یکدیگر داشته باشند.

١-٢ معماری نرم افزار

معماری یک سیستم را می توان دید مشترک همه صاحبان سهام و توسعه دهندگان دخیل دریک سیستم نرم افزاری دانست که همگی روی آن توافق دارند یا حداقل آنرا پذیرفته اند. معماری یک دیدگاه واضح از همه سیستم به ما می دهد که برای کنترل توسعه آن لازماست.

معماری یک نرم افزار اطلاعات زیر را درباره آن سیستم در خود جای می دهد:

سازماندهی سیستم نرم افزاری

عناصر ساختاری و واسطهای آنها که سیستم را به همراه رفتارهایشان کهبصورت همکاری میان عناصر توصیف می شود، تشکیل می دهند.

ترکیب عناصر ساختاری و رفتاری درون زیرسیستمهای بزرگتر

 ارائه سیستم از دیدگاههای مختلف برای درک بهتر طراحی انجام شده مفید خواهد

بود. لذا در معماری نرم افزار تنها به ساختار و رفتار توجه نمی شود بلکه مواردی همچون

کاربری، وظیفه مندی، کارایی، اطمینان پذیری، قابلیت استفاده مجدد، قابلیت فهم، جنبه های

اقتصادی، محدودیتهای فناوری، هزینه ها و زیبایی شناختی نیز مورد توجه خواهند بود.

 معماری نرم افزار مرحله ای از فرایند مهندسی است که بین تحلیل و طراحی کلی

قرار می گیرد و از طریق تجزیه مدل طراحی به زیرسیستمها، واسطهای آنها و وابستگیهای

میان آنها؛ تعیین کلاسهای کلیدی در طراحی و واقعیت بخشیدن به موارد کاربری حیاتی؛انجام می شود . در این راه ممکن است فردی با نقش معمار نیز در نظر گرفته شود.

 آنچه بعنوان معماری نرم افزار عنوان شد، تنها برای معماری سیستمهای اطلاعاتیمطرح است اما خواهیم دید که معماری سازمانی (معماری اطلاعات ) چتر وسیعتری استکه معماری نرم افزار تنها بخشی از آن به حساب می آید.

١-٣ معماری اطلاعات

سیستمهای اطلاعاتی به مثابه شبکه های حسی و عصبی سازمانها عمل کرده و حاوی هوش

و دانشی هستند که در کل سازمان پراکنده بوده و پایه ای برای تصمیم گیری های راهبردی

مدیران آنها به حساب می آیند. کارائی سیستمهای اطلاعاتی نه تنها منوط به کارائی تک تک

اجزاء آنها می باشد، بلکه وابستگی شدیدی به وجود شاهرگهای ارتباطی میان اجزاء وسازگاری بین آنها دارد.

معماری اطلاعات، چارچوبی یکپارچه برای تعریف، استنتاج و یا نگهداشت فناوری

اطلاعات موجود و نیازمندیهای فناوری اطلاعات جدید برای دسترسی به اهداف راهبردی

یک سازمان است. به عبارتی دیگر، چارچوبی است مفهومی که ارتباط بین مأموریتها، اهداف

و مقاصدی را که طی برنامه ای به صورت بخش بخش درآمده است؛ برقرار می کند و

همچنین نگاشتی تهیه می نماید تا نیازمندیهای اطلاعاتی مورد نیاز ساز و کارهای اجرایی

حال و آینده سازمان، توسط آن مورد پشتیبانی قرار گیرد. در ادامه هرجا که به معماری اشاره

می شود، (هر چند با کمی اغماض) معادل با معماری اطلاعات و معماری سازمانی فرضمی شود.

١-٤ معماری سازمانی١

یک سازمان٢ بنابر تعریفMary Johnson  وLarry Whitman  از مؤسسه خودکارسازی و

روباتیک دانشگاه تگزاس ٣ یک سیستم ترکیب شده از مؤلفه های فرهنگی، فرایندی وفناوری است که برای برآوردن اهداف سازمانی، مهندسی شده است.

 John A. Zachman معماری سازمانی را بصورت زیر تعریف می کند:

...مجموعه ای از ارائه های توصیفی (یعنی مدلها ) در ارتباط با تشریح یک

سازمان چندان که بتواند منطبق بر نیازمندیهای مدیریت (کیفیت) تولید شدهو در دوره حیات مفیدش قابل نگهداشت باشد (تغییر کند).

 باید توجه کرد که هیچ اندازه حداقل یا حداکثری وجود ندارد، لزومی ندارد که

مؤلفه ها همگی درون یک سازمان باشند یا آنکه سازمان مورد معماری، کلیت یک سازمانباشد. در واقع اولین چالش معماری سازمانی برپایی محدوده های سازمانی است.

 استفاده از کلمه معماری حائز اهمیت است. تفکرات و نظریه ها در مورد معماری

سازمان ریشه در نظامهای ساخت و معماری سنتی دارند. بعلاوه ارتباط میان سیستمهای

حرفه ای پیچیده (سازمانها) و سیستمهای فیزیکی پیچیده (ساختمانها، وسایل هوانوردی وغیره) نمی تواند نادیده انگاشته شود.

 برای توضیح این مطلب، مقایسه ای با ساختمان را در نظر می گیریم. بطور کلی یک

ساختمان بیش از یک کاربر دارد و انتظار می رود که نیازمندیهای کاربران متعددش را

1  Enterprise Architecture

2  Enterprise

3  University of Texas Automation & Robotics Institute

برآورده کند . به همین ترتیب، یک سازمان حرفه ای با مردمی با دیدگاههای متعدد روبرو

است که باید با همه آنها تعامل کند و انتظارات واگرای آنها را ببیند. بعلاوه، یک ساختمان

ترکیبی است از بیش از یک نوع مصالح و مصالح مورد استفاده نیز به تعدادی عوامل

محیطی، ساختاری، تجاری و زیباشناختی بستگی دارد. انتخاب مصالح به تعیین بازده و

هزینه نهایی ساختمان کمک می کند که باید همزمان که برنامه ریزی ساخت انجام می شود،

در نظر گرفته شود. بطور مشابه یک حرفه از »مصالح« مختلفی شامل منابع فیزیکی، وسایل

تجاری، مکان، پرسنل و نوع بازار، تشکیل می شود. این »مصالح« نیز باید در زمان طراحیحرفه در نظر گرفته شوند.

 به منظور ساخت یک ساختمان برای برآوردن خواسته های همه آنهایی که خواستار

ساخت آن هستند اعم از کاربران آن، مسئولین ساخت و ساز محلی و همچنین برنامه ریزان

ساختمان؛ باید تعدادی دیدگاههای مختلف در نظر گرفته شوند . باید مطمئن شد که ارتباط

این دیدگاهها با هم برقرار شده و چگونگی محدود شدن این دیدگاهها توسط یکدیگر درکشده است.

 بهترین روش برای درک اینکه ساختمان چگونه به نظر خواهد آمد و چگونه ساخته

شود آزمایش معماری آن است که شامل نه فقط نقشه های معمار بلکه نقشه های سازنده،

نقشه های کاری، نیازمندیهای صاحب ساختمان و صورتحساب مصالح نیز می شود. وقتی

که با نقشه ها کار می کنید، اغلب این آزادی را دارید که بدون تخریب ساختمان(!) تغییراتی صورت دهید (برای نمونه، تولید یک ستون پشتیبان برای ساخت یک اتاق کنفرانس جدید).  ارتباط میان یک معماری ساختمانی و یک معماری         سازمانی واضح است. یک

معماری سازمانی با در نظر گرفتن همه نقطه نظرات متعدد؛ مشاهده اینکه سازمان به چه

شبیه خواهد بود و اینکه چگونه آنرا خواهید ساخت؛ را ساده می سازد. همچنین دیدن اینکه

یک سازمان چه زمانی دیگر قادر به پرداختن به ضروریاتی که برایش وجود دارد نیست، را

ممکن می سازد، چنانکه، زمانی که یک ساختمان عمر مفیدش را به سر آورده باشد، میتواند

خراب شود . به اضافه اینکه، یک معماری سازمانی به شما اجازه می دهدکه تغییرات مهمیدر یک حرفه بدهید بدون اینکه در مخاطره نابود شدن آن قرار بگیرید.

 معماری سازمانی نگرشی است کلان به مأموریتها و وظایف سازمانی، فرایندهای

کاری، موجودیتهای اطلاعاتی، شبکه های ارتباطی، سلسله مراتب و ترتیب انجام کارها در

یک سازمان که با هدف ایجاد سیستمهای اطلاعاتی یکپارچه و کارامد صورت گرفته و حوزه

های دیگری نظیر طراحی ساختارهای مالی، سازمانی، اداری یا نیروی انسانی را شامل

نمیشود. در یک تعریف رسمی تر، معماری عبارتست از ساختاریاز  اجزاء، روابط بین

اجزاء، اصول و رهنمودهایی که طراحی و رشد و تکامل ساختار را در هر زمان کنترل ومدیریت مینماید